EnΠανηγύρια, η μεγάλη επιστροφή των νέων: Η νεολαία χορεύει ξανά στους κύκλους της παράδοσης
Για τους νέους τα πανηγύρια δεν είναι θέαµα, αλλά µια ολόκληρη εµπειρία που επιθυµούν να ζήσουν
Τα τελευταία χρόνια, κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον συμβαίνει στις πλατείες των χωριών και στα σοκάκια των νησιών: η νέα γενιά επιστρέφει στα πανηγύρια, δίνοντάς τους νέα ζωή και φέρνοντάς τα ξανά στο επίκεντρο της καλοκαιρινής εμπειρίας
Τα τελευταία χρόνια, κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον συµβαίνει στα σοκάκια των νησιών και στις πλατείες των χωριών: Η νέα γενιά ψηφίζει ξανά τα πανηγύρια, δίνοντάς τους νέο παλµό και φέρνοντάς τα ξανά στο επίκεντρο της καλοκαιρινής εµπειρίας. Και δεν πρόκειται απλώς για µια επιστροφή στο παρελθόν. Είναι µια δηµιουργική επαναπροσέγγιση του συλλογικού, του αυθόρµητου και του συµµετοχικού στοιχείου που χαρακτηρίζει αυτόν τον τρόπο διασκέδασης. Για τους νέους τα πανηγύρια δεν είναι θέαµα, αλλά µια ολόκληρη εµπειρία που επιθυµούν να ζήσουν. Ο καθένας συµµετέχει, χορεύει, τραγουδά, γνωρίζει τον διπλανό του. Σε µια εποχή ατοµικισµού και ψηφιακής αποµόνωσης, αυτά τα χαρακτηριστικά µοιάζουν να είναι ζητούµενα πιο πολύ από ποτέ.
Βέβαια, η επιστροφή στα πανηγύρια δεν µένει µόνο στον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Μέσω των social media, οι νέοι µοιράζονται εικόνες και βίντεο από αυτά, δηµιουργούν οµάδες και σχεδιάζουν ταξίδια µε µοναδικό σκοπό «να προλάβουν το καλό πανηγύρι». Hashtags όπως #panigyri ή #ikariavibes γεµίζουν κάθε καλοκαίρι µε στιγµές που -αν και ριζωµένες στην παράδοση- µεταφέρονται στο σήµερα µε εντελώς νέο τρόπο.
Πού οφείλεται, όµως, αυτή η επιστροφή των νέων στα πανηγύρια; Σύµφωνα µε τον Εµµανουήλ Βαρβούνη, καθηγητή Λαογραφίας του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης, «αµέσως µετά τον κορονοϊό και τους υγειονοµικούς περιορισµούς που υπήρχαν λόγω της πανδηµίας, δηµιουργήθηκε ο φόβος πως τα πανηγύρια µπορεί να εξαλειφθούν. Ωστόσο, η πρακτική έδειξε ότι τα πράγµατα έγιναν ακριβώς αντίστροφα, καθώς επανήλθαν οι άνθρωποι σε αυτά, και κυρίως οι νέοι. Είναι χαρακτηριστικό πως, αν πάει σήµερα κανείς σε πανηγύρια, και ιδίως σε αυτά των νησιών, το καλοκαίρι, θα δει τη νεολαία να συµµετέχει, να ξέρει χορούς και να χορεύει όλο το βράδυ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως υπάρχει µια τάση των νέων ανθρώπων να συνδεθούν πολιτιστικά µε τις ρίζες τους. Μέσα σε έναν ασύστατο, πολυπολιτισµικό και ανερµάτιστο κόσµο, νιώθουν την ανάγκη να έχουν µια αρχή πολιτισµική, µια ταυτότητα. Θέλουν να έρχονται σε επαφή µε κάτι που τους συνδέει µε το παρελθόν τους, προσδιορίζει το παρόν και, ταυτόχρονα, τους κάνει να ξεχωρίζουν από τους νέους άλλων λαών. Αλλωστε, πάντα ο λαϊκός πολιτισµός αποτελούσε στοιχείο ταυτότητας. Σήµερα οι νέοι ταυτίζουν σχεδόν αποκλειστικά τον λαϊκό πολιτισµό µε τους χορούς και τις φορεσιές και αυτό είναι κάτι που προέρχεται κυρίως από τη δράση των πολιτιστικών συλλόγων. Μάλιστα, υπάρχει µια άποψη πως, όταν µιλάµε για σύγχρονο λαϊκό πολιτισµό, κυρίως αναφερόµαστε στον λαϊκό πολιτισµό των συλλόγων.
Έτσι, οι νέοι µαθαίνουν τους διάφορους χορούς µέσα στους συλλόγους και βγάζουν τη γνώση αυτή προς τα έξω, εκφράζοντας την ταυτότητά τους στα πανηγύρια. Ο δεύτερος λόγος που τα επιλέγουν ως τρόπο διασκέδασης είναι το γεγονός πως η µουσική, ιδίως η νησιώτικη, που είναι πιο κεφάτη και γρήγορη, αποτελεί και ένα στοιχείο του συρµού, της µόδας, που αισθητικά ταιριάζει µε τις επιλογές των νέων. Και όσον αφορά τους συρµούς, είναι µεταβαλλόµενοι και τις περισσότερες φορές δεν έχουν και εξήγηση. Αξίζει, πάντως, να σηµειωθεί πως, ακούγοντας αυτά τα εύθυµα τραγούδια, οι νέοι φαντασιώνονται έναν τρόπο ζωής εντελώς διαφορετικό από τον δικό τους, δηλαδή έναν τρόπο ζωής ανέµελο, που υποτίθεται ότι είχαν οι νησιώτες. Βέβαια, αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα, αφού ο τρόπος ζωής των νησιωτών δεν ήταν καθόλου ξέγνοιαστος. Αντίθετα, βίωναν µια πολύ σκληρή ζωή. Όµως, ο σηµερινός αστός φαντασιώνεται ότι οι άνθρωποι τραγουδούσαν και χόρευαν όλη µέρα και ακριβώς σε αυτόν τον τρόπο ζωής θέλει να αναχθεί µέσα από τα πανηγύρια».
Ενδιαφέρον έχει και το πώς βιώνει το πανηγύρι ένας άνθρωπος που αποτελεί µέρος της ορχήστρας. Οπως αναφέρει ο ∆ηµήτρης Κοζαδίνος, µουσικός και τραγουδιστής που έχει λάβει µέρος σε πολλά πανηγύρια, µιλώντας στα «Π», «όταν συµµετέχεις σε ένα πανηγύρι, είναι σαν να µπαίνεις σε έναν κόσµο όπου η παρέα γίνεται ένα. ∆υνατή µουσική, φωνές, γέλια, χορός µέχρι το πρωί και µυρωδιές από φαγητό µπλέκονται όλα µαζί, δηµιουργώντας µια µοναδική ατµόσφαιρα ζεστασιάς. Μόνο αν το έχει ζήσει κάποιος µπορεί να το καταλάβει. Και το πιο ωραίο στοιχείο αυτού του τρόπου διασκέδασης είναι ότι παύουν να υπάρχουν διαχωρισµοί. Η µουσική ενώνει τους πάντες, ανεξαρτήτως ηλικίας και καταγωγής. Μπορείς να δεις ένα παιδάκι κι έναν ηλικιωµένο να χορεύουν δίπλα-δίπλα. Αλλωστε, δεν θα είχε και νόηµα να διεξάγονται, αν δεν κατάφερναν να ενώνουν τον κόσµο. Πρόκειται για ένα στοιχείο που περνάει από γενιά σε γενιά». Υπάρχουν, όµως, και πράγµατα που έχουν αλλάξει στον θεσµό των πανηγυριών σε σχέση µε παλαιότερα. «Κάποια παρέµειναν ίδια, αλλά και αρκετά αλλοιώθηκαν. Για παράδειγµα, είναι ωραίο να βλέπεις τόσο κόσµο µαζεµένο σε έναν χώρο να γλεντά µε την ψυχή του, αλλά δεν συγκρίνεται µε τίποτα µε τη µαγεία και την απλότητα ενός πανηγυριού του παρελθόντος. Γιατί τότε, ο καθένας σεβόταν περισσότερο το κέφι του άλλου. Ακόµα και η σειρά του χορού θεωρούνταν πολύ σηµαντική. Αλλά το γλέντι και η χαρά παραµένουν στα ίδια επίπεδα εδώ και αρκετά χρόνια», σηµειώνει ο κ. Κοζαδίνος, υπογραµµίζοντας πως «τα τελευταία χρόνια βλέπουµε ξεκάθαρα µια επιστροφή των νέων στα πανηγύρια. Σίγουρα τα social media έπαιξαν