Τοξική λάσπη. Ένας λαµπερός ραδιενεργός αρουραίος. Ένα τρίφθαλµο ψάρι ονόµατι «Blinky». Αυτές είναι σκηνές από ένα επεισόδιο του 1990 της µακροχρόνιας τηλεοπτικής σειράς «The Simpsons», στην οποία ο πρωταγωνιστής και ηλίθιος Χόµερ είναι επιθεωρητής ασφαλείας στο φανταστικό πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας του Σπρίνγκφιλντ. Οι φανταστικές φρικαλεότητες του εργοστασίου αντανακλούν ανησυχίες που πολλοί πραγµατικοί άνθρωποι είχαν για την πυρηνική ενέργεια κατά τη διάρκεια της νεαρής ιστορίας της, η οποία ξεκίνησε µε την πρώτη παρατεταµένη πυρηνική αντίδραση το 1942. Αυτό περιλαµβάνει την ανησυχία τύπου Simpson ενός ιδιοκτήτη εταιρικού εργοστασίου που δίνει προτεραιότητα στο κέρδος έναντι της ασφάλειας. Παρά τις ανησυχίες αυτές, οι πυρηνικοί σταθµοί ηλεκτροπαραγωγής των ΗΠΑ φαίνεται να καλλιεργούν µια ισχυρή κουλτούρα ασφάλειας, παρατηρεί η δηµοσιογράφος Ρεµπέκα Τούχους -Ντουµπρόου, συγγραφέας του «Atomic Dreams». Κατά τη διάρκεια της περιήγησής της στον σταθµό ηλεκτροπαραγωγής Ντιάµπλο Κάνιον -την τελευταία λειτουργική πηγή πυρηνικής ενέργειας της Καλιφόρνιας-, ελέγχεται για ίχνη εκρηκτικών ενώσεων κατά την είσοδό της και σαρώνεται για ραδιενέργεια κατά την έξοδό της. Μία πινακίδα στον σταθµό γράφει µε αδιαµφισβήτητο τρόπο: «Η ασφάλεια δεν είναι ατύχηµα».

Στο επίκεντρο της διαμάχης 

Το φαράγγι Ντιάµπλο, η ιστορία του οποίου χρησιµεύει ως βάση για την αφήγηση της Τούχους-Ντουµπρόου, βρίσκεται στο επίκεντρο της διαµάχης από τότε που επιλέχθηκε η τοποθεσία, τη δεκαετία του 1960. Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία του εργοστασίου, από τις διαφωνίες µεταξύ των κατοίκων της περιοχής και των ειδικών για το πού θα κατασκευαστεί µέχρι τις συνεχιζόµενες προσπάθειες για το κλείσιµό του. Αλλά η απόλαυση της ανάγνωσης βρίσκεται στην πορεία που ακολουθεί η Τούχους-Ντουµπρόου και στους ανθρώπους µε τους οποίους µιλάει, καθώς θέτει µία απλή ερώτηση µε µία περίπλοκη απάντηση: είναι η πυρηνική ενέργεια καλή ή όχι;

Τα πλεονεκτήµατα της πυρηνικής ενέργειας, γράφει η Τούχους-Ντουµπρόου, «δεν µπορούν να αγνοηθούν ελαφρά τη καρδία». Οι πυρηνικοί σταθµοί παράγουν ηλεκτρική ενέργεια χωρίς να εκπέµπουν αέρια του θερµοκηπίου. Απαιτούν λιγότερες πρώτες ύλες και γη από τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας για να παράγουν την ίδια ποσότητα ενέργειας. Επιπλέον, παρέχουν µια σταθερή πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, ανθεκτική στις ιδιοτροπίες του καιρού, σε αντίθεση µε την ηλιακή και την αιολική ενέργεια. 

Αν οι υπέρµαχοι προβάλλουν ένα ισχυρό επιχείρηµα υπέρ της πυρηνικής ενέργειας, τα µειονεκτήµατα φαίνονται προφανή. Οι πυρηνικοί σταθµοί ηλεκτροπαραγωγής έχουν υψηλό αρχικό κόστος και χρειάζονται χρόνο -µερικές φορές µια δεκαετία ή και περισσότερο- για να κατασκευαστούν. Και το εµπλουτισµένο µε υψηλή ραδιενέργεια ουράνιο, που εισέρχεται στους πυρήνες των αντιδραστήρων, θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί ωςόπλο από κακούς παράγοντες, γράφει η Τούχους-Ντουµπρόου. 

Έπειτα υπάρχει ο κίνδυνος ατυχηµάτων από ανθρώπινα λάθη ή κακή εποπτεία. Σκεφτείτε καταστροφές όπως οι τήξεις του πυρηνικού σταθµού στο Τσερνοµπίλ το 1986 και στη Φουκουσίµα το 2011. Και τα δύο γεγονότα απαιτούσαν µαζικές εκκενώσεις λόγω της απελευθέρωσης ραδιενεργού υλικού στο περιβάλλον. Η τήξη του πυρηνικού σταθµού στο Τσερνοµπίλ προκλήθηκε από ελαττώµατα σχεδιασµού και σφάλµα χειριστή. Η τήξη της Φουκουσίµα συνέβη επειδή ένα απροσδόκητα τεράστιο τσουνάµι κατέστρεψε τα συστήµατα ψύξης του εργοστασίου. Και ίσως το πιο περίπλοκο πρόβληµα από όλα: τι γίνεται µε τα απόβλητα; 

Τα πυρηνικά απόβλητα, το αναλωµένο καύσιµο από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, εξακολουθούν να είναι ραδιενεργά. Απλώς δεν επαρκούν για να συνεχίσουν να παράγουν ενέργεια στις περισσότερες λειτουργικές µονάδες σε όλο τον κόσµο. Αυτά τα ραδιενεργά απόβλητα θα µπορούσαν να υποστούν επανεπεξεργασία για όπλα. Επιπλέον, δεν υπάρχει µόνιµος χώρος αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων στις ΗΠΑ, εποµένως αποθηκεύονται επιτόπου - ακόµη και σε µονάδες που δεν παρέχουν πλέον ενέργεια. Αυτό σηµαίνει ότι οι χώροι αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων είναι διάσπαρτοι στη χώρα. Αν και ορισµένοι πιστεύουν ότι τα απόβλητα αποθηκεύονται µε ασφάλεια και είναι καλύτερο να παραµείνουν εκεί που βρίσκονται, άλλοι τροµοκρατούνται από τον κίνδυνο απελευθέρωσης ραδιενέργειας, ειδικά ως αποτέλεσµα κινδύνων όπως σεισµοί ή τσουνάµι.

Οι υψηλότεροι κίνδυνοι 

Ωστόσο, οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι η βιοµηχανία ορυκτών καυσίµων ενέχει πολύ υψηλότερους κινδύνους από την πυρηνική ενέργεια. «Η ρύπανση από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο εκτιµάται ότι αφαιρεί εκατοµµύρια ζωές ετησίως, ενώ οι ετήσιοι θάνατοι που αποδίδονται στην κανονική λειτουργία των πυρηνικών σταθµών κυµαίνονται γύρω στο µηδέν», γράφει η Τούχους-Ντουµπρόου. Το βιβλίο µάς συστήνει τόσους πολλούς ανθρώπους «που έχουν ένθερµες απόψεις για αυτή την ιδιόµορφη πηγή ενέργειας». Μία γιαγιά που κάνει σέρφινγκ στη Λαγκούνα Μπιτς αγωνίζεται να µετακινήσει τα πυρηνικά απόβλητα που είναι αποθηκευµένα κοντά στο σπίτι της. ∆ύο «µητέρες που αγκαλιάζουν τα δέντρα» και εργάζονται στο Ντιάµπλο Κάνιον διευθύνουν έναν οργανισµό που ονοµάζεται «Mothers for Nuclear» («Μητέρες για την Πυρηνική Ενέργεια») και υποστηρίζει την πυρηνική ενέργεια ως καθαρή πηγή ενέργειας. Ένα µοντέλο και «influencer πυρηνικής ενέργειας» γεννηµένο στη Βραζιλία, που µεγάλωσε µε ενεργειακή ανασφάλεια, περιγράφει πώς ως παιδί οι παππούδες της έβαζαν κουβάδες γεµάτους µε φλεγόµενο αλκοόλ στο µπάνιο για να το ζεστάνουν, