Ένα οδοιπορικό σκέψεων, συναισθημάτων, εικόνων, αλλά και μεγάλων ανατροπών είναι το «Αραπιάν Τσαρσί-Αθήνα» του Πάρι Μηλίτση που κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Πρόκειται για ένα δυνατό κοινωνικό μυθιστόρημα, το οποίο διαδραματίζεται στο σήμερα, έχει όμως και ιστορικά στοιχεία από την εποχή της καταστροφής της Σμύρνης. Άλλωστε από την Μικρά Ασία, εκατό χρόνια πριν, ξεκινούν τη δράση τους οι τρεις γυναίκες που γέννησε η φαντασία του συγγραφέα, τα μυστικά των οποίων παραδίδονται στη δίνη του χρόνου, όχι όμως και στη λήθη του. Θα χρειαστεί ένας αιώνας για ν’ αρχίσει να βγαίνει στο φως η αλήθεια. 

Η υπόθεση

Ο πρόεδρος ενός πολυεθνικού ομίλου κάνει προσπάθειες για να αποφύγει τη διάλυση της οικογένειάς του. Βρίσκει τρόπους για να επιστρέψει ο γιος του στην Ελλάδα και προβαίνει σε σημαντικές αποκαλύψεις σχετικά με το παρελθόν του. 

Ένας καθηγητής πανεπιστημίου, σύζυγος και πατέρας δύο παιδιών, γνωρίζει μια όμορφη φοιτήτρια και έρχεται αντιμέτωπος με το δίλλημα της απιστίας.

Μια σύζυγος προσβάλλεται από μία ανίατη αρρώστια. Ο κόσμος της καταρρέει και μόνο όταν έρχεται αντιμέτωπη με διάφορα υπαρξιακά ζητήματα καταφέρνει να ανακτήσει την ψυχική της ισορροπία.

Μια κοπέλα, που έχει κακοποιηθεί στην εφηβική της ηλικία, βρίσκει ικανοποίηση καταστρέφοντας συναισθηματικά τους άντρες που την ερωτεύονται.

Νεαροί φοιτητές προσπαθούν να αλλάξουν τον κόσμο, αδιαφορώντας για τα μέσα που χρησιμοποιούν και για τις συνέπειες των πράξεών τους.

Μια μαθήτρια του Ομήρειου Παρθεναγωγείου από την εποχή της παλιάς Σμύρνης, περιγράφει στο ημερολόγιό της τις τραγικές ημέρες της καταστροφής, κλείνοντας μέσα στις σελίδες του το δικό της μυστικό.

Ενέργειες τρομοκρατικές, πράξεις παράνομες, ηθικά διλλήματα, όνειρα ανεκπλήρωτα, έρωτες, μίση, θάνατοι, τραυματισμοί, εγκλήματα… Και όλα αυτά συνδέονται μεταξύ τους με μεγάλα μυστικά που βαραίνουν τις ζωές των πρωταγωνιστών μέχρι τη στιγμή που θα βγουν στην επιφάνεια και θα επέλθει η λύτρωση.

PSYXIKO

Τα paraplitika.gr διεισδύει στον ψυχισμό του γνωστού συγγραφέα Πάρι Μηλίτση, ο οποίος ανοίγει την καρδιά του και τη σκέψη του για το πως έγραψε αυτή τη συναρπαστική ιστορία.

Το μυθιστόρημα σας αποτελείται από πέντε ανθρώπινες ιστορίες. Τα πρόσωπα αυτών των ιστοριών συνδέονται με κάποιο τρόπο μεταξύ τους;


Συνδετικά στοιχεία αυτών των ιστοριών είναι το μυστικό της κεντρικής ηρωίδας και τα μυστικά δύο άλλων γυναικών. Οι χαρακτήρες είναι πολλοί: φοιτητές, καθηγητές, αστυνομικοί, πρόεδροι και διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων, τρομοκράτες, μαφιόζοι, σύζυγοι, μητέρες, ερωμένες. Οι καταστάσεις που δημιουργούνται είναι κι αυτές πολλές. Τα μυστικά βγαίνουν στην επιφάνεια είτε γιατί υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος είτε απλά γιατί έχει επέλθει το πλήρωμα του χρόνου. Πλέκουν γύρω τους έναν ιστό και εξαναγκάζουν αυτά, τα κατά τ’ άλλα ετερόκλητα στοιχεία, να αλληλοεπιδράσουν μεταξύ τους και να ενταχθούν σε μία ολότητα. Οι κρυφές σχέσεις συγγένειας, τα πάθη, τα όνειρα που απαιτούν επίμονα να πραγματοποιηθούν και η αναζήτηση του εύκολου χρήματος φέρνουν κοντά ανθρώπους που αρχικά δείχνουν να είναι άσχετοι μεταξύ τους. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για ένα σύγχρονο κοινωνικό μυθιστόρημα με ιστορικά στοιχεία και κάποιους πολιτικούς προβληματισμούς.

«Αραπιάν Τσαρσί-Αθήνα». Τι σημαίνει ο τίτλος που επιλέξατε;


Την ονομασία αυτή είχε μια σκεπαστή αγορά στη Σμύρνη, μέσα στην οποία ο πατέρας της κεντρικής ηρωίδας, ένας πλούσιος Σμυρνιός, είχε την επιχείρησή του. Από το Αραπιάν Τσαρσί, την αραβική αγορά, αρχίζει να ξετυλίγεται χρονολογικά το κουβάρι της συγκεκριμένης μυθοπλασίας. Ο αναγνώστης ξεκινά, μαζί με τη συγκεκριμένη ηρωίδα, ένα ταξίδι από τη Σμύρνη των αρχών του 20ου αιώνα, συνεχίζει στην Αθήνα του 1922 και φτάνει στην Αθήνα του 2015. Υπήρξαν σκέψεις και για άλλους τίτλους, αλλά επιλέχτηκε ο συγκεκριμένος γιατί παραπέμπει σε οδοιπορικό μέσα στον χρόνο, τον χώρο και την ιστορία.

Η ιστορία έχει κάποιο κεντρικό θέμα ή είναι σύνθεση διαφορετικών θεμάτων;


Κεντρική θέση στο βιβλίο έχει η ιστορία της ηρωίδας που, μαζί με την Καταστροφή της Σμύρνης, βίωσε και τη δική της ψυχική καταστροφή, με άμεσες συνέπειες στη ζωή της και στις ζωές ανθρώπων που σχετίστηκαν μαζί της. Οι ιστορίες των άλλων ηρώων περιστρέφονται γύρω από την κεντρική αυτή ιστορία, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι έχουν δευτερεύοντα ρόλο. Όπως στη ζωή δεν υπάρχουν μεμονωμένες ιστορίες, αλλά διάσπαρτα γεγονότα που, αν τα συνδέσουμε με διαφορετικό τρόπο μεταξύ τους ή με τον ίδιο τρόπο αλλά με άλλη ψυχική διάθεση θα φτιάξουμε τελείως διαφορετικές ιστορίες, έτσι και σε αυτό το βιβλίο κάθε ήρωας δίνει τη δική του ερμηνεία σε αυτά που συμβαίνουν γύρω του και αποτελεί τον πρωταγωνιστή στη δική του προσωπική ιστορία. Όταν αυτές οι επιμέρους ιστορίες αρχίζουν να μπλέκονται μεταξύ τους, τότε βγαίνουν στην επιφάνεια συγκρούσεις, δημιουργούνται ηθικά διλλήματα, επέρχονται ανατροπές και σιγά σιγά τα πάντα αρχίζουν να ενώνονται. Ιδωμένο μέσα από αυτό το πρίσμα, το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί σύνθεση επιμέρους ιστοριών και ο αναγνώστης από τις πρώτες του σελίδες διερωτάται συνεχώς αν και με ποιον τρόπο, θα μπορέσουν όλα αυτά τα ανομοιογενή στοιχεία να συνδεθούν μεταξύ τους.

Πόσο χρόνο σας πήρε να την γράψετε;


Πήρε πολύ χρόνο η έρευνα των ιστορικών στοιχείων και η προσπάθειά μου να τα μεταφέρω στον αναγνώστη με εύληπτο και μυθοπλαστικό τρόπο. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής προέκυπταν συνεχώς νέα δεδομένα τα οποία ζητούσαν την ενσωμάτωσή τους στα παλαιότερα. Μια ιδέα, μια ιστορία, ένα συναίσθημα ξεπηδούσε από το πουθενά και απαιτούσε τον δικό του χώρο μέσα στο κείμενο. Τα πάντα άλλαζαν, γι’ αυτό και ο χρόνος ολοκλήρωσης έπαιρνε πολλές παρατάσεις. Εξίσου χρονοβόρες ήταν οι αναθεωρήσεις και οι διορθώσεις, γιατί έμπαινα συνεχώς στη θέση του αναγνώστη και αναρωτιόμουν αν κάθε λέξη, φράση και παράγραφος ήταν κατανοητή, απαραίτητη και ενδιαφέρουσα για εκείνον. Όλα τα παραπάνω στοιχεία ήταν καθοριστικά για τον χρόνο περάτωσης 
του βιβλίου και, όταν τελικά αποφάσισα να γράψω το περιβόητο “τέλος”, συνειδητοποίησα ότι είχαν περάσει σχεδόν δυόμισι χρόνια.

Με ποιες μνήμες αναμετρηθήκατε;


Σχετικά με το ιστορικό μέρος του βιβλίου μετέφερα συναισθήματα, σκέψεις και εικόνες που δημιουργήθηκαν μέσα μου είτε ακούγοντας ιστορίες από άτομα προσφυγικής καταγωγής είτε κατόπιν αναζητήσεων σε βιβλιογραφικές πηγές. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής, έφτιαχνα εικόνες της Καταστροφής της Σμύρνης με το μυαλό μου και προσπαθούσα να μπω μέσα στον ψυχισμό των ανθρώπων που τη βίωσαν. Έτσι αισθάνθηκα και εγώ μαζί τους θυμό, λύπη, απογοήτευση, μέχρι και ντροπή για το ανθρώπινο είδος με τις θηριωδίες που διέπραξε εκείνες τις ημέρες. Πιο έντονη και εντυπωσιακή ήταν η αναμέτρησή μου με τη συλλογική μνήμη. Ποτέ δεν πίστευα ότι υπήρχαν μέσα μου ζωντανές τόσες αξίες, πεποιθήσεις, παραδόσεις από εκείνη την εποχή και ειδικά από ένα μέρος που δεν είχε καμιά σχέση με την καταγωγή μου. Το αίσθημα της κοινής ιστορίας και η κατανόηση των δεινών που υπέστησαν ήταν κάτι το πρωτόγνωρο για εμένα. Σχετικά με το κοινωνικό και σύγχρονο μέρος του βιβλίου, οι ιστορίες που δημιούργησα δεν είχαν σχέση με προσωπικά μου βιώματα. Γράφοντας όμως για τους ήρωές μου, μπόρεσα να κατανοήσω καλύτερα τα δικά μου συναισθήματα, να ανασύρω μνήμες της παιδικής μου ηλικίας και να αποκτήσω μια πληρέστερη αντίληψη του εξωτερικού κόσμου. Συνοψίζοντας, η συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου ήταν για εμένα ένα ισχυρό εργαλείο αυτοέκφρασης και αυτοανακάλυψης από τη μια μεριά, και βαθύτερης κατανόησης της θέσης μου σε αυτόν τον κόσμο, από την άλλη.

Ποιες δυσκολίες ή ιδιαιτερότητες συναντήσατε στη συγγραφή αυτής της ιστορίας;


Οι δυσκολίες ήταν πολλές. Κάποιες από αυτές ήταν πρακτικής φύσης, όπως η έλλειψη χρόνου, οι οικογενειακές και οι κοινωνικές υποχρεώσεις, οι περισπασμοί, η αναβλητικότητα, η εύρεση των ιστορικών πηγών. Η μεγαλύτερη όμως δυσκολία που αντιμετώπισα ήταν να μείνω πιστός στο αρχικό μου σχέδιο. Ξαφνικά από το πουθενά εμφανίζονταν καινούργιοι χαρακτήρες που απαιτούσαν να αποτυπωθούν στο χαρτί και να αποκτήσουν κυρίαρχο ρόλο. Η ποσότητα και η σειρά των ιστοριών άλλαζε συνεχώς, έως ότου αυτές που έμειναν βρήκαν από μόνες τους τη θέση που τους ταίριαζε. Μια ιδιαιτερότητα που εμφανίστηκε στο τέλος της συγγραφής έχει να κάνει με το ημερολόγιο της κεντρικής ηρωίδας. Αρχικά, αυτό δεν ξεχώριζε από το υπόλοιπο κείμενο και ήταν γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο. Όμως, από ένα σημείο και μετά ταυτίστηκα τόσο πολύ με τη συγκεκριμένη ηρωίδα, καθώς και με όλους όσους βίωσαν την τραγωδία εκείνων των ημερών, που θεώρησα πως τα συναισθήματα και οι σκέψεις της θα αποτυπώνονταν καλύτερα αν εκφράζονταν από την ίδια, χωρίς την έξωθεν δική μου μαρτυρία και κριτική σκέψη. Η συγγραφή του ημερολογίου, δηλαδή η διόρθωση και η μεταφορά εξήντα σχεδόν σελίδων από το τρίτο στο πρώτο πρόσωπο, αν και κουραστική, τελικά επέφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα και ήταν ιδιαιτέρως λυτρωτική για εμένα.

Ο έρωτας τι θέση έχει στο βιβλίο σας;


Ο έρωτας στο συγκεκριμένο βιβλίο αντιμετωπίζεται ως ένα βασικό ανθρώπινο συναίσθημα που επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ψυχολογία, τη συμπεριφορά και τις σχέσεις των ηρώων. Τον βλέπουμε να δηλώνει την ύπαρξή του σχεδόν σε κάθε σελίδα και να αποτελεί συνοδευτικό ή και κυρίαρχο στοιχείο στις περισσότερες ιστορίες. Είναι τόσο σημαντικός που δε θα ήταν υπερβολή να θεωρήσουμε ότι όλη η πλοκή είναι στημένη γύρω από αυτόν και όχι γύρω από τα μυστικά των τριών γυναικών. Όμως δεν είναι απλός και εύκολος. Αντιθέτως, είναι περίπλοκος και δημιουργεί προκλήσεις και συγκρούσεις μεταξύ των ηρώων. Σε κάποιους επιφέρει αρνητικές συνέπειες, όπως συναισθήματα απόρριψης, απογοήτευσης, πόνου. Ειδικά όταν είναι ο ανεκπλήρωτος ή όταν οι σχέσεις τελειώνουν, δημιουργεί έντονα συναισθήματα θλίψης και απώλειας. Ορισμένες φορές, μάλιστα, μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες συμπεριφορές ζήλιας και κτητικότητας. Υπάρχουν όμως και ήρωες που δέχονται θετικές επιδράσεις από αυτόν, γιατί η εκπλήρωσή του τους προσφέρει ένα αίσθημα ασφάλειας και προστασίας και τους δίνει σκοπό και νόημα στη ζωή. Omnia vincit amor (ο έρωτας νικάει τα πάντα), είναι μια φράση του Βιργίλιου που χρησιμοποιώ μέσα στο βιβλίο, για να τονίσω τη σημασία του.

Ποια σημεία του βιβλίου σας απολαύσατε περισσότερο όταν τα γράφατε;


Η συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου ήταν μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία, όμως άξιζε η προσπάθεια γιατί η αίσθηση της ολοκλήρωσης και το μοίρασμα σκέψεων, συναισθημάτων και εικόνων με άλλους ανθρώπους μου απέφεραν πολλές και μεγάλες ικανοποιήσεις. Απόλαυσα την κάθε λέξη, τον κάθε χαρακτήρα, την κάθε ιστορία. Απόλαυσα μέχρι και τις άπειρες αλλαγές και διορθώσεις που χρειάστηκε να κάνω μέχρι να φτάσω στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Ξεχωρίζω δύο σημεία τα οποία έχουν σχέση με έντονα συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις δύο αγαπημένων μου ηρωίδων. Το πρώτο είναι η ιστορία με το ανθισμένο γιασεμί στους δρόμους της Σμύρνης. Το δεύτερο είναι η σκηνή του τρένου, που η ηρωίδα ξεπερνά το πρόβλημα της, όταν διαπιστώνει ότι δεν είναι ατομικό αλλά πανανθρώπινο και διαχρονικό. Επίσης, βίωσα μεγάλη απόλαυση, γράφοντας για τους ήρωες εκείνους που πήραν τη ζωή στα χέρια τους, καθώς και γι’ αυτούς που αγωνίστηκαν να ξεφύγουν από τη μοίρα τους και να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα. Η συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου ήταν ένα μακρύ ταξίδι για εμένα, το οποίο αποφάσισα να κάνω, έχοντας πλήρη συναίσθηση ότι, αν δεν το απολαύσω εγώ ο ίδιος προσωπικά, τότε δε θα μπορέσει να το απολαύσει και ο αναγνώστης.

Είστε αισιόδοξος για την πορεία της λογοτεχνίας στην Ελλάδα; Οι Έλληνες διαβάζουν και είναι σε θέση να διακρίνουν το καλό από το κακό βιβλίο;


Η ελληνική λογοτεχνία έχει πλούσια ιστορία και παράδοση και μέχρι σήμερα εξακολουθεί να προσφέρει αξιόλογα έργα. Κάποιες από τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει είναι ο ανταγωνισμός με τις διαδικτυακές μορφές ψυχαγωγίας και η συρρίκνωση του μεριδίου της αγοράς. Νέες τάσεις είναι η στροφή στην παγκόσμια λογοτεχνία, η αναζήτηση νέων λογοτεχνικών τεχνικών και η ένταξη στη μυθοπλασία εξωγενών στοιχείων, όπως για παράδειγμα ιστορικών, πολιτικών και επιστημονικών. Ένα άλλο σύγχρονο χαρακτηριστικό της είναι η εμφάνιση πολλών μικρών εκδοτικών επιχειρήσεων που κάνουν εύκολη την έκδοση βιβλίων από νέους συγγραφείς με αποτέλεσμα τη συνεχή διεύρυνση του εγχώριου λογοτεχνικού τοπίου. Από την άλλη μεριά, θα λέγαμε ότι οι Έλληνες διαβάζουν, αλλά όχι κατ’ ανάγκη βιβλία. Τα ιστολόγια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι διάφοροι ιστότοποι παρέχουν πληθώρα μυθοπλαστικών αλλά και αληθινών ιστοριών. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι μόνο ένας στους δύο διαβάζει ένα βιβλίο τον χρόνο και ότι το μεγαλύτερο ποσοστό είναι γυναίκες. Οι αριθμοί σίγουρα δεν είναι ενθαρρυντικοί. Οι ρυθμοί της ζωής, η τεχνολογία και οι σύγχρονες απαιτήσεις επιβάλλουν στον Έλληνα αναγνώστη τα bonsai stories, δηλαδή τις μικρές αυτοτελείς ιστορίες, κυρίως ψηφιακής μορφής. Όλα τα παραπάνω μαρτυρούν ότι συντελούνται μεγάλες αλλαγές τόσο στη μορφή του γραπτού λόγου όσο και στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού. Ωστόσο, μπορούμε να αισιοδοξούμε για το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας, αν σκεφτούμε ότι μέχρι στιγμής οι Έλληνες λογοτέχνες έχουν αποδείξει ότι έχουν μεγάλη προσαρμοστικότητα στις απαιτήσεις της εποχής τους και στις ανάγκες του αναγνωστικού κοινού. Η διάκριση μεταξύ καλού και κακού βιβλίου μου θυμίζει τη στείρα αντιπαράθεση έντεχνου - μη έντεχνου τραγουδιού. Το καλό βιβλίο οξύνει τον νου, δημιουργεί έντονα και βαθιά συναισθήματα και διαμορφώνει στάσεις και αντιλήψεις ζωής. Το κακό (ελαφράς ανάγνωσης) βιβλίο σχηματίζει πιο εύκολα εικόνες στον αναγνώστη, δημιουργεί επιφανειακά συναισθήματα, όμως σπάνια μπορεί να τον βοηθήσει στους μεγάλους και βασικούς προβληματισμούς της ζωής του. Όπως συμβαίνει σε όλες τις χώρες, έτσι και στην Ελλάδα, η επιλογή ενός βιβλίου είναι θέμα υποκειμενικό και εξαρτάται από την παιδεία, τις κοινωνικές επιρροές και τις προσωπικές προτιμήσεις του καθενός. Η συνύπαρξη καλού και κακού βιβλίου, μαζί με όλες τις διαβαθμίσεις που υπάρχουν ανάμεσά τους, ομορφαίνει τον λόγο, δημιουργεί επιλογές γραφής για τον συγγραφέα και δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να επιλέξει, ανάλογα με τις επιθυμίες, τις ανησυχίες και τη διάθεση της στιγμής. Εμπιστεύομαι την κρίση του Έλληνα αναγνώστη, αλλά δεν μπορώ να προβλέψω το μέλλον του ελληνικού βιβλίου. Μπορώ όμως, να πω με σιγουριά ότι η ελληνική λογοτεχνία έχει μεγάλη προοπτική ακόμη και ότι ο γραπτός λόγος θα συνεχίσει να υπάρχει, ασχέτως αν το βιβλίο θα είναι καλό ή κακό, έντυπο ή ηλεκτρονικό και το περιεχόμενό του εκτενές ή σύντομο.