Μπορεί ή όχι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) να ασκήσει απευθείας διώξεις σε πολιτικά πρόσωπα ή ο νόµος περί ευθύνης υπουργών αποτελεί ένα απροσπέλαστο εµπόδιο; Το ερώτηµα αυτό απασχολεί έντονα το τελευταίο διάστηµα την επικαιρότητα, µε συνταγµατολόγους και διακεκριµένους νοµικούς να εκφράζουν διαφορετικές και, σε πολλές περιπτώσεις, αντικρουόµενες απόψεις.

Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, Λάουρα Κοβέσι, η οποία θα βρίσκεται σε αυτήν τη θέση µέχρι το φθινόπωρο του 2026, άλλωστε, έχει εκφράσει και σε συναντήσεις της µε Ελληνες αξιωµατούχους αλλά και δηµόσια τη δυσαρέσκειά της σχετικά µε τις διατάξεις του νόµου περί ευθύνης υπουργών, ο οποίος, ουσιαστικά, δεν επέτρεψε στους Ευρωπαίους εισαγγελείς να ερευνήσουν πολιτικά πρόσωπα στις υποθέσεις των Τεµπών και του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Χαρακτηριστική ήταν η συνοµιλία που είχε κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής της στην Ελλάδα µε τον υπουργό ∆ικαιοσύνης, Γιώργο Φλωρίδη, κατά τη διάρκεια της οποίας του έθεσε το ζήτηµα του νόµου περί ευθύνης υπουργών, µε εκείνον να της απαντάει ότι ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει προαναγγείλει την αναθεώρησή του.

Με την υφιστάµενη µορφή, πάντως, ο νόµος περί ευθύνης υπουργών θα ισχύει τουλάχιστον µέχρι το 2027, µε την κυβέρνηση να έχει προαναγγείλει αναθεώρησή του, χωρίς διευκρινίσεις ωστόσο προς πια κατεύθυνση. Υπενθυµίζεται ότι αυτή η Βουλή είναι προτείνουσα για ζητήµατα αλλαγών των συνταγµατικών διατάξεων και η επόµενη, που θα προκύψει από τις επερχόµενες εκλογές, αναθεωρητική. Συνεπώς, όπως τονίζουν νοµικοί κύκλοι, οποιαδήποτε αλλαγή στις συγκεκριµένες διατάξεις µπορεί να ψηφιστεί από τη Βουλή που θα προκύψει από τις επόµενες εκλογές. Σε κάθε περίπτωση, οι αναφορές αυτές έχουν πυροδοτήσει έντονο νοµικό διάλογο, µε συνταγµατολόγους και νοµικούς κύκλους να διατυπώνουν διαφορετικές και, σε αρκετές περιπτώσεις, αντικρουόµενες απόψεις ως προς το εάν υφίσταται τέτοια δυνατότητα βάσει του εθνικού και του ενωσιακού ∆ικαίου.

Το ζήτηµα ανέδειξε και η στήλη «Big Mouth» του powergame.gr, αναφέροντας ότι ο πρώην πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος και ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελος Βενιζέλος, που είναι και συνταγµατολόγοι, θεωρούν ότι, από τη στιγµή που στην απόφαση του Συµβουλίου της Επικρατείας για τα µη κρατικά πανεπιστήµια υπερίσχυσε το ενωσιακό ∆ίκαιο, κάτι τέτοιο µπορεί να συµβεί και µε τα Τέµπη και µε τον ΟΠΕΚΕΠΕ.

Η φύση του αδικήματος

Σύµφωνα µε µία πρώτη προσέγγιση, κάποιων, λίγων συνταγµατολόγων, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διαθέτει αρµοδιότητα να ερευνά και να ασκεί ποινικές διώξεις για αδικήµατα που θίγουν τα οικονοµικά συµφέροντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η απάτη, η διαφθορά και η κατάχρηση ευρωπαϊκών κονδυλίων.

 Υποστηρίζεται ότι η αρµοδιότητα αυτή δεν εξαρτάται από την ιδιότητα του προσώπου ως πολιτικού, αλλά από τη φύση του αδικήµατος, γεγονός που θα µπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να περιλαµβάνει και πολιτικά πρόσωπα, εφόσον εµπλέκονται σε υποθέσεις που εµπίπτουν στο πεδίο δράσης της EPPO.

Ωστόσο, είναι µια άποψη η οποία µέχρι στιγµής δεν αποτελεί ούτε την επικρατούσα ούτε την πλειοψηφούσα στον νοµικό κόσµο της χώρας. Κι αυτό καθώς, από την άλλη πλευρά, διατυπώνεται η θέση της πλειονότητας των συνταγµατολόγων και των νοµικών, ότι στην ελληνική έννοµη τάξη υφίσταται ειδικό συνταγµατικό καθεστώς για την ποινική ευθύνη των υπουργών και υφυπουργών, το οποίο προβλέπει αποκλειστικές διαδικασίες και αρµοδιότητες της Βουλής. Κατά την ερµηνεία αυτή, οποιαδήποτε απευθείας άσκηση δίωξης από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία σε πολιτικό πρόσωπο θα προσέκρουε στις διατάξεις του Συντάγµατος και στον νόµο περί ευθύνης υπουργών, καθιστώντας αναγκαία τη διαβίβαση της υπόθεσης στο ελληνικό Κοινοβούλιο.

Επιπλέον, επισηµαίνουν πως η αρµοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας σταµατάει εκεί όπου υπάρχουν ειδικοί νόµοι κάτι που προβλέπεται ξεκάθαρα στον καταστατικό της νόµο. Και στην προκειµένη περίπτωση, ο νόµος περί ευθύνης υπουργών που ισχύει στην Ελλάδα αποτελεί ειδικό νόµο για τις ποινικές ευθύνες υπουργών.

Και τι προβλέπει; Οτι τα πληµµελήµατα ή κακουργήµατα που τελούνται από υπουργό κατά την άσκηση των καθηκόντων του εκδικάζονται σύµφωνα µε τις διατάξεις του νόµου αυτού, κατά το άρθρο 86 του Συντάγµατος Ειδικό ∆ικαστήριο, ακόµα και αν ο υπουργός έχει παύσει την ιδιότητα αυτή. ∆ικαίωµα για την άσκηση δίωξης των µελών της κυβέρνησης, πρώην ή νυν, σύµφωνα µε τις ίδιες διατάξεις, έχει η ελληνική Βουλή, ενώ η διερεύνηση των αδικηµάτων διεξάγεται από Ειδική Επιτροπή Προκαταρκτικής Εξέτασης, η οποία συγκροτείται στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Κάθε διαφορετική προσέγγιση, σύµφωνα µε την επικρατούσα άποψη, κινείται σε αντιθεσµικά πλαίσια.

Υπάρχει, ωστόσο, και µια ενδιάµεση νοµική προσέγγιση, σύµφωνα µε την οποία η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία µπορεί να διενεργεί έρευνα και να συλλέγει στοιχεία ακόµα και για πολιτικά πρόσωπα, χωρίς όµως να µπορεί να ολοκληρώσει την ποινική δίωξη, εφόσον ενεργοποιούνται οι ειδικές συνταγµατικές προβλέψεις. Βάση αυτής της άποψης, ενδεχοµένως θα µπορούσε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να διεξαγάγει έρευνες για πολιτικά πρόσωπα, ωστόσο, στη συνέχεια, θα έπρεπε να αποστείλει τον σχετικό φάκελο στη Βουλή για να κινηθούν οι διαδικασίες για την άσκηση ποινικής δίωξης.

 

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