τεράστιο ρόλο, καθώς µια φωτογραφία µε τον χορό ή ένα βίντεο από την ορχήστρα µπορεί εύκολα να γίνει viral και να προσελκύσει κόσµο που ίσως παλιά να µην ενδιαφερόταν. Οµως, αυτό είναι µόνο η αρχή. Οταν έρθουν και ζήσουν την εµπειρία από κοντά -την ενέργεια της ζωντανής µουσικής, τον ρυθµό του χορού, το χαµόγελο του διπλανού στο τραπέζι-, όλοι συνειδητοποιούν ότι το πανηγύρι δεν είναι απλώς ένα event για φωτογραφία. Ακόµα και αυτοί που έρχονται “για το trend”, συχνά φεύγουν µε κάτι πολύ πιο ουσιαστικό: την αίσθηση ότι ανήκουν σε µια µεγάλη παρέα, σε ένα κοµµάτι πολιτισµού που συνεχίζεται εδώ και αιώνες. Είναι µια αληθινή ανθρώπινη επαφή, µια παράδοση που έχει τη δύναµη να σε αγγίξει, ακόµα κι αν δεν έχεις καµία προηγούµενη σχέση µε αυτήν».
Η Ικαρία αποτελεί αναµφίβολα το απόλυτο σύµβολο του καλοκαιρινού πανηγυριού, µε το νησί να είναι ξακουστό για τα ολονύχτια γλέντια του, τη συµµετοχική ατµόσφαιρα και το αίσθηµα της παρέας που δηµιουργείται υπό τους ήχους του βιολιού και του λαούτου. Παράλληλα, η Τήνος, η Νάξος, η Πάρος, η Αµοργός, η Τζια, η Κύθνος, καθώς και πολλά άλλα νησιά γίνονται πόλος έλξης για τους νέους, ακριβώς λόγω των µεγάλων πανηγυριών που διοργανώνουν, ιδίως ανήµερα του ∆εκαπενταύγουστου. Εξίσου δυνατά γλέντια µε χορούς και µαντινάδες υπό τους ρυθµούς της λύρας γίνονται -φυσικά- και στην Κρήτη.
Μια ξεχωριστή πρωτοβουλία ήρθε φέτος από την Κρήτη, και συγκεκριµένα από το χωριό Ρούστικα στο Ρέθυµνο, όπου ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος αποφάσισε να διοργανώσει πανηγύρι χωρίς αλκοόλ, την Τρίτη 12 Αυγούστου. Πρόκειται για µια τολµηρή, αλλά ουσιαστική κίνηση, µε στόχο την προώθηση ενός διαφορετικού τρόπου διασκέδασης, όπου το κέφι, η µουσική και η ανθρώπινη επαφή βρίσκονται στο επίκεντρο και όχι οι κούπες. Το µήνυµα που θέλησαν να στείλουν είναι σαφές: µπορούµε να γλεντήσουµε, να χορέψουµε, να γελάσουµε και να τραγουδήσουµε χωρίς τις συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, ειδικά σε µια εποχή που τα τροχαία δυστυχήµατα λόγω µέθης παραµένουν τραγικά επίκαιρα. Μάλιστα, η πρωτοβουλία αυτή αποκτά ακόµα µεγαλύτερη σηµασία, αν λάβει κανείς υπόψη του πως η Κρήτη αναδείχθηκε «πρωταθλήτρια» στην Ελλάδα ως προς τα τροχαία δυστυχήµατα που σηµειώθηκαν το 2024 και τρίτη στην Ευρώπη, µε 64 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους. Σε κάθε περίπτωση, η νεολαία δεν εγκαταλείπει την παράδοση, αλλά την επανερµηνεύει. Και, µέσα από τον ρυθµό του βιολιού, του λαούτου και του κλαρίνου, τον κύκλο του χορού και το κοινό τραπέζι, χτίζει κάτι δικό της. Ενα νέο πανηγύρι, που δεν ξεχνά το χθες, αλλά ανήκει ξεκάθαρα στο σήµερα και το αύριο.
Κέφι µέχρι το πρωί δεν υπόσχονται µόνο τα νησιώτικα πανηγύρια. Γνωστές για τα πανηγύρια τους είναι και περιοχές της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, αλλά και της Πελοποννήσου, µε το κλαρίνο να έχει την τιµητική του.
Από την Ηπειρο έως την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, κάθε τόπος τιµά την Παναγία µε το δικό του µοναδικό τρόπο, µέσα από πανηγύρια που κρατούν µέρες και συγκεντρώνουν πλήθος κόσµου, ντόπιους και επισκέπτες.
Στο ιστορικό χωριό των Καλαρρυτών, στην Ήπειρο, το πανηγύρι του ∆εκαπενταύγουστου αποτελεί σηµείο συνάντησης καρδιάς για όσους έχουν φύγει, αλλά επιστρέφουν για να µοιραστούν στιγµές στο χωριό, να προσκυνήσουν, να συναντήσουν συγγενείς και να µείνουν σε επαφή µε την παράδοση. Η Λειτουργία πραγµατοποιείται στον ναό του Αγίου Νικολάου, ενώ το βράδυ η πλατεία φωτίζεται από το πανηγύρι, που κρατά µέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Την επόµενη ηµέρα, στον εξωκκλήσι της Παναγίας, ακολουθεί αρτοκλασία και το πανηγύρι συνεχίζεται, µε τους πανηγυριστές να προσκυνούν την εικόνα της Παναγίας και να παίρνουν από το µεγάλο δίσκο βρασµένο σιτάρι διακοσµηµένο µε καρύδια, ένα σύµβολο της ευλογίας και της τοπικής παράδοσης.
Ακόµα ένα πανηγύρι της Ηπείρου που ξεχωρίζει ιδιαίτερα είναι εκείνο στη Βίτσα, ένα από τα οµορφότερα Ζαγοροχώρια, όπου το ηπειρώτικο κλαρίνο πρωταγωνιστεί και η µουσική παράδοση συναντά τη βαθιά λαϊκή ψυχή του τόπου. Αν βρεθείτε εκεί τον ∆εκαπενταύγουστο, θα δείτε γύρω από τον θεόρατο πλάτανο της πλατείας να στήνεται ένα γνήσιο γλέντι µε ντόπιους µεζέδες, κρασί της περιοχής και ατµόσφαιρα γεµάτη ζωντάνια. Οι Ηπειρώτες πιάνονται στον κύκλο σχεδόν αγκαλιασµένοι, τραγουδούν και χορεύουν µε πάθος, κρατώντας την παράδοση ζωντανή µέχρι το ξηµέρωµα. Στην Πελοπόννησο, το πανηγύρι που ξεχωρίζει πραγµατοποιείται στην καρδιά της Αρκαδίας. Το πανηγύρι της Τεγέας είναι από τα µεγαλύτερα και πιο οργανωµένα της Πελοποννήσου. ∆ιαρκεί σχεδόν µία εβδοµάδα, από τις 13 έως τις 20 Αυγούστου, και συνδυάζει τη θρησκευτική ευλάβεια µε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. ∆ιαγωνισµοί παραδοσιακών χορών, µουσικές βραδιές και εµποροπανήγυρη προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, κάνοντας το χωριό σηµείο αναφοράς για όλη την περιοχή.
Στη Στερεά Ελλάδα ξεχωρίζει το πανηγύρι του Οξύλιθου στην Εύβοια. Πρόκειται για µια γιορτή βαθιά λαϊκή και παραδοσιακή, που περιστρέφεται γύρω από την εκκλησία της Κοιµήσεως της Θεοτόκου. Το χαρακτηριστικό στοιχείο του πανηγυριού είναι το στιφάδο που ετοιµάζεται σε µεγάλα καζάνια για όλους τους επισκέπτες, συνοδευόµενο από τοπικό κρασί και δηµοτικά τραγούδια. Η ζεστή φιλοξενία των κατοίκων και η αίσθηση κοινότητας κάνουν το πανηγύρι αυτό µοναδικό.
Στη Βόρεια Εύβοια, το πανηγύρι της Παναγίας στη Λιχάδα ξεχωρίζει για τη φήµη και την προσέλευση πιστών, διατηρώντας τη µακραίωνη τοπική παράδοση. Λίγο έξω από τη Χαλκίδα, στην παραλία της Χιλιαδούς, τελείται η καθιερωµένη Θεία Λειτουργία στο µικρό, αλλά πανέµορφο εκκλησάκι της Παναγίας, που δεσπόζει αποµονωµένο µέσα στο φυσικό τοπίο.
Βέβαια, η επιστροφή στα πανηγύρια δεν µένει µόνο στον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Μέσω των social media, οι νέοι µοιράζονται εικόνες και βίντεο από αυτά, δηµιουργούν οµάδες και σχεδιάζουν ταξίδια µε µοναδικό σκοπό «να προλάβουν το καλό πανηγύρι». Hashtags όπως #panigyri ή #ikariavibes γεµίζουν κάθε καλοκαίρι µε στιγµές που -αν και ριζωµένες στην παράδοση- µεταφέρονται στο σήµερα µε εντελώς νέο τρόπο.
Πού οφείλεται, όµως, αυτή η επιστροφή των νέων στα πανηγύρια; Σύµφωνα µε τον Εµµανουήλ Βαρβούνη, καθηγητή Λαογραφίας του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης, «αµέσως µετά τον κορονοϊό και τους υγειονοµικούς περιορισµούς που υπήρχαν λόγω της πανδηµίας, δηµιουργήθηκε ο φόβος πως τα πανηγύρια µπορεί να εξαλειφθούν. Ωστόσο, η πρακτική έδειξε ότι τα πράγµατα έγιναν ακριβώς αντίστροφα, καθώς επανήλθαν οι άνθρωποι σε αυτά, και κυρίως οι νέοι. Είναι χαρακτηριστικό πως, αν πάει σήµερα κανείς σε πανηγύρια, και ιδίως σε αυτά των νησιών, το καλοκαίρι, θα δει τη νεολαία να συµµετέχει, να ξέρει χορούς και να χορεύει όλο το βράδυ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως υπάρχει µια τάση των νέων ανθρώπων να συνδεθούν πολιτιστικά µε τις ρίζες τους. Μέσα σε έναν ασύστατο, πολυπολιτισµικό και ανερµάτιστο κόσµο, νιώθουν την ανάγκη να έχουν µια αρχή πολιτισµική, µια ταυτότητα. Θέλουν να έρχονται σε επαφή µε κάτι που τους συνδέει µε το παρελθόν τους, προσδιορίζει το παρόν και, ταυτόχρονα, τους κάνει να ξεχωρίζουν από τους νέους άλλων λαών. Αλλωστε, πάντα ο λαϊκός πολιτισµός αποτελούσε στοιχείο ταυτότητας. Σήµερα οι νέοι ταυτίζουν σχεδόν αποκλειστικά τον λαϊκό πολιτισµό µε τους χορούς και τις φορεσιές και αυτό είναι κάτι που προέρχεται κυρίως από τη δράση των πολιτιστικών συλλόγων. Μάλιστα, υπάρχει µια άποψη πως, όταν µιλάµε για σύγχρονο λαϊκό πολιτισµό, κυρίως αναφερόµαστε στον λαϊκό πολιτισµό των συλλόγων.
