Αργυρώ Πιπίνη: Η γνωστή συγγραφέας μιλάει στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ με αφορμή το βραβευμένο της βιβλίο "Ζάζα"

Το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου απέσπασε το περασμένο Καλοκαίρι η γνωστή συγγραφέας, μεταφράστρια και ηθοποιός Αργυρώ Πιπίνη για το αριστουργηματικό έργο της με τίτλο Ζάζα των εκδόσεων «Καλειδοσκόπιο» σε εικονογράφηση του Πέτρου Μπουλούμπαση.

Η Αργυρώ Πιπίνη είναι μια από τις συγγραφεις (μαζί με την Κέλλυ Ματαθία Κόβο με "Τα κίτρινα καπέλα" -εκδ.Πατάκης και τη Μαρίζα Ντεκάστρο με το "Οι δικοί μας άνθρωποι" -εκδ.Καλειδοσκόπιο) που τόλμησαν να μιλήσουν στα παιδιά για τη φρίκη του Ολοκαυτώματος γράφοντας μια ιστορία χωρίς να τα σοκάρει με το εξαιρετικό ταλέντο που διαθέτει να απλοποιεί ακόμα και τα πιο οδυνηρά θέματα.

Το θέμα του βιβλίου είναι όντως οδυνηρό εφόσον αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα. Η κεντρική ηρωίδα Ζάζα, είναι μία κούκλα που συνόδευσε την μικρή Εστρέα σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης και στη συνέχεια την αποχωρίστηκε και στοιβάχτηκε μαζί με τόνους παιχνιδιών στο στρατόπεδο. Τώρα, εκτίθεται μαζί με άλλα παιχνίδια σε κάποιο μουσείο και μια μέρα συναντά την Εστρέα, μία γριά πλέον γυναίκα που έχει έλθει με τα εγγόνια της να επισκεφθεί το μουσείο.

Η Αργυρώ Πιπίνη μιλώντας στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ αναφέρεται στο λόγο που αποφάσισε να γράψει μια ιστορία με αυτό το θέμα, αλλά και για την παιδική ψυχή, που γνωρίζει άριστα.

Από τα χρόνια που σπουδάζατε στη Νομική, πως βρεθήκατε στο δρόμο του παιδικού βιβλίου;

Τυχαία, όπως και σε πολλούς άλλους δρόμους στη ζωή μου. Πάντα έγραφα ―ιστορίες για παιδιά, θεατρικά έργα, χρονογραφήματα. Και ως παιδί, και όταν σπούδαζα, και μεγαλύτερη. Περπάτησα σε διαφορετικούς επαγγελματικούς δρόμους μέχρι να ακολουθήσω τον δρόμο του παιδικού βιβλίου.

Πώς είναι τα σημερινά παιδιά; Τους αρέσουν τα παραμύθια;

Τα σημερινά παιδιά είναι πιο περίεργα, πιο υποψιασμένα αλλά και πιο κουρασμένα. Βαριούνται γρήγορα, πλήττουν εύκολα. Γενικολογώ, βέβαια. Υπάρχουν παιδιά και παιδιά, ανάλογα με τον χώρο όπου ζουν ―πόλη, χωριό―, ανάλογα με τους γονείς και με τα σχολεία στα οποία φοιτούν. Κι εδώ θέλω να διευκρινίσω κάτι ― ας μιλάμε καλύτερα για βιβλία για παιδιά κι όχι για παραμύθια. Με τη λέξη ‘παραμύθια’ εγώ αναφέρομαι κυρίως σε ιστορίες της λαϊκής παράδοσης.

Από την μεγάλη πείρα σας, ποια θέματα ιστοριών αρέσουν πιο πολύ στα παιδιά;

Τα παιδιά είναι ανοιχτοί αναγνώστες. Είναι έτοιμα να μαγευτούν κι από ιστορίες μυστηρίου, κι από περιπέτειες, κι από ιστορίες λυπητερές, κι από ιστορίες γεμάτες χιούμορ. Είναι δύσκολοι αλλά απόλυτα πιστοί αναγνώστες όταν αγαπήσουν μια ιστορία.

Πόσο καιρό σας παίρνει συνήθως να ολοκληρώσετε ένα βιβλίο, από τη στιγμή της σύλληψης έως τη στιγμή της έκδοσης;

Εξαρτάται από το είδος του βιβλίου ― πολλά έχουν γραφτεί στο μυαλό μου και μένει να τα περάσω στο χαρτί, άλλα παίρνει καιρό μέχρι να γραφτούν ―ένα παράδειγμα είναι η «Αλίκη στην πόλη», ένα cross over βιβλίο, που γράφτηκε μέσα σε δύο χρόνια. Το βιβλίο μου «Μελάκ, μόνος» γράφτηκε σε μια εβδομάδα κι έμεινε στην άκρη γιατί ένιωθα ότι κάτι έλειπε, κάτι που πρόσθεσα στη συνέχεια. Και βέβαια μεσολαβεί κι ο χρόνος που χρειάζεται ο εικονογράφος για να κάνει τις εικόνες, αν το βιβλίο είναι εικονογραφημένο, αλλά κι ο χρόνος που απαιτείται για την έκδοση.

Πώς εμπνευστήκατε τη «Ζάζα» που σας χάρισε φέτος το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2022;

Διαβάζοντας τα βιβλία του Πρίμο Λέβι, μεταφράζοντας μυθιστορήματα στρατοπεδικής λογοτεχνίας, αναρωτιόμουν πώς μπορείς να μιλήσεις στα παιδιά για το αδιανόητο κακό, όταν εσύ ως ενήλικας αδυνατείς να το συλλάβεις και να το επεξεργαστείς. Οι εικόνες και όσα είδα στα μουσεία και στα μνημεία που επισκέφθηκα στο Βερολίνο με στοίχειωναν. Είχα ανάγκη να πω μια ιστορία, μια ιστορία με καλό τέλος.

Η Εστρέα αν ζούσε στο σήμερα τι χαρακτηριστικά θα είχε; 

Δεν θα ήθελα κανένα παιδί του σήμερα να ζήσει όσα έζησε η Εστρέα. Γι’ αυτό όλοι παλεύουμε και διαλαλούμε Ποτέ ξανά.

Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε στη συγγραφή αυτής της ιστορίας;

Οι δυσκολίες αφορούσαν κυρίως τη φόρμα της ιστορίας, πόσα λέμε και πώς τα λέμε ― είχα ξεκινήσει να γράφω την ιστορία για μικρότερα παιδιά με τίτλο ‘Τσαφ-Τσουφ’, αλλά στην πορεία κατάλαβα ότι ήταν αδύνατον, για μένα, να μιλήσω για όσα ήθελα σε μικρά παιδιά.

Τι απολαύσατε πιο πολύ γράφοντάς την;

Ήταν μια δύσκολη διαδρομή η ολοκλήρωση της Ζάζας. Δεν θα την έλεγα απολαυστική πέρα από την απόλαυση βέβαια που σου χαρίζει η γραφή. Η χαρά ήρθε αργότερα, όταν είδα τις εικόνες του Πέτρου Μπουλούμπαση, όταν έστησε το βιβλίο η Αλέξα Αποστολάκη η εκδότρια του Καλειδοσκόπιου.

Στο παραμύθι σας «Η Βιολέτα και ο Ιππότης» πως σκεφτήκατε την αναπηρία της Βιολέτας να την παρουσιάσετε ως χάρισμα;

Οι συγχωριανοί της Βιολέτας ήταν αυτοί που την αντιμετώπιζαν ως χάρισμα· δεν την άφηναν να στερηθεί τίποτα. Την είχαν κοντά τους από παιδί με αποτέλεσμα και η ίδια να βλέπει τη ζωή με τα μάτια της ψυχής της. Ήθελα να μιλήσω για τα χαρίσματα των ανθρώπων που πολλές φορές παραβλέπουμε γιατί τα αντιμετωπίζουμε ως προβλήματα, αλλά εκείνους δεν τους εμποδίζουν να ζουν μια ευτυχισμένη ζωή.

Από το «Μελάκ, μόνος» τι κάνει μεγαλύτερη εντύπωση στα παιδιά, όταν τους το διαβάζετε; Τα σημερινά παιδιά τι σκέφτονται για την προσφυγιά;

Ο Μελάκ ο μόνος που γράφτηκε το 2015, στην κορύφωση της προσφυγικής κρίσης, έχει διαβαστεί σε σχολεία, σε camp, έχει παρουσιαστεί σε συνέδρια παιδικής λογοτεχνίας, έχει γίνει εργασία φοιτητών, έχουν γραφτεί γι’ αυτόν μελέτες πανεπιστημιακών. Τα παιδιά συγκινούνται, αναρωτιούνται, βοηθούν, σκέφτονται τι θα έπαιρναν μαζί τους αν έπρεπε να εγκαταλείψουν το σπίτι τους.

Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία του «Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι…»;

Το βιβλίο γράφτηκε το 2015 στην οικονομική κρίση. Το σπίτι ήταν και παραμένει όνειρο μακρινό για πολλούς, ένα βουνό που για να σκαρφαλώσεις σ’ αυτό χρειάζονται πολλά χιλιόμετρα καθημερινότητας· ήθελα λοιπόν να ημερέψει η ψυχή αν κάποιος διαβάσει πως μια οικογένεια τα κατάφερε κι έζησε καλά στην ασφάλεια ενός σπιτιού. Ήθελα και σ’ αυτή την ιστορία ένα καλό τέλος.

Στα βιβλία σας υμνείτε συχνά τη δεύτερη ευκαιρία. Τι είναι για εσάς η δεύτερη ευκαιρία;

Δυστυχώς, δε δίνονται σε όλους ευκαιρίες. Πολύ περισσότερο δεύτερες και τρίτες. Εγώ ήμουν τυχερή· βρέθηκα κοντά σε σοφούς ανθρώπους που με βοήθησαν, με ενθάρρυναν, με στήριξαν και, το πιο σημαντικό, μου πρόσφεραν το ‘σπίτι’ και την οικογένεια που τόσο είχα ανάγκη.

Τα βιβλία σας μιλούν υπέροχα για την ενσυναίσθηση, το άγγιγμα ψυχής, την κατανόηση και την αγάπη. Γιατί σήμερα η κοινωνία μας έχει γίνει σκληρή και οι άνθρωποι διακατέχονται από λειψά αποθέματα ενσυναίσθησης (π.χ έντονο bullying στα σχολεία, γυναικοκτονίες, μεγάλες έχθρες, ανταγωνισμός κτλ);

Σας ευχαριστώ πολύ. Πραγματικά δεν ξέρω γιατί καταλήξαμε έτσι, αλλά το διαπιστώνω κι εγώ τόσο στην καθημερινότητά μου όσο και πιο μακριά. Όλοι θέλουν να αποκτήσουν, να κατακτήσουν, να μην κουραστούν, να σβήσουν τους άλλους από τον χάρτη. Πιστεύω ότι τα παιδιά, όλοι μας βασικά, πρέπει να βγούμε εκεί έξω πανέτοιμοι και ετοιμοπόλεμοι να αντιμετωπίσουμε όλα τα άσχημα με υπομονή, διάθεση θετική, λόγο ευθύ και καθαρό και, κυρίως, όλοι μαζί.

Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;

Καινούρια βιβλία ― μια συλλογή διηγημάτων για ενήλικες, ένα project για παιδιά που δουλεύω με άλλους συγγραφείς εδώ και καιρό. Και άλλα πολλά.

Η Αργυρώ Πιπίνη

H Αργυρώ Πιπίνη είναι συγγραφέας, μεταφράστρια και ηθοποιός. Έχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και θέατρο. Μεταφράζει λογοτεχνία, κείμενα για το θέατρο, παιδικά βιβλία. Οργανώνει σεμινάρια δημιουργικής γραφής και προγράμματα για παιδιά και ενήλικες σε συνεργασία με πανεπιστήμια και διάφορους φορείς. Έχει τιμηθεί με βραβεία για τα βιβλία και τις μεταφράσεις της. Με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικού Βιβλίου και Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου («Ζάζα» και «Μελάκ, μόνος» Καλειδοσκόπιο), με το βραβείο της ΙΒΒΥGreece («Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι…» Πατάκης και «Ζάζα» Καλειδοσκόπιο), έχει αναγραφεί στους τιμητικούς πίνακες της ΙΒΒΥ κι έχει κερδίσει το βραβείο του περιοδικού Ο Αναγνώστης («Το δικό τους ταξίδι», «Μελάκ, μόνος» και «Ζάζα»). Πολλά βιβλία της έχουν βρεθεί σε βραχείες λίστες βραβείων καθώς και στη Χρυσή Λίστα του elniplex. Τα βιβλία «Το δικό τους ταξίδι», «Μελάκ, μόνος», «Μικρά Γατικά-Περικλής και Ασπασία», «Όταν ο ήλιος πάει για ύπνο» και «Ζάζα» έχουν συμπεριληφθεί στα White Ravens της Διεθνούς Νεανικής Βιβλιοθήκης του Μονάχου με τα διακόσια καλύτερα βιβλία παγκοσμίως.

Το 2022 ήταν υποψήφια για ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή βραβεία παιδικής λογοτεχνίας τo Astrid Lindgren Memοrial Award (ALMA).