Οπως φαίνεται, το μέλλον των Ελλήνων στην Ανατολή το ήξεραν καλύτερα οι ίδιοι οι Τούρκοι εθνικιστές από τους ξεγελασμένους Νεοέλληνες ψηφοφόρους. Η επίσημη εφημερίδα του Κεμάλ στην Αγκυρα έγραφε στις 28 Οκτωβρίου 1920 για τις επερχόμενες ελληνικές εκλογές: «Οι ελληνικές εκλογές θα κρίνουν την τύχη του μικρασιατικού πολέμου. Πτώση του Βενιζέλου σημαίνει και πτώση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία». Ταυτόχρονα, στις διαδηλώσεις των Τούρκων εθνικιστών στην Αγκυρα κυριαρχούσε το σύνθημα: «Μπιν γιασασίν Μουσταφά Κεμάλ/ Γιασασίν Κωνσταντίνος/ Καχρολσούν Bενιζέλος», δηλαδή: «Πολύ ζήτω στον Μουσταφά Κεμάλ/ Ζήτω στον Κωνσταντίνο/ Κατάρα στον Βενιζέλο». Η απόφαση για τις μοιραίες εκλογές ήταν η πολυπαραγοντική απόφαση του Βενιζέλου να καταφύγει σε αυτές μετά τον θρίαμβο της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών. Σίγουρα η δολοφονική απόπειρα τον επηρέασε, όπως και η ερήμην του δολοφονία του Ιωνα Δραγούμη από τους δικούς του παρακρατικούς. Ηξερε ότι χρειαζόταν μια νέα λαϊκή εντολή για να υλοποιήσει οριστικά επί του εδάφους τις κατακτήσεις και κυρίως την ενσωμάτωση του σαντζακίου Σμύρνης στην Ελλάδα. Η προσωπική μου γνώμη πλέον είναι ότι ο Βενιζέλος πίστευε ακράδαντα πως θα κερδίσει τις εκλογές. Ενας λόγος ήταν ότι οι φανατικοί αντιβενιζελικοί αντίπαλοί του είχαν ήδη φύγει εκτός Ελλάδος, από το 1917. Επιπλέον, ο βασιλιάς Αλέξανδρος, γιος του έκπτωτου Κωνσταντίνου, συμμεριζόταν το όραμα του Βενιζέλου.

Εκλογές και μικρασιατική καταστροφή

Κάτω από κανονικές συνθήκες, τίποτα δεν απειλούσε την εκλογική επικράτηση του Βενιζέλου. Ομως λίγο καιρό πριν από τις εκλογές ο Αλέξανδρος πέθανε στα 27 του από μόλυνση έπειτα από δάγκωμα πιθήκου. Η συνέχεια είναι γνωστή… Στη μικρασιατική μας περιπέτεια έγινε ιδιαίτερα αντιληπτή η ευαισθησία των μη γραμμικών συστημάτων στις, ακόμα και μικρές μεταβολές. Να σημειώσουμε ότι την κατάταξη του Μικρασιατικού στα μη γραμμικά συστήματα την οφείλουμε στους όρους με τους οποίους το σαντζάκι Σμύρνης παραδόθηκε με τη Συνθήκη των Σεβρών στην ελληνική διοίκηση ως συμμαχική εποπτεία. Με το πολύ μεγάλο μεσοδιάστημα της μεταβατικής περιόδου των πέντε ετών για την πιθανή ένωση με την Ελλάδα. Το σύστημα θα ήταν γραμμικό εάν εξαρχής το σαντζάκι Σμύρνης είχε αποδοθεί στην Ελλάδα, όπως έγινε με την Ανατολική Θράκη. Αυτό όμως δεν συνέβη, γιατί λόγω του εθνικού διχασμού του 1915 και της επικράτησης των φιλογερμανών στη μοναρχική Αθήνα η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων αναβλήθηκε για δύο ολόκληρα, κρίσιμα χρόνια και το κενό το κάλυψαν οι Ιταλοί. Στην εξέλιξη της μικρασιατικής εκστρατείας μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 έχουμε μια εξαιρετική εφαρμογή της Θεωρίας του Χάους (Chaos Theory), η οποία έγινε ευρύτερα γνωστή με την έκφραση «Το φαινόμενο της πεταλούδας» (το τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας στο Πεκίνο μπορεί να προκαλέσει καταιγίδα στη Νέα Υόρκη), που εκφράζει το φαινόμενο της ευαισθησίας των μη γραμμικών συστημάτων. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, οι εξορισμένοι μοναρχικοί επανέρχονται δριμύτατοι, επιζητώντας εκδίκηση και επαναφορά του Κωνσταντίνου στον θρόνο. Κέρδισαν με λαϊκίστικα-τοπικιστικά συνθήματα, χωρίς καμιά άποψη για τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Με μια άτυπη συμμαχία με το νεαρό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ), καταφέρνουν να πείσουν κυρίως την πλειονότητα των φιλομοναρχικών κατοίκων της λεγόμενης Παλαιάς Ελλάδας, όπως και τις εθνικές μειονότητες των Νέων Χωρών, Τούρκους, Βούλγαρους, Εβραίους