Έτσι, οι νέοι µαθαίνουν τους διάφορους χορούς µέσα στους συλλόγους και βγάζουν τη γνώση αυτή προς τα έξω, εκφράζοντας την ταυτότητά τους στα πανηγύρια. Ο δεύτερος λόγος που τα επιλέγουν ως τρόπο διασκέδασης είναι το γεγονός πως η µουσική, ιδίως η νησιώτικη, που είναι πιο κεφάτη και γρήγορη, αποτελεί και ένα στοιχείο του συρµού, της µόδας, που αισθητικά ταιριάζει µε τις επιλογές των νέων. Και όσον αφορά τους συρµούς, είναι µεταβαλλόµενοι και τις περισσότερες φορές δεν έχουν και εξήγηση. Αξίζει, πάντως, να σηµειωθεί πως, ακούγοντας αυτά τα εύθυµα τραγούδια, οι νέοι φαντασιώνονται έναν τρόπο ζωής εντελώς διαφορετικό από τον δικό τους, δηλαδή έναν τρόπο ζωής ανέµελο, που υποτίθεται ότι είχαν οι νησιώτες. Βέβαια, αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα, αφού ο τρόπος ζωής των νησιωτών δεν ήταν καθόλου ξέγνοιαστος. Αντίθετα, βίωναν µια πολύ σκληρή ζωή. Όµως, ο σηµερινός αστός φαντασιώνεται ότι οι άνθρωποι τραγουδούσαν και χόρευαν όλη µέρα και ακριβώς σε αυτόν τον τρόπο ζωής θέλει να αναχθεί µέσα από τα πανηγύρια».
Πανηγύρια: Η μουσική ενώνει ηλικίες και καταγωγές
Ενδιαφέρον έχει και το πώς βιώνει το πανηγύρι ένας άνθρωπος που αποτελεί µέρος της ορχήστρας. Οπως αναφέρει ο ∆ηµήτρης Κοζαδίνος, µουσικός και τραγουδιστής που έχει λάβει µέρος σε πολλά πανηγύρια, µιλώντας στα «Π», «όταν συµµετέχεις σε ένα πανηγύρι, είναι σαν να µπαίνεις σε έναν κόσµο όπου η παρέα γίνεται ένα. ∆υνατή µουσική, φωνές, γέλια, χορός µέχρι το πρωί και µυρωδιές από φαγητό µπλέκονται όλα µαζί, δηµιουργώντας µια µοναδική ατµόσφαιρα ζεστασιάς. Μόνο αν το έχει ζήσει κάποιος µπορεί να το καταλάβει. Και το πιο ωραίο στοιχείο αυτού του τρόπου διασκέδασης είναι ότι παύουν να υπάρχουν διαχωρισµοί. Η µουσική ενώνει τους πάντες, ανεξαρτήτως ηλικίας και καταγωγής. Μπορείς να δεις ένα παιδάκι κι έναν ηλικιωµένο να χορεύουν δίπλα-δίπλα. Αλλωστε, δεν θα είχε και νόηµα να διεξάγονται, αν δεν κατάφερναν να ενώνουν τον κόσµο. Πρόκειται για ένα στοιχείο που περνάει από γενιά σε γενιά». Υπάρχουν, όµως, και πράγµατα που έχουν αλλάξει στον θεσµό των πανηγυριών σε σχέση µε παλαιότερα. «Κάποια παρέµειναν ίδια, αλλά και αρκετά αλλοιώθηκαν. Για παράδειγµα, είναι ωραίο να βλέπεις τόσο κόσµο µαζεµένο σε έναν χώρο να γλεντά µε την ψυχή του, αλλά δεν συγκρίνεται µε τίποτα µε τη µαγεία και την απλότητα ενός πανηγυριού του παρελθόντος. Γιατί τότε, ο καθένας σεβόταν περισσότερο το κέφι του άλλου. Ακόµα και η σειρά του χορού θεωρούνταν πολύ σηµαντική. Αλλά το γλέντι και η χαρά παραµένουν στα ίδια επίπεδα εδώ και αρκετά χρόνια», σηµειώνει ο κ. Κοζαδίνος, υπογραµµίζοντας πως «τα τελευταία χρόνια βλέπουµε ξεκάθαρα µια επιστροφή των νέων στα πανηγύρια. Σίγουρα τα social media έπαιξαν τεράστιο ρόλο, καθώς µια φωτογραφία µε τον χορό ή ένα βίντεο από την ορχήστρα µπορεί εύκολα να γίνει viral και να προσελκύσει κόσµο που ίσως παλιά να µην ενδιαφερόταν. Οµως, αυτό είναι µόνο η αρχή. Οταν έρθουν και ζήσουν την εµπειρία από κοντά -την ενέργεια της ζωντανής µουσικής, τον ρυθµό του χορού, το χαµόγελο του διπλανού στο τραπέζι-, όλοι συνειδητοποιούν ότι το πανηγύρι δεν είναι απλώς ένα event για φωτογραφία. Ακόµα και αυτοί που έρχονται “για το trend”, συχνά φεύγουν µε κάτι πολύ πιο ουσιαστικό: την αίσθηση ότι ανήκουν σε µια µεγάλη παρέα, σε ένα κοµµάτι πολιτισµού που συνεχίζεται εδώ και αιώνες. Είναι µια αληθινή ανθρώπινη επαφή, µια παράδοση που έχει τη δύναµη να σε αγγίξει, ακόµα κι αν δεν έχεις καµία προηγούµενη σχέση µε αυτήν».
Υπό τους ήχους του βιολιού και του λαούτου
Η Ικαρία αποτελεί αναµφίβολα το απόλυτο σύµβολο του καλοκαιρινού πανηγυριού, µε το νησί να είναι ξακουστό για τα ολονύχτια γλέντια του, τη συµµετοχική ατµόσφαιρα και το αίσθηµα της παρέας που δηµιουργείται υπό τους ήχους του βιολιού και του λαούτου. Παράλληλα, η Τήνος, η Νάξος, η Πάρος, η Αµοργός, η Τζια, η Κύθνος, καθώς και πολλά άλλα νησιά γίνονται πόλος έλξης για τους νέους, ακριβώς λόγω των µεγάλων πανηγυριών που διοργανώνουν, ιδίως ανήµερα του ∆εκαπενταύγουστου. Εξίσου δυνατά γλέντια µε χορούς και µαντινάδες υπό τους ρυθµούς της λύρας γίνονται -φυσικά- και στην Κρήτη.
Πανηγύρι χωρίς αλκοόλ: Η πρωτοβουλία στην Κρήτη που ξεχωρίζει
Μια ξεχωριστή πρωτοβουλία ήρθε φέτος από την Κρήτη, και συγκεκριµένα από το χωριό Ρούστικα στο Ρέθυµνο, όπου ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος αποφάσισε να διοργανώσει πανηγύρι χωρίς αλκοόλ, την Τρίτη 12 Αυγούστου. Πρόκειται για µια τολµηρή, αλλά ουσιαστική κίνηση, µε στόχο την προώθηση ενός διαφορετικού τρόπου διασκέδασης, όπου το κέφι, η µουσική και η ανθρώπινη επαφή βρίσκονται στο επίκεντρο και όχι οι κούπες. Το µήνυµα που θέλησαν να στείλουν είναι σαφές: µπορούµε να γλεντήσουµε, να χορέψουµε, να γελάσουµε και να τραγουδήσουµε χωρίς τις συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, ειδικά σε µια εποχή που τα τροχαία δυστυχήµατα λόγω µέθης παραµένουν τραγικά επίκαιρα. Μάλιστα, η πρωτοβουλία αυτή αποκτά ακόµα µεγαλύτερη σηµασία, αν λάβει κανείς υπόψη του πως η Κρήτη αναδείχθηκε «πρωταθλήτρια» στην Ελλάδα ως προς τα τροχαία δυστυχήµατα που σηµειώθηκαν το 2024 και τρίτη στην Ευρώπη, µε 64 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους. Σε κάθε περίπτωση, η νεολαία δεν εγκαταλείπει την παράδοση, αλλά την επανερµηνεύει. Και, µέσα από τον ρυθµό του βιολιού, του λαούτου και του κλαρίνου, τον κύκλο του χορού και το κοινό τραπέζι, χτίζει κάτι δικό της. Ενα νέο πανηγύρι, που δεν ξεχνά το χθες, αλλά ανήκει ξεκάθαρα στο σήµερα και το αύριο.
Το κέφι καλά κρατεί και στην ηπειρωτική Ελλάδα
Κέφι µέχρι το πρωί δεν υπόσχονται µόνο τα νησιώτικα πανηγύρια. Γνωστές για τα πανηγύρια τους είναι και περιοχές της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, αλλά και της Πελοποννήσου, µε το κλαρίνο να έχει την τιµητική του.Από την Ηπειρο έως την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, κάθε τόπος τιµά την Παναγία µε το δικό του µοναδικό τρόπο, µέσα από πανηγύρια που κρατούν µέρες και συγκεντρώνουν πλήθος κόσµου, ντόπιους και επισκέπτες.
Στο ιστορικό χωριό των Καλαρρυτών, στην Ήπειρο, το πανηγύρι του ∆εκαπενταύγουστου αποτελεί σηµείο συνάντησης καρδιάς για όσους έχουν φύγει, αλλά επιστρέφουν για να µοιραστούν στιγµές στο χωριό, να προσκυνήσουν, να συναντήσουν συγγενείς και να µείνουν σε επαφή µε την παράδοση. Η Λειτουργία πραγµατοποιείται στον ναό του Αγίου Νικολάου, ενώ το βράδυ η πλατεία φωτίζεται από το πανηγύρι, που κρατά µέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Την επόµενη ηµέρα, στον εξωκκλήσι της Παναγίας, ακολουθεί αρτοκλασία και το πανηγύρι συνεχίζεται, µε τους πανηγυριστές να προσκυνούν την εικόνα της Παναγίας και να παίρνουν από το µεγάλο δίσκο βρασµένο σιτάρι διακοσµηµένο µε καρύδια, ένα σύµβολο της ευλογίας και της τοπικής παράδοσης.
Ακόµα ένα πανηγύρι της Ηπείρου που ξεχωρίζει ιδιαίτερα είναι εκείνο στη Βίτσα, ένα από τα οµορφότερα Ζαγοροχώρια, όπου το ηπειρώτικο κλαρίνο πρωταγωνιστεί και η µουσική παράδοση συναντά τη βαθιά λαϊκή ψυχή του τόπου. Αν βρεθείτε εκεί τον ∆εκαπενταύγουστο, θα δείτε γύρω από τον θεόρατο πλάτανο της πλατείας να στήνεται ένα γνήσιο γλέντι µε ντόπιους µεζέδες, κρασί της περιοχής και ατµόσφαιρα γεµάτη ζωντάνια. Οι Ηπειρώτες πιάνονται στον κύκλο σχεδόν αγκαλιασµένοι, τραγουδούν και χορεύουν µε πάθος, κρατώντας την παράδοση ζωντανή µέχρι το ξηµέρωµα. Στην Πελοπόννησο, το πανηγύρι που ξεχωρίζει πραγµατοποιείται στην καρδιά της Αρκαδίας. Το πανηγύρι της Τεγέας είναι από τα µεγαλύτερα και πιο οργανωµένα της Πελοποννήσου. ∆ιαρκεί σχεδόν µία εβδοµάδα, από τις 13 έως τις 20 Αυγούστου, και συνδυάζει τη θρησκευτική ευλάβεια µε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. ∆ιαγωνισµοί παραδοσιακών χορών, µουσικές βραδιές και εµποροπανήγυρη προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, κάνοντας το χωριό σηµείο αναφοράς για όλη την περιοχή.
Στη Στερεά Ελλάδα ξεχωρίζει το πανηγύρι του Οξύλιθου στην Εύβοια. Πρόκειται για µια γιορτή βαθιά λαϊκή και παραδοσιακή, που περιστρέφεται γύρω από την εκκλησία της Κοιµήσεως της Θεοτόκου. Το χαρακτηριστικό στοιχείο του πανηγυριού είναι το στιφάδο που ετοιµάζεται σε µεγάλα καζάνια για όλους τους επισκέπτες, συνοδευόµενο από τοπικό κρασί και δηµοτικά τραγούδια. Η ζεστή φιλοξενία των κατοίκων και η αίσθηση κοινότητας κάνουν το πανηγύρι αυτό µοναδικό.
Στη Βόρεια Εύβοια, το πανηγύρι της Παναγίας στη Λιχάδα ξεχωρίζει για τη φήµη και την προσέλευση πιστών, διατηρώντας τη µακραίωνη τοπική παράδοση. Λίγο έξω από τη Χαλκίδα, στην παραλία της Χιλιαδούς, τελείται η καθιερωµένη Θεία Λειτουργία στο µικρό, αλλά πανέµορφο εκκλησάκι της Παναγίας, που δεσπόζει αποµονωµένο µέσα στο φυσικό τοπίο.
