Η Ανακωχή των Χριστουγέννων: Πώς το ποδόσφαιρο μετέφερε μήνυμα ειρήνης στα χαρακώματα
Την παραμονή Χριστουγέννων του 1914 οι στρατιώτες αποφάσισαν να σταματήσουν τους πυροβολισμούς και να παίξουν ποδόσφαιρο
Λευτερης Ελευθεριου
Το καλογραμμένο κείμενο για την εκπομπή «Cunk on Earth», επέτρεψε στη Φιλομένα Κανκ, κατά κόσμον Νταϊάν Μόργκαν, η οποία ήταν η παρουσιάστρια της εκπομπής που ακόμη γνωρίζει πιένες, να κάνει την ερώτηση του… ενός εκατομμυρίου δολαρίων σε ιστορικό: “Γιατί τον είπαν Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Ήξεραν από τότε ότι θα γίνει και δεύτερος;”
Η ερώτηση αναδεικνύει βρετανικό φλέγμα, αλλά προφανώς δεν συνδέεται με τη χρονική πραγματικότητα. Ο πόλεμος που άρχισε το 1914, η πρώτη μεγάλη αιματοχυσία στον πλανήτη Γη τον 20ό αιώνα, ονομάστηκε Μεγάλος Πόλεμος.
Όμως, μέσα σε αυτήν τη μαυρίλα που έφερε η πρόοδος της πολεμικής τεχνολογίας, με τις πρώτες αερομαχίες για γίνονται πραγματικότητα, ένα συμβάν που έλαβε χώρα στα χαρακώματα υπήρξε δηλωτικό της ελπίδας, η οποία πάντα εμφανίζεται με πειστική προφάνεια σε τέτοιες καταστάσεις, ωστόσο παραμένει διάφανη σε καιρούς ειρήνης, οι οποίοι μοιάζουν μερικές φορές να λειτουργούν πιεστικά προκειμένου οι καταστάσεις να οδηγούνται σε πόλεμο.
Και εκεί, στο πεδίο της μάχης, με μανάδες να μην μπορούν να παραδοθούν στη βαρύτητα των βλεφαρίδων, οι στρατιώτες, Βρετανοί, Άγγλοι και Γερμανοί, αποφασίζουν την παραμονή Χριστουγέννων δεν μπορούν να λερώσουν τα χέρια τους με αίμα, πολλώ δε μάλλον όταν αυτό είναι το δικό τους. Το 1914, το ποδόσφαιρο δεν είχε συμπληρώσει, τουλάχιστον επισήμως, μισό αιώνα ζωής. Αλλά πριν από 109 χρόνια, το ποδόσφαιρο υπήρχε ως μια ατόφια έκφραση ειρήνης.
Οι Γερμανοί στόλιζαν το δέντρο τους και συνόδευαν με μελωδίες την τελετουργία. Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι, ακούγοντας τον ήχο, θυμούνται τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια στη δική τους γλώσσα. Ο Μέκελ, σπουδαστής στο Λονδίνο, σφυρίζει και εύχεται, μιλώντας στα αγγλικά, καλά Χριστούγεννα. Είναι η αρχή για την κατάπαυση του πυρός σε μια μακρά πολεμική γραμμή, αν και όχι σε όλες. Υπάρχουν μέτωπα που οι μάχες δεν παύουν ούτε την παραμονή ούτε ανήμερα των Χριστουγέννων, παρά το μήνυμα του Πάπα Βενέδικτου, που ζητά να παύσουν οι πυροβολισμοί "τη μέρα που τραγουδούν οι άγγελοι", αλλά και τα πολλά γράμματα από οργανωμένες φεμινίστριες, σουφραζέτες που είναι συγκλονισμένες μαθαίνοντας ότι στη μάχη του Σομ έχουν σκοτωθεί 60.000 Βρετανοί.
Παρά την κοινή πεποίθηση ότι ο πόλεμος θα σταματούσε σύντομα, οι ανθρώπινες παθογένειες επιδεικνύουν εξαιρετική αντοχή. Όμως όταν οι στρατιώτες συναντιούνται σε ουδέτερη ζώνη, η συμφωνία έρχεται αυτομάτως. Ουδείς πρόκειται να πυροβολήσει, όποιες εντολές και να λάβουν.
Οι εορτασμοί, πια, δεν αφορούν σε μια γλωσσική επικοινωνία: είναι θέμα επαφής. Η αντίληψη, ότι τα Χριστούγεννα δεν πρέπει να βρουν τη γη διαποτισμένη με το ανθρώπινο αίμα, είναι κοινή -και αυτό αρκεί για να πράξουν όλοι ενωτικά και αρμονικά. Αρχικά τοποθετούνται κεριά σε μήκος ενός χιλιομέτρου, ενώ φτιάχνονται και αυτοσχέδια χριστουγεννιάτικα δέντρα. Γερμανός στρατιώτης φέρνει τις ικανότητές του ως κουρέα προς χάρη της ομήγυρης: από το αυτοσχέδιο κουρείο του περνούν φαντάροι κάθε εθνικότητας, στα διαλείμματά του κάνει τσιγάρα που του έχουν προσφερθεί.
Από τη γιορτή, όμως, λείπει το λαχάνιασμα. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος τι θα γίνει τη στιγμή που αποκαλύπτονται ποδοσφαιρικές μπάλες. Η ιδέα γίνεται αμέσως δεκτή με επιφωνήματα. Όποιος θέλει, θα παίξει ποδόσφαιρο.
Τα φιλικά εκείνης της μέρας έγιναν σε μια γραμμή 800 χιλιομέτρων, δηλαδή σε όλο το δυτικό μέτωπο. Θρυλείται ότι από τις ακτές ως τα ελβετικά σύνορα, ακούγονταν κι οι πανηγυρισμοί του γκολ. Ενώ σε άλλες γραμμές στρατιώτες πολεμούν ή περισυλλέγουν πτώματα νεκρών, σε εκείνη χιλιάδες είναι αυτοί που αφήνουν τα όπλα τους κατά μέρος και γιορτάζουν τις άγιες ημέρες. Υπάρχουν ελάχιστες εξαιρέσεις, που δεν συμφωνούν να σταματήσει η μάχη.
Συγκεκριμένα, αναφέρονται δύο. Πρόκειται για έναν Βρετανό αξιωματικός, που ήταν της άποψης ότι "όλοι οι Ούννοι πρέπει να πεθάνουν" και ένα λιπόσαρκο Αυστριακό δεκανέα, ο οποίος θεωρούσε ότι τα Χριστούγεννα δεν ήταν σοβαρός λόγος για να σταματήσουν οι πυροβολισμοί.
Ο δεύτερος βρισκόταν μόνο στα 25 του: Το όνομά του ήταν Αδόλφος Χίτλερ και παρακολουθούσε ποδόσφαιρο για πρώτη φορά. Ανεπηρέαστος από τη χαρά συμπατριωτών και μη, ο δεκανέας κατέταξε το παιχνίδι στις φιλειρηνικές καταστάσεις. Κατά τα χρόνια που έρχονταν, παρακολούθησε ακόμα μία φορά: στις 7 Αυγούστου του 1936, όταν η Γερμανία έχασε 2-0 από τη Νορβηγία στον προημιτελικό των Ολυμπιακών Αγώνων στο Βερολίνο. Το έκανε με την ιδιότητα του καγκελάριου.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο "Secret" της εφημερίδας "Παραπολιτικά"
Η ερώτηση αναδεικνύει βρετανικό φλέγμα, αλλά προφανώς δεν συνδέεται με τη χρονική πραγματικότητα. Ο πόλεμος που άρχισε το 1914, η πρώτη μεγάλη αιματοχυσία στον πλανήτη Γη τον 20ό αιώνα, ονομάστηκε Μεγάλος Πόλεμος.
Όμως, μέσα σε αυτήν τη μαυρίλα που έφερε η πρόοδος της πολεμικής τεχνολογίας, με τις πρώτες αερομαχίες για γίνονται πραγματικότητα, ένα συμβάν που έλαβε χώρα στα χαρακώματα υπήρξε δηλωτικό της ελπίδας, η οποία πάντα εμφανίζεται με πειστική προφάνεια σε τέτοιες καταστάσεις, ωστόσο παραμένει διάφανη σε καιρούς ειρήνης, οι οποίοι μοιάζουν μερικές φορές να λειτουργούν πιεστικά προκειμένου οι καταστάσεις να οδηγούνται σε πόλεμο.
Και εκεί, στο πεδίο της μάχης, με μανάδες να μην μπορούν να παραδοθούν στη βαρύτητα των βλεφαρίδων, οι στρατιώτες, Βρετανοί, Άγγλοι και Γερμανοί, αποφασίζουν την παραμονή Χριστουγέννων δεν μπορούν να λερώσουν τα χέρια τους με αίμα, πολλώ δε μάλλον όταν αυτό είναι το δικό τους. Το 1914, το ποδόσφαιρο δεν είχε συμπληρώσει, τουλάχιστον επισήμως, μισό αιώνα ζωής. Αλλά πριν από 109 χρόνια, το ποδόσφαιρο υπήρχε ως μια ατόφια έκφραση ειρήνης.
Η ειρήνη σε ένα σφύριγμα
Η Ανακωχή των Χριστουγέννων έχει πολύ ποδόσφαιρο. Ενώ ο Πόλεμος μαίνεται, χρειάζεται μόνο κάποιον να σκεφτεί ότι ο πόλεμος είναι ηλίθιος. Ο Γερμανός στρατιώτης λέγεται Μέκελ και το σφύριγμά του κατά τις ώρες της ανάπαυσης στο Δυτικό Μέτωπο, στα χαρακώματα του Βελγίου, γίνεται η απόλυτη πράξη ειρήνης.Οι Γερμανοί στόλιζαν το δέντρο τους και συνόδευαν με μελωδίες την τελετουργία. Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι, ακούγοντας τον ήχο, θυμούνται τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια στη δική τους γλώσσα. Ο Μέκελ, σπουδαστής στο Λονδίνο, σφυρίζει και εύχεται, μιλώντας στα αγγλικά, καλά Χριστούγεννα. Είναι η αρχή για την κατάπαυση του πυρός σε μια μακρά πολεμική γραμμή, αν και όχι σε όλες. Υπάρχουν μέτωπα που οι μάχες δεν παύουν ούτε την παραμονή ούτε ανήμερα των Χριστουγέννων, παρά το μήνυμα του Πάπα Βενέδικτου, που ζητά να παύσουν οι πυροβολισμοί "τη μέρα που τραγουδούν οι άγγελοι", αλλά και τα πολλά γράμματα από οργανωμένες φεμινίστριες, σουφραζέτες που είναι συγκλονισμένες μαθαίνοντας ότι στη μάχη του Σομ έχουν σκοτωθεί 60.000 Βρετανοί.
Παρά την κοινή πεποίθηση ότι ο πόλεμος θα σταματούσε σύντομα, οι ανθρώπινες παθογένειες επιδεικνύουν εξαιρετική αντοχή. Όμως όταν οι στρατιώτες συναντιούνται σε ουδέτερη ζώνη, η συμφωνία έρχεται αυτομάτως. Ουδείς πρόκειται να πυροβολήσει, όποιες εντολές και να λάβουν.
Οι εορτασμοί, πια, δεν αφορούν σε μια γλωσσική επικοινωνία: είναι θέμα επαφής. Η αντίληψη, ότι τα Χριστούγεννα δεν πρέπει να βρουν τη γη διαποτισμένη με το ανθρώπινο αίμα, είναι κοινή -και αυτό αρκεί για να πράξουν όλοι ενωτικά και αρμονικά. Αρχικά τοποθετούνται κεριά σε μήκος ενός χιλιομέτρου, ενώ φτιάχνονται και αυτοσχέδια χριστουγεννιάτικα δέντρα. Γερμανός στρατιώτης φέρνει τις ικανότητές του ως κουρέα προς χάρη της ομήγυρης: από το αυτοσχέδιο κουρείο του περνούν φαντάροι κάθε εθνικότητας, στα διαλείμματά του κάνει τσιγάρα που του έχουν προσφερθεί.
Από τη γιορτή, όμως, λείπει το λαχάνιασμα. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος τι θα γίνει τη στιγμή που αποκαλύπτονται ποδοσφαιρικές μπάλες. Η ιδέα γίνεται αμέσως δεκτή με επιφωνήματα. Όποιος θέλει, θα παίξει ποδόσφαιρο.
Τα φιλικά εκείνης της μέρας έγιναν σε μια γραμμή 800 χιλιομέτρων, δηλαδή σε όλο το δυτικό μέτωπο. Θρυλείται ότι από τις ακτές ως τα ελβετικά σύνορα, ακούγονταν κι οι πανηγυρισμοί του γκολ. Ενώ σε άλλες γραμμές στρατιώτες πολεμούν ή περισυλλέγουν πτώματα νεκρών, σε εκείνη χιλιάδες είναι αυτοί που αφήνουν τα όπλα τους κατά μέρος και γιορτάζουν τις άγιες ημέρες. Υπάρχουν ελάχιστες εξαιρέσεις, που δεν συμφωνούν να σταματήσει η μάχη.
Συγκεκριμένα, αναφέρονται δύο. Πρόκειται για έναν Βρετανό αξιωματικός, που ήταν της άποψης ότι "όλοι οι Ούννοι πρέπει να πεθάνουν" και ένα λιπόσαρκο Αυστριακό δεκανέα, ο οποίος θεωρούσε ότι τα Χριστούγεννα δεν ήταν σοβαρός λόγος για να σταματήσουν οι πυροβολισμοί.
Ο δεύτερος βρισκόταν μόνο στα 25 του: Το όνομά του ήταν Αδόλφος Χίτλερ και παρακολουθούσε ποδόσφαιρο για πρώτη φορά. Ανεπηρέαστος από τη χαρά συμπατριωτών και μη, ο δεκανέας κατέταξε το παιχνίδι στις φιλειρηνικές καταστάσεις. Κατά τα χρόνια που έρχονταν, παρακολούθησε ακόμα μία φορά: στις 7 Αυγούστου του 1936, όταν η Γερμανία έχασε 2-0 από τη Νορβηγία στον προημιτελικό των Ολυμπιακών Αγώνων στο Βερολίνο. Το έκανε με την ιδιότητα του καγκελάριου.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο "Secret" της εφημερίδας "Παραπολιτικά"
