Οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επαναφέρουν στο προσκήνιο ένα χρόνιο ζήτημα που απασχολεί τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η διπλωματική αντιπαράθεση μεταξύ των υπουργών Γεραπετρίτη και Φιντάν αναδεικνύει τη σημασία της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων για τη γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή.

Διαβάστε: Αυστηρό μήνυμα Γεραπετρίτη στον Φιντάν: "Εκτός συζήτησης θέματα κυριαρχίας, οριοθέτηση ΑΟΖ η μόνη διαφορά"


Η Τουρκία επαναλαμβάνει εδώ και δεκαετίες το επιχείρημα της "ελληνικής λίμνης" όταν αναφέρεται στο Αιγαίο Πέλαγος. Σύμφωνα με την τουρκική άποψη, η άσκηση του ελληνικού δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια θα περιόριζε την τουρκική ναυσιπλοΐα. Ωστόσο, η ελληνική πλευρά δεν έχει ποτέ αναφερθεί σε αποκλεισμό οποιασδήποτε χώρας από τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Η σταθερή ελληνική θέση, ανεξάρτητα από την εκάστοτε κυβέρνηση, παραμένει αμετάβλητη: το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων είναι αναφαίρετο και αδιαπραγμάτευτο. Η χρονική στιγμή άσκησης αυτού του δικαιώματος θα καθοριστεί από την ελληνική πλευρά όταν κριθεί απαραίτητο.

Μέχρι το 1972, η Τουρκία διατηρούσε χωρικά ύδατα 6 ναυτικών μιλίων στο Αιγαίο και 12 ναυτικών μιλίων στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο, χωρίς να προβαίνει σε μονομερείς ενέργειες. Οι σημερινές διεκδικήσεις της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας εμφανίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1970, σηματοδοτώντας μια νέα περίοδο στις διμερείς σχέσεις. Από το 2023, έτος κατά το οποίο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις γνώρισαν βελτίωση μετά τον καταστροφικό σεισμό στην Τουρκία, παρατηρείται αυξημένο ενδιαφέρον για το θέμα των χωρικών υδάτων. Ο σεισμός έφερε πιο κοντά τους δύο λαούς και τις πολιτικές ηγεσίες, δημιουργώντας ευκαιρίες για διάλογο.

Οι τουρκικές αναφορές σε "κλιμακωτή επέκταση" των χωρικών υδάτων έχουν γίνει πιο συχνές από την ανάληψη καθηκόντων των υπουργών Εξωτερικών Γεραπετρίτη και Φιντάν. Φήμες για παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις κυκλοφορούν στα διπλωματικά κέντρα, ενώ η Διακήρυξη των Αθηνών τον Δεκέμβριο του 2023 ενίσχυσε περαιτέρω τη σεναριολογία για πιθανές εξελίξεις.


Στο προσκήνιο το «παράθυρο» της Τουρκίας για κλιµακωτά χωρικά ύδατα

Το θέµα επανήλθε στο προσκήνιο τις προηγούµενες ηµέρες. Οι εξελίξεις στα Ελληνοτουρκικά ήταν πυκνές, ενδεικτικές του ότι κάτι αρχίζει να κινείται. Η αρχή έγινε όταν ο πρωθυπουργός πρότεινε να διοργανωθεί µια ∆ιάσκεψη Παράκτιων Χω ρών της περιοχής µε το λεγόµενο σχήµα «5x5», µε τη συµµετοχή της Ελλάδος, της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και της Λιβύης και µε πέντε θεµατικές ενότητες συνεργασίας: το Μεταναστευτικό, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τη συνδεσιµότητα, τις οριοθετήσεις θαλάσσιων ζωνών και την πολιτική προστασία. Ενα φιλόδοξο βήµα, που, όµως, κρύβει πολλά «αγκάθια». Η Τουρκία, για παράδειγµα, δεν δέχεται, ως γνωστόν, να καθίσει στο ίδιο τραπέζι µε την Κύπρο, κι ας έχουν συνυπάρξει ο Ταγίπ Ερντογάν µε τον Νίκο Χριστοδουλίδη σε διεθνή fora (Βουδαπέστη και Κατάρ). Στον αντίποδα, η Ελλάδα θέτει ως απαράβατο όρο τη συµµετοχή της Κύπρου, την οποία θεωρεί αδιαπραγµάτευτη. Υπάρχουν κι άλλα προβλήµατα, όπως η µη συµπερίληψη άλλων γειτόνων (Αιγύπτου, Ιταλίας και Ισραήλ).

Η διχασµένη Λιβύη, που ακόµη δεν έχει οδηγηθεί σε εκλογές, επίσης αποτελεί έναν µεγάλο αστερίσκο. Το υπουργείο Εξωτερικών έχει αναλάβει να διερευνήσει τις προοπτικές υλοποίησης του εν λόγω σχήµατος. «Η χώρα έχει αυτοπεποίθηση (...) και όχι µόνο δεν φοβάται, αλλά επιδιώκει τη συνεννόηση µε όλα τα γειτονικά κράτη», δήλωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης από το βήµα της Βουλής. Τη ∆ιάσκεψη 5x5 έθεσε ήδη ο κ. Γεραπετρίτης στον Τούρκο οµόλογό του, κατά τη διάρκεια της διά ζώσης συνάντησής τους στο Λουξεµβούργο, στο περιθώριο του Συµβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. Συγκεκριµένα, ο Γ. Γεραπετρίτης τόνισε πως η εγκαθίδρυση ενός τέτοιου σχήµατος συνεργασίας καθίσταται χρήσιµη λόγω των µεγάλων γεωπολιτικών ανακατατάξεων παγκοσµίως.
Η Ελλάδα δεν θα αρκεστεί σε μια κίνηση καλής θέλησης, ούτε θα παρασυρθεί από τεχνάσματα, αλλά θα εξακολουθήσει να απαιτεί πλήρη άρση του casus belli


Γεραπετρίτης: Εκτός συζήτησης τα θέµατα κυριαρχίας 

Ευκαιρίας δοθείσης, ο Ελληνας υπουργός επανέλαβε στον Χ. Φιντάν ότι η οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονοµικής Ζώνης και υφαλοκρηπίδας είναι η µία και µόνη διαφορά µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, τονίζοντας ότι θέµατα κυριαρχίας είναι εκτός συζήτησης. Τούτο, διότι λίγες ώρες νωρίτερα, σε συνέντευξή του, ο Τούρκος υπουργός είχε πει ότι πιστεύει πως µπορούµε να τα βρούµε κάπου... στη µέση, κάνοντας αµοιβαίες υποχωρήσεις. «Εγώ δεν δέχοµαι τα 12 µίλια, εσύ δεν δέχεσαι τα 6 µίλια. Οταν υπάρχει βούληση, τα θέµατα αυτά λύνονται. Αλλά όλοι φοβούνται το εξής: «Αραγε, αν εγώ το λύσω αυτό, µήπως αυτό µου κοστίσει την εξουσία;», είπε ο κ. Φιντάν, αναφερόµενος στο πολιτικό κόστος που συνοδεύει µια τέτοια συµφωνία. Η εµπειρότατη Ντόρα Μπακογιάννη, µιλώντας στο Open, δήλωσε ότι, από τη στιγµή που η ελληνοτουρκική συζήτηση για τη διαφορά µας (θα) αφορά την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, από κάπου θα πρέπει να ξεκινήσει. Εννοώντας προφανώς (και) τα χωρικά ύδατα. Ενώ σχολιάζοντας τις δηλώσεις του κ. Φιντάν τις ερµήνευσε ως ένα «µικρό άνοιγµα», ενδεικτικό του ότι «η Τουρκία επανέρχεται στο Ελσίνκι», όπως είπε χαρακτηριστικά.

Γενικώς, την τοποθέτηση του Τούρκου υπουργού -και το γεγονός ότι δεν ανέφερε αυτήν τη φορά το casus belli- η Αθήνα τη διάβασε ως ένδειξη προσέγγισης εκ µέρους της Αγκυρας. Επειδή, όµως, οι αρµόδιοι στο υπουργείο Εξωτερικών δεν έχουν αυταπάτες, δεν εφησυχάζουν. Οπως έλεγαν χαρακτηριστικά στην υπογράφουσα, δεν αποκλείεται να επρόκειτο για ένα επικοινωνιακό κόλπο της Τουρκίας προκειµένου να δείξει στους Ευρωπαίους µια πιο µετριοπαθή στάση, ώστε να αρθούν τα εµπόδια για την ένταξή της στην ευρωπαϊκή άµυνα, και συγκεκριµένα στο πρόγραµµα SAFE. Καλά πληροφορηµένες πηγές τόνιζαν στην εφηµερίδα µας ότι η Αθήνα δεν θα αρκεστεί σε µια κίνηση καλής θέλησης ούτε θα παρασυρθεί από τεχνάσµατα. Θα εξακολουθήσει να απαιτεί πλήρη άρση του casus belli.

Δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Απογευματινή