Κεφαλογιάννης: Ζώνη υψηλού κινδύνου όλη η Ευρώπη λόγω της κλιματικής κρίσης - Η περίοδος των πυρκαγιών αρχίζει νωρίτερα και τελειώνει αργότερα (Εικόνες)

Τον απολογισμό της αντιπυρικής περιόδου για το 2025 έκανε στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ο Γιάννης Κεφαλογιάννης. Ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας παρουσίασε στοιχεία που έδειξαν μειωμένες καμένες εκτάσεις αυτήν τη χρονιά κατά 5% σε σχέση με την προηγούμενη 20ετία και μειωμένες πυρκαγιές κατά 14%. Ωστόσο, τόνισε ότι το 112 δεν χρησιμοποιήθηκε, αφού ενεργοποιήθηκε μόλις στο 5,5% των πυρκαγιών. Ωστόσο, δεν εντόπισε μόνο στην Ελλάδα το πρόβλημα. Τόνισε πως "σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι καμένες εκτάσεις ξεπέρασαν τα 10,3 εκατομμύρια στρέμματα, σημειώνοντας ένα νέο ιστορικό ρεκόρ, με τη φετινή αντιπυρική περίοδο να καταγράφεται ως η χειρότερη χρονιά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας από το 2006 μέχρι σήμερα".

Διαβάστε: Κεφαλογιάννης: "Η μνήμη των πεσόντων πυροσβεστών μάς δεσμεύει να στηρίζουμε αδιάλειπτα το Πυροσβεστικό Σώμα"

Μάλιστα, εντόπισε το στοιχείο που προκαλεί ανησυχία στη "γεωγραφική μετατόπιση του κινδύνου", πέρα από το μέγεθος των καμένων εκτάσεων. Είπε, λοιπόν, ότι "σε μεσογειακές χώρες, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία, οι καμένες εκτάσεις πολλαπλασιάστηκαν, ενώ σε χώρες του ευρωπαϊκού βορρά -όπως η Δανία, η Γερμανία, η Νορβηγία, η Ολλανδία- οι καμένες εκτάσεις ήταν μέχρι και οκτώ φορές περισσότερες από τα προηγούμενα χρόνια". Επιπλέον, προσέθεσε: "Είναι ίσως η πιο ξεκάθαρη απόδειξη πως η κλιματική κρίση μετατρέπει όλη την Ευρώπη σε μια ενιαία ζώνη υψηλού κινδύνου, χωρίς γεωγραφικές ή κλιματικές εξαιρέσεις".

Κεφαλογιάννης: Αυξήθηκαν οι μέρες κινδύνου πυρκαγιάς 4 και 5

Έπειτα, αναφέρθηκε στο δείκτη δριμύτητας για την Ελλάδα αυτό το έτος. Υπογράμμισε πως "κινήθηκε σταθερά πάνω από τον ιστορικό μέσο όρο, όχι μόνο μέσα στο καλοκαίρι, αλλά και τον Μάιο και μέσα στο φθινόπωρο, ενώ μέχρι και τα τέλη Σεπτεμβρίου είχε αγγίξει το ιστορικό υψηλό των τελευταίων 20 ετών". Συνήγε, λοιπόν, ότι ο κινδυνος πυρκαγιών "δεν περιορίζεται πια στους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο», αλλά «ξεκινά νωρίτερα και τελειώνει αργότερα".

Σημασία έχει, επιπλέον, ακόμα ένας δείκτης, δηλαδή η πρόβλεψη κινδύνου πυρκαγιάς. Ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας τόνισε ότι "από το 2021, οι ημέρες κινδύνου πυρκαγιάς 4 ή 5 έχουν αυξηθεί. Ειδικότερα, από το 2010 έως το 2020, η Ελλάδα είχε κατά μέσο όρο 33 ημέρες τον χρόνο, ενώ από το 2021 έως το 2024 οι ημέρες αυτές ανήλθαν σε 45. Είχαμε περίπου 30% μεγαλύτερη επικινδυνότητα σε σχέση με πριν. Το 2025, είχαμε 43 ημέρες πολύ υψηλού κινδύνου κατηγορίας 4 ή 5". Η άνοδος του κινδύνου κατηγορίας 5 το 2025 ήταν διαστημική, μια και οι ημέρες ήταν έξι, ενώ ο μέσος όρος της προηγούμενης δεκαετίας ήταν μία το χρόνο. 

Οι περιοχές με τις περισσότερες πυρκαγιές

Τον πελώριο αριθμό των 5.200 πυρκαγιών έπρεπε να αντιμετωπίσουν το 2025 το Πυροσβεστικό Σώμα και ο μηχανισμός της Πολιτικής Προστασίας. Υπογράμμισε, ωστόσο ότι το 84,3% δηλαδή, πάνω από 8 στις 10, ελέγχθησαν πριν ξεπεράσουν τα 10 στρέμματα: "Αν δούμε το διευρυμένο όριο, μέχρι τα 100 στρέμματα, το ποσοστό φτάνει περίπου στο 97%. Η συντριπτική πλειονότητα, επομένως, των πυρκαγιών στη χώρα μας, περιορίστηκαν σε μικρή έκταση πριν γίνουν μεγάλες. Ειδικότερα το 84% των πυρκαγιών σβήνει κατά μέσο όρο μέσα σε 2 ώρες και 18 λεπτά. Ο μέσος χρόνος πρώτης προσβολής είναι 14 λεπτά και 12 δευτερόλεπτα, δηλαδή σε λίγο περισσότερο από ένα τέταρτο της ώρας, κατά μέσο όρο, από τη στιγμή που ξεκινά μια πυρκαγιά, η πρώτη δύναμη βρίσκεται ήδη στο σημείο και επιχειρεί".

Σε ό,τι αφορά τις περιοχές με τις περισσότερες πυρκαγιές, ο κ. Κεφαλογιάννης ανέφερε: "Πέντε περιφέρειες και συγκεκριμένα η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, η Θεσσαλία, η Δυτική Ελλάδα, η Πελοπόννησος και η Κεντρική Μακεδονία, συγκεντρώνουν πάνω από το 60% των συνολικών περιστατικών. Αυτό το γεγονός συνδέεται με το είδος της γης, τη γεωργική δραστηριότητα, αλλά και με τη μεγάλη παρουσία χορτολιβαδικών και αγροτικών καύσιμων υλών. Δεύτερο σημαντικό στοιχείο αποτελεί η αιτία. Μιλάμε για λειτουργική αιτία, όχι για κάποιο οργανωμένο εμπρησμό, καθώς οι πιο συχνές σχετίζονται με καύση υπολειμμάτων καλλιεργειών, καλαμιών, καθαρισμούς αγρών και γενικότερα εργασίες σε αγροτικές ζώνες".

Το 22% σε 10 δήμους

Παράλληλα, μίλησε για 10 δήμους της χώρας, οι οποίοι κατά τα στοιχεία, παράγουν σχεδόν το 22% των πυρκαγιών: "Αυτή η στατιστική πληροφορία μπορεί και πρέπει να γίνει εργαλείο πολιτικής. Πέρα από τη χωρική διάσταση, σημαντικός είναι και ο χρόνος που εμφανίζονται τα συμβάντα. Εδώ τα περιστατικά εμφανίζουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα, ανάλογα με την περιοχή και τη χρήση γης. Στις περιοχές με γεωργική δραστηριότητα, οι πυρκαγιές κορυφώνονται στην έναρξη αλλά και στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου, κυρίως τον Μάιο, και στη συνέχεια τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, όταν διαχειρίζονται υπολείμματα καλλιεργειών, κάλαμοι, καλαμιές και χόρτα.

Εδώ ο κίνδυνος δεν καθορίζεται από τον καιρό -αλλά από τον άνθρωπο. Στις χορτολιβαδικές εκτάσεις, ο ρυθμός των περιστατικών ακολουθεί την πορεία της ξηρασίας.

Ο κίνδυνος αυξάνεται από τον Ιούνιο και κορυφώνεται τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, όταν η βλάστηση έχει πλέον αφυδατωθεί και μετατρέπεται σε εξαιρετικά εύφλεκτη ύλη. Τέλος, στις ορεινές και δασικές ζώνες, η χρονική υπογραφή είναι διαφορετική: τα περιστατικά εκδηλώνονται συχνότερα όταν συμπέσουν υψηλές θερμοκρασίες, ξηρή ατμόσφαιρα και άνεμοι, με κορύφωση και εδώ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά με αυξημένο κίνδυνο εξάπλωσης και τον Σεπτέμβριο, όταν οι συνθήκες παραμένουν δυσμενείς. Αυτές οι πυρκαγιές τις περισσότερες φορές ελέγχονται από την Πυροσβεστική Υπηρεσία γρήγορα.

Όμως, και αυτό είναι κρίσιμο, παρότι μικρές, επιβαρύνουν συνεχώς το σύστημα". Ο κατακερματισμός των δυνάμεων είναι "μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει διαχρονικά το σύστημα της Πολιτικής Προστασίας. Για το λόγο αυτό χρειάζεται καλύτερη ενημέρωση και εκπαίδευση στους ανθρώπους της υπαίθρου, ώστε καθημερινές πρακτικές να μη μετατρέπονται σε αιτίες πυρκαγιών καθώς και πιο συστηματική διαχείριση της καύσιμης ύλης, εκεί όπου αυτή συσσωρεύεται και δημιουργεί κίνδυνο".

Οι μεγαλύτερες πυρκαγιές

Όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, στη συνέχεια, ο κ. Κεφαλογιάννης αναφέρθηκε σε εννέα μεγάλες πυρκαγιές που ξεπέρασαν τα 10.000 στρέμματα και συγκεκριμένα σε αυτές στην Χίο, δύο φορές, τον Ιούνιο και τον Αύγουστο, στο Γυμνότοπο στην ευρύτερη περιοχή της Πρέβεζας και της 'Αρτας, στα Κύθηρα, στη Δυτική Αχαΐα, στη Ζάκυνθο, στον Φενεό Κορινθίας, στην Κερατέα στην Αττική και στον Πισσώνα Ευβοίας. "Την τελευταία εικοσαετία, η μέση καμένη έκταση ανά μεγάλη πυρκαγιά ήταν περίπου 58.000 στρέμματα. Φέτος, το 2025, η αντίστοιχη τιμή είναι περίπου 29.000 στρέμματα -δηλαδή σχεδόν 50% μικρότερη.

Αυτό σημαίνει ότι, παρά τις πολύ δύσκολες συνθήκες, οι φετινές μεγάλες πυρκαγιές άφησαν μικρότερο αποτύπωμα σε καμένες εκτάσεις σε σχέση με το παρελθόν», σημείωσε ο κ. Κεφαλογιάννης, δίνοντας έμφαση και σε μία ακόμη παράμετρο. "Το 2025 είχαμε περισσότερες μεγάλες πυρκαγιές, περίπου 50% περισσότερες, σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2005-2024", είπε, συμπληρώνοντας ότι φέτος αν και "είχαμε περισσότερες μεγάλες φωτιές, η κάθε μία από αυτές κατέκαψε μικρότερη έκταση απ' ό,τι στο παρελθόν". Αυτό, όπως τόνισε, δείχνει ότι "το επιχειρησιακό σύστημα μπορεί πλέον να συγκρατεί μεγάλα περιστατικά και να περιορίζει την εξάπλωσή τους, αλλά ταυτόχρονα επιβεβαιώνει πως το περιβάλλον κινδύνου είναι πιο απαιτητικό και δοκιμάζει πιο συχνά τα όριά μας".

Η 12η Αυγούστου

Ο κ. Κεφαλογιάννης έδωσε έμφαση στην ημέρα της 12ης Αυγούστου: "Το Πυροσβεστικό Σώμα και η Πολιτική Προστασία κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τον πρωτοφανή αριθμό των 86 πυρκαγιών ταυτόχρονα". Ειδικότερα, αναφέρθηκε σε τέσσερις πυρκαγιές, αυτές σε Δυτική Αχαΐα, Ζάκυνθο, Χίο και Φιλιππιάδα, επισημαίνοντας ότι σε ορισμένες περιπτώσεις όπως στη Δυτική Αχαΐα, είχαν να αντιμετωπίσουν "τέσσερις διαφορετικές εστίες την ίδια ημέρα, σε διαφορετικές τοποθεσίες". Παράλληλα, σημείωσε ότι εκείνη τη μέρα ο δείκτης δριμύτητας πλησίασε το ιστορικό του μέγιστο, ενώ προσέθεσε ότι στις 12 Αυγούστου κάηκε το 65% των εκτάσεων που χάθηκαν όλο τον Αύγουστο.

"Ήταν ένα πραγματικό stress test, με τέσσερις μεγάλες πυρκαγιές ταυτόχρονα, για το σύστημα Πολιτικής Προστασίας, το οποίο αξίζει ωστόσο να το δούμε συγκριτικά, έτσι ώστε να διαπιστώσουμε κατά πόσο ο μηχανισμός ανταποκρίθηκε και έχει βελτιωθεί", είπε και προσέθεσε: "Αν εξετάσουμε τις μεγάλες δασικές πυρκαγιές, δηλαδή εκείνες που ξεπερνούν τα 10.000 στρέμματα, διαπιστώνουμε ότι το 2025 βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με ορισμένες από τις πιο απαιτητικές περιόδους, όπως το 2007, το 2021 και το 2023. Σε σχέση, ωστόσο, με χρονιές όπως το 2007, το 2021 και το 2023, η καμένη έκταση στη δυσκολότερη ημέρα του 2025 ήταν έως και 86% μικρότερη".

"Σε ένα περιβάλλον υψηλής πίεσης, με πολλαπλές μεγάλες εστίες ταυτόχρονα και με ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες, το Πυροσβεστικό Σώμα και, ευρύτερα, ο μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας κατάφεραν να κρατήσουν τον έλεγχο, να περιορίσουν την εξάπλωση και να μειώσουν το τελικό αποτύπωμα των πυρκαγιών", συμπλήρωσε.

Αναλύοντας το αποτύπωμα των εννέα μεγάλων πυρκαγιών, ανέφερε ότι ένα τμήμα της έκτασης, περίπου 13%, αφορά ώριμο δάσος: "οικοσυστήματα με υψηλή περιβαλλοντική αξία και μεγάλο χρόνο φυσικής ανάκαμψης, το μεγαλύτερο μέρος, περίπου 6 στα 10 στρέμματα, αφορά θαμνώδεις και ποώδεις μεσογειακές εκτάσεις και περίπου 19% της καμένης έκτασης αφορά αγροτικά μωσαϊκά και καλλιεργήσιμες ζώνες".

Αποδίδουν πρόληψη, επιτήρηση και έγκαιρη επιχειρησιακή ανταπόκριση

Εξετάζοντας τη συνολική εικόνα σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων δύο δεκαετιών, ο κ. Κεφαλογιάννης σημείωσε ότι το συμπέρασμα που προκύπτει είναι, ότι η "Ελλάδα το 2025 είχε λιγότερες πυρκαγιές, που έφτασαν ή απείλησαν ώριμο δάσος, και περισσότερες που περιορίστηκαν σε χορτολιβαδικές και θαμνώδεις ζώνες. Η μείωση των αμιγώς δασικών εκτάσεων, η οποία φτάνει σε ποσοστό πάνω από 76% σε σχέση με τον ιστορικό μέσο όρο -δείχνει ότι η συνδυασμένη προσπάθεια πρόληψης, επιτήρησης και έγκαιρης επιχειρησιακής ανταπόκρισης, αποδίδει.

Την ίδια στιγμή, η αύξηση κατά περίπου 35% στις πυρκαγιές σε θαμνώδεις και ποώδεις εκτάσεις και η αύξηση κατά περίπου 24% στις χορτολιβαδικές εκτάσεις, υποδηλώνουν δύο σημαντικές τάσεις: Πρώτον, τη μετατόπιση της φωτιάς προς περιαστικά και εγκαταλελειμμένα τοπία, και δεύτερον, τη μεγάλη ευφλεκτικότητα λόγω συσσωρευμένης βιομάζας, ειδικά εκεί όπου η βόσκηση έχει μειωθεί, σε συνδυασμό με ξηρασία και αυξημένη αναφλεξιμότητα της χλόης. Η σημασία αυτής της αύξησης, δεν βρίσκεται τόσο στο καθαρά οικολογικό σκέλος, όσο στο ότι τέτοιες πυρκαγιές μπορούν να λειτουργήσουν ως 'προθάλαμος' μεγαλύτερων πυρκαγιών, εάν συναντήσουν θαμνώδη ή δασική ζώνη. Η σχεδόν μηδενική μεταβολή στις πυρκαγιές γεωργικής γης, δείχνει μια σταθεροποίηση συμπεριφορών και πρακτικών. Οι φωτιές σε γεωργικές ζώνες ιστορικά συσχετίζονται με καύση υπολειμμάτων, καθαρισμό χωραφιών και συχνά ανεξέλεγκτες εργασίες με σπινθήρες. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε πολύ περισσότερο, ώστε να μειώσουμε σημαντικά τις απώλειες παραγωγικής επιφάνειας, και, κατ' επέκταση, την επιβάρυνση στο αγροτικό εισόδημα και στις αρδευόμενες ή καλλιεργήσιμες εκτάσεις", ανέφερε. Σχετικά με τη χρήση του 112, ο κ. Κεφαλογιάννης τόνισε ότι ενεργοποιήθηκε μόλις στο 5,5% των πυρκαγιών.

Οι αιτίες

Αναφορικά με τις αιτίες των πυρκαγιών ο υπουργός σημείωσε ότι, πολλές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, "να μην είχαν ξεκινήσει καν". Στο σημείο αυτό, ο κ. Κεφαλογιάννης στάθηκε στον τομέα της αντιμετώπισης των εμπρησμών, τονίζοντας ότι τα στοιχεία του 2025 "αποδεικνύουν μια ουσιαστική αλλαγή σελίδας". Όπως επισήμανε, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των συλλήψεων, οι οποίες "παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, ακόμα και με λιγότερες συνολικά πυρκαγιές". Μάλιστα, αναφερόμενος στις προφυλακίσεις, επισήμανε ότι "αποτελούν ίσως το πιο ισχυρό μήνυμα αποτροπής".

"Η σταθερή διατήρηση των προφυλακίσεων σε υψηλό επίπεδο, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, δείχνει ότι η προσπάθεια δεν είναι συγκυριακή, αλλά μετατρέπεται σε μόνιμη λειτουργία του συστήματος», είπε. Όπως τόνισε ο υπουργός, ο απολογισμός μιας αντιπυρικής περιόδου "δεν προσφέρεται ούτε για πανηγυρισμούς, ούτε για καταστροφολογία, αλλά για άντληση διδαγμάτων και ουσιαστική γνώση. Φέτος είχαμε δύσκολες στιγμές, αλλά είχαμε και αποτελέσματα», σημείωσε και κατέληξε: «Το δύσκολο και αυτό που οφείλουμε θεσμικά, είναι να κρατήσουμε: τι λειτουργεί και πρέπει να ενισχυθεί, τι δεν λειτουργεί ακόμη και πρέπει να αλλάξει. Το 2025 μας έδειξε, ότι η συνεργασία, ο σχεδιασμός, η πρόληψη, η εκπαίδευση και η επιχειρησιακή ετοιμότητα δεν είναι έννοιες στα χαρτιά, είναι παράγοντες που σώζουν ζωές, προστατεύουν το περιβάλλον, περιορίζουν τις επιπτώσεις και αυξάνουν την ανθεκτικότητα της χώρας. Η Πολιτική Προστασία δεν είναι ένας απομονωμένος μηχανισμός".

Έπειτα, έγιναν τιμητικές βραβεύσεις από τις ηγεσίες του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και του Πυροσβεστικού Σώματος σε στελέχη του Πυροσβεστικού Σώματος, των Ενόπλων Δυνάμεων, της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, του ΕΚΑΒ, της Δασικής Υπηρεσίας, ομάδων εθελοντών, καταδεικνύοντας το έργο και την καθοριστική συμβολή τους στη στη φετινή αντιπυρική περίοδο.