Το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη αποτελεί σήμερα το σημαντικότερο εθνικό σύμβολο μετά την ελληνική σημαία, παρά την αμφιλεγόμενη ιστορία που συνοδεύει την ίδρυσή του. Η συζήτηση γύρω από αυτό το εμβληματικό μνημείο ξεπερνά χρονικά τους σύγχρονους ομιλητές, ενώ οι συνθήκες δημιουργίας του το καθιστούν προβληματικό στοιχείο της ελληνικής ιστορίας.


Η δημιουργία του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη

Η απόφαση για τη θεμελίωση του μνημείου ελήφθη από τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο στις αρχές του 1926, ενώ τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 25 Μαρτίου 1932 από τον Ανδρέα Μιχαλακόπουλο. Η κατασκευή καθυστέρησε έξι ολόκληρα χρόνια εξαιτίας έντονων διαμαχών μεταξύ μηχανικών και γλυπτών.

Οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να δημιουργήσουν ταφικό έργο βασισμένο στο γαλλικό πρότυπο για την τιμή των πεσόντων πολεμιστών. Το αποτέλεσμα όμως ήταν ένα ειδωλολατρικό κενοτάφιο που δεν φέρει ορθόδοξο σταυρό, παρότι στον περιβάλλοντα τοίχο είναι χαραγμένα ονόματα σημαντικών μαχών του 20ού αιώνα.


Αρχιτεκτονικά στοιχεία και συμβολισμοί

Η ανάγλυφη παράσταση του γυμνού οπλίτη με αρχαϊκή περικεφαλαία και ασπίδα σε ύπτια θέση αντλεί έμπνευση από τα αγάλματα του ναού της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα. Η χάραξη φράσεων από τον Επιτάφιο του Περικλή, όπως "ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος", δημιουργεί αντίθεση με το άσβηστο καντήλι που καίει από το 1932.

Το καντήλι φέρει τη φλόγα του μοναστηριού της Αγίας Λαύρας και βρίσκεται στην πρόσοψη του μνημείου. Έτσι, οι ήρωες του Μαραθώνα, των Πλαταιών, της Σαλαμίνας και των Θερμοπυλών απεικονίζονται αλλά δεν αναφέρονται ρητά, ενώ η Επανάσταση του 1821 τιμάται νοητά μέσω του μοναστηριακού καντηλιού.


Πολιτικές αντιπαραθέσεις και αντιδράσεις

Μεταπολιτευτικά, ο χώρος του Αγνώστου Στρατιώτη δεν αποτέλεσε μόνο πεδίο συμπλοκών μεταξύ διαδηλωτών και Αστυνομίας, αλλά και σοβαρών πολιτικών αντιπαραθέσεων. Κατά την περίοδο δημιουργίας του είχαν εκφραστεί έντονες αντιρρήσεις, καθώς ανάμεσα στα Παλαιά Ανάκτορα και την Ιερά Μητρόπολη Αθηνών παρεμβάλλονταν σύμβολα "μη συνάδοντα με τα χρηστά ήθη και τη χριστιανική πίστη".

Στα εγκαίνια του μνημείου δεν παρέστη ούτε ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ούτε άλλος αρχηγός κράτους. Το ίδιο απόγευμα της 25ης Μαρτίου 1932 πραγματοποιήθηκε συμβούλιο πολιτικών αρχηγών για τη δημιουργία οικουμενικής κυβέρνησης λόγω της οικονομικής κρίσης.


Νέα τροπολογία για την προστασία του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη

Παρά τις αντιπαραθέσεις, ο Αγνωστος Στρατιώτης αποτελεί σήμερα το σπουδαιότερο εθνικό σύμβολο και προσελκύει εκατομμύρια τουρίστες ετησίως. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να κατατεθεί τροπολογία από το υπουργείο Άμυνας που θα προβλέπει ποινές για όσους:

• Προκαλούν ζημιές στο μνημείο
• Γράφουν συνθήματα στον χώρο
• Επιχειρούν να πραγματοποιήσουν διαδηλώσεις στην περιοχή

Ο υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος σημείωσε ότι η διάταξη θα καταργεί τις πολλαπλές αρμοδιότητες που οδηγούν σε αδράνεια και θα μεταφέρει όλες τις εξουσίες στο υπουργείο Άμυνας. Επίσης θα κατοχυρώνει θεσμικά τον χαρακτηρισμό του ως μνημείου απόλυτης προστασίας.

Ο χώρος προστασίας θα περιλαμβάνει το ίδιο το μνημείο και την περιοχή των 4.500 τετραγωνικών μέτρων μπροστά από αυτό. Ταυτόχρονα θα επιτρέπεται η άσκηση του δικαιώματος ειρηνικής διαμαρτυρίας στον χώρο από τη Λεωφόρο Αμαλίας έως την κάτω πλευρά της Πλατείας Συντάγματος. Τα μέτρα τάξης παραμένουν στην αρμοδιότητα της Ελληνικής Αστυνομίας.

Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή της Κυριακής