Η κυνική διπλωματία του Έλληνα κυβερνήτη

Η διαχείριση του μικρασιατικού πολέμου στη συνέχεια ήταν γεμάτη διπλωματικά και στρατιωτικά λάθη. Ηξεραν πολύ καλά οι κεμαλιστές τι θα γινόταν όταν φώναζαν: «Μπιν γιασασίν Μουσταφά Κεμάλ Γιασασίν Κωνσταντίνος/ Καχρολσούν Bενιζέλος». Η υπενθύμιση της Vakit έγινε με αφορμή μια ανταπόκριση για τις μαζικές κινητοποιήσεις των προσφύγων στην Αθήνα κατά της υπογραφής του ελληνοτουρκικού Συμφώνου Φιλίας και Συνεργασίας στην Αγκυρα. Παραχωρούσε οριστικά και αμετάκλητα όλες τις ελληνικές περιουσίες στο τουρκικό κράτος και τις ελλαδικές μουσουλμανικές στο ελληνικό αντίστοιχα (1/10 η διαφορά των δύο περιουσιών). Εκλεινε έτσι οριστικά όχι μόνο η πόρτα της επιστροφής των προσφύγων στα σπίτια τους, αλλά και της αποζημίωσης με βάση το αληθινό μέγεθος των περιουσιών. Ο Βενιζέλος του 1930 ελάχιστη σχέση είχε με τον Βενιζέλο του 1915 ή του 1919, δηλαδή με τον οραματικό ηγέτη, που εξέφραζε την εθνική ολοκλήρωση. Ηταν πλέον ένας τυπικός και αρκετά κυνικός εκφραστής των κρατικών συμφερόντων. Ο Βενιζέλος προβαίνει σε μια πράξη κυνικής διπλωματίας, ως ένας κυβερνήτης μιας χώρας που προσπαθεί να κλείσει κάποια μέτωπα, μιας και οι νέες απειλές προέρχονται από τον Βορρά και τη Δύση. Στον Βορρά υπάρχει ο βουλγαρικός αλυτρωτισμός, ο οποίος δεν μπορεί να χωνέψει την απώλεια της Δυτικής Θράκης το 1918, που την αποκόπτει από το Αιγαίο. Επίσης, υπάρχει ο επιθετικός ιταλικός φασισμός, που ήδη προσπαθεί να μετατρέψει την Αλβανία σε προτεκτοράτο του, έχοντας δηλωμένες ξεκάθαρα ιμπεριαλιστικές προθέσεις κατά των Ιονίων Νήσων και της Δυτικής Ελλάδας. Στο σημείο αυτό φαίνονται οι συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής με την προσφυγοποίηση ενός κάποτε ακμαίου Ελληνισμού. Είχε ιδιαίτερα δικά του συμφέροντα και η νέα του κατάσταση δεν συμβάδιζε με τα συμφέροντα του ομοεθνούς κράτους, όπου κατάληξε εξαθλιωμένος πρόσφυγας.

Η επάνοδος των βασιλοφρόνων


Στο πλαίσιο αυτής της ομαλοποίησης και του εξευμενισμού της νέας τουρκικής ηγεσίας ερμηνεύεται η υπερβολική πρόταση του Ελευθερίου Βενιζέλου για Νόμπελ Ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ, που δέκα χρόνια πριν είχε γιορτάσει την ανέλπιστη νίκη του πνίγοντας κυριολεκτικά στο αίμα τα ιωνικά παράλια. Αυτή την πολιτική εξευμενισμού, με κάποια επιπλέον δόση ιδεολογικής συμφωνίας, θα τη συνεχίσει ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος θα χαρίσει την οικία όπου υποτίθεται ότι γεννήθηκε ο νέος Τούρκος ηγέτης, Μουσταφά Κεμάλ, μετονομάζοντας την οδό Αποστόλου Παύλου σε οδό Κεμάλ Ατατούρκ. Η Συμφωνία της Αγκυρας υπήρξε μοιραία σε πολιτικό επίπεδο και για τον ίδιο τον Βενιζέλο και για την Ελλάδα. Μια κρίσιμη μάζα απογοητευμένων προσφύγων τον εγκατέλειψε προς την Αριστερά. Ετσι έχασε τις εκλογές του 1932 και του 1933 και στην εξουσία επανήλθε η ρεβανσιστική βασιλόφρων Δεξιά με τον Παναγή Τσαλδάρη. Οι βασιλόφρονες επανέφεραν τη μοναρχία και τον Γεώργιο Β’ στον θρόνο, ο οποίος με τη σειρά του ανέθεσε στον πιστότερο υπηρέτη του, τον Ιωάννη Μεταξά, την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος. Δηλαδή τη δημιουργία μιας φασιστικής διακυβέρνησης, κατά το ιταλικό και γερμανικό πρότυπο του Μεσοπολέμου, που θα είχε όμως φιλοβρετανικό προσανατολισμό.

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά