Σε μια εποχή όπου η επιστήμη, η τέχνη και η φιλοσοφία αναζητούν νέους τρόπους συνάντησης, η παράσταση CEREBRUM του Yvain Juillard έρχεται στο Athens Science Festival στο Ωδείο Αθηνών για να φωτίσει το πιο αινιγματικό πεδίο όλων: τον ίδιο τον ανθρώπινο νου.
Στο Athens Science Festival η παράσταση CEREBRUM
Το διεθνώς αναγνωρισμένο lecture-performance με τίτλο CEREBRUM του Yvain Juillard, βιοφυσικού και ηθοποιού, μεταμορφώνει τη σκηνή του Athens Science Festival σε ένα ζωντανό εργαστήριο αντίληψης και επίγνωσης. Με απλά πειράματα, ποιητικές εικόνες και επιστημονική ακρίβεια, ο δημιουργός μάς προκαλεί να επανεξετάσουμε όσα θεωρούμε δεδομένα για τη μνήμη, την πραγματικότητα και – τελικά – τον εαυτό μας. Με αφορμή την παρουσίασή του στο Ωδείο Αθηνών την Κυριακή 21 Δεκεμβρίου, συζητήσαμε με τον Juillard για την τέχνη, τη νευροεπιστήμη και τους τρόπους με τους οποίους ο εγκέφαλος «γράφει» τον κόσμο που νομίζουμε πως βλέπουμε.
Τι σημαίνει για εσάς η συμμετοχή στο Athens Science Festival, ένα φεστιβάλ που συνδυάζει επιστήμη, καινοτομία και τέχνη;
Η θεατρική μας ομάδα, Les Faiseurs de Réalités, γιορτάζει φέτος τα 10 της χρόνια. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην τέχνη και την επιστήμη σε μια εποχή γεμάτη ρήξη. Εδώ και μια δεκαετία, καλλιτέχνες και επιστήμονες συνεργάζονται μέσα στην ομάδα μας, προσπαθώντας να προωθήσουν, στο Βέλγιο και σε όλη την Ευρώπη, παραστάσεις που γεννιούνται από μια αργή, απαιτητική αφομοίωση θεμελιωδών γνώσεων για τον άνθρωπο, και ειδικά για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Είναι μεγάλη τιμή να παρουσιάζουμε το Cerebrum για δεύτερη φορά στην Αθήνα, το «λίκνο» του θεάτρου και της επιστήμης, στο πλαίσιο του σημαντικού Athens Science Festival. Ελπίζουμε, με τον δικό μας μικρό τρόπο, να συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός μέλλοντος όπως το οραματιζόμαστε συνδεδεμένο με την πραγματικότητα.
Έχετε παρουσιάσει το CEREBRUM σε πολλά ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Τι ξεχωριστό περιμένετε από το ελληνικό κοινό και την εμπειρία σας στην Αθήνα;
Πιστεύουμε ότι είναι ζωτικής σημασίας να μπορούν καλλιτεχνικές δουλειές και γνώσεις να κυκλοφορούν ελεύθερα σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο. Σε κάθε φεστιβάλ, ανυπομονώ για τις ερωτήσεις και τις αντιδράσεις του κοινού. Τρέφω ιδιαίτερη συμπάθεια στους Αθηναίους , για την συγκέντρωση τους, την ανοιχτότητά τους και τα έξυπνα σχόλια. Το Cerebrum είναι μία από τις πρώτες «lecture-performances» του είδους της στην Ευρώπη. Πολλοί συνάδελφοι στο Βέλγιο έχουν εμπνευστεί από αυτό. Ελπίζω να αποτελέσει έμπνευση και για ερευνητές που θέλουν να μοιραστούν τη γνώση τους με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Τώρα περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται να ξαναβρούμε την επαφή μας με την πραγματικότητα.
Πόσο σημαντικά θεωρείτε τέτοιου είδους φεστιβάλ για να έρθει το ευρύ κοινό σε επαφή με τις νευροεπιστήμες μέσα από καλλιτεχνικά μέσα;
Φεστιβάλ όπως το ASF λειτουργούν σαν φάροι: δίνουν τη δυνατότητα σε μια ολόκληρη πόλη ή χώρα να γιορτάσει την επιστήμη, να εντυπωσιαστεί από αυτή, να συγκεντρωθεί γύρω από θεμελιώδη γνώση και να χτίσει κοινότητα. Το προνόμιο της τέχνης είναι ότι καθιστά τη γνώση απτή, επιτρέπει σε εμάς τους ανθρώπους να βιώσουμε το ίδιο μας το μυστήριο και το μυστήριο του κόσμου, χωρίς να χρειάζεται απαραίτητα επιστημονική εκπαίδευση.
Η παράσταση χαρακτηρίζεται ως lecture-performance. Πώς γεννήθηκε η ιδέα να ενώσετε την επιστημονική διάλεξη με το θέατρο;
Ποτέ δεν είδα την τέχνη και την επιστήμη ως αντίθετες. Σπουδάζω νευροεπιστήμες ενώ παράλληλα κάνω θέατρο. Τέχνη και επιστήμη συνδέονται βαθιά, ειδικά όταν μελετάς τον εγκέφαλο. Χάρη στη δραματουργία και τη σκηνοθεσία, το θέατρο είναι η τέχνη του πως να «ξεγελάς» τον εγκέφαλο, να τον καλείς σε φανταστικά ταξίδια και να αποκαλύπτεις την ψευδαισθησιακή φύση της πραγματικότητάς μας. Η τέχνη της υποκριτικής είναι η τέχνη του να ξεγελάς τον εαυτό σου και να βιώνεις την ευμετάβλητη φύση της ταυτότητάς σου.
Η πολλαπλότητα των πολιτισμών και των αναπαραστάσεων τού κόσμου αποδεικνύει ότι ζούμε μέσα σε ιστορίες. Η επιστήμη μάς δίνει πρόσβαση στον πραγματικό κόσμο, αυτόν που προϋπάρχει της αναπαράστασης που δημιουργεί ο εγκέφαλός μας.Στη δουλειά μου με ασθενείς με εγκεφαλικές βλάβες άρχισα να αμφισβητώ έντονα την έννοια της «πραγματικότητας». Κάποιοι ασθενείς, εξαιτίας βλάβης στον οπτικό φλοιό, δεν μπορούσαν πλέον να δουν κανονικά. Ζούσαν σε έναν παραμορφωμένο κόσμο, αλλά γι’ αυτούς αυτό ήταν… η πραγματικότητα. Άλλοι είχαν βλάβη σε μια μικροσκοπική δομή υπεύθυνη για τον σχηματισμό μνήμης. Δεν μπορούσαν πια να συγκρατήσουν την πορεία της ζωής τους. Για να δείχνουν «φυσιολογικοί», εφηύραν την ταυτότητά τους και την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν και την άλλαζαν κάθε φορά που προέκυπτε αντίφαση. Έτσι, μου φάνηκε ζωτικής σημασίας να κάνουμε τη γνώση για τον εγκέφαλο προσβάσιμη, ώστε οι κοινωνικές μας επιλογές να βασίζονται σε πραγματική κατανόηση. Και κάπως έτσι διαμορφώθηκε σταδιακά το format της lecture-performance. Μέσα από βιωματικές εμπειρίες στη σκηνή, καλώ το κοινό να ανακαλύψει την ψευδαισθησιακή φύση της πραγματικότητας, για να συνειδητοποιήσουμε μαζί τις αυτόματες αντιδράσεις του εγκεφάλου μας και τη δύναμή του να μας «εγκλωβίζει», αν δεν είμαστε προσεκτικοί.
Στο CEREBRUM προκαλείτε το κοινό να αμφισβητήσει έννοιες όπως η μνήμη, η αντίληψη και η ελεύθερη βούληση. Ποιο από αυτά τα “αυτονόητα” θεωρείτε ότι αμφισβητείται πιο έντονα στη σκηνή;
Η κεντρική ερώτηση στο Cerebrum είναι η αντίληψη. Το να κατανοήσουμε ότι ζούμε σε μια περισσότερο ή λιγότερο αξιόπιστη αναπαράσταση της πραγματικότητας είναι κάτι που ζαλίζει, ειδικά όταν αυτή η αναπαράσταση βασίζεται σε μάθηση και αυτόματες αποκρίσεις που δεν ελέγχουμε. Στις σύγχρονες κοινωνίες, η παραπλάνηση και τα fake news έχουν γίνει καθημερινότητα.
Η τεχνητή φύση του περιβάλλοντός μας εκμεταλλεύεται τις αντιληπτικές μας προκαταλήψεις. Πιστεύω πως είναι κρίσιμο να έχουμε συλλογική επίγνωση του χάσματος ανάμεσα σε αυτό που νομίζουμε ότι είναι ο κόσμος και σε αυτό που πραγματικά είναι. Και αυτή η ερώτηση για την αντίληψη συνδέεται άμεσα με το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης: οι επιλογές μας βασίζονται σε ό,τι μας «δείχνει» ο εγκέφαλός μας. Ο εγκέφαλός μας είναι το κατεξοχήν όργανο προσαρμογής, αλλά αν προσαρμοζόμαστε άθελά μας, σε ψευδαισθήσεις αντί για πραγματικότητα, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι προβληματικά.
Έχετε έρθει ξανά στην Αθήνα ή είναι η πρώτη σας φορά;
Αυτή είναι η τρίτη φορά που έρχομαι να παίξω στην Αθήνα. Η πρώτη ήταν το 2017, ως ηθοποιός στην παράσταση του Joël Pommerat Ça ira (1) Fin de Louis. Μάλιστα, τότε κάποιοι Αθηναίοι ανέβηκαν μαζί μας στη σκηνή. Είχα την τύχη να γνωρίσω υπέροχους ανθρώπους που μου έδειξαν την πόλη, την Ακρόπολη, τα μουσεία, τις γειτονιές και τις παραλίες. Ερωτεύτηκα την Αθήνα. Είναι πάντα συγκινητικό να επιστρέφω.
«The Christmas Lab»- ΩΔΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
Η επιστημονική ομάδα του Athens Science Festrival «The Christmas Lab» μετατρέπει, από 18 έως 21 Δεκεμβρίου, το Ωδείο Αθηνών στον πιο συναρπαστικό προορισμό οικογενειακής – και όχι μόνο - ψυχαγωγίας της πόλης. Ένα συναρπαστικό τριήμερο γεμάτο ευφάνταστα science shows και εντυπωσιακά πειράματα, διαδραστικά εργαστήρια και εκθέσεις, απολαυστικά stand-up comedy και πληθώρα εκπλήξεων για επισκέπτες και επισκέπτριες όλων των ηλικιών.
En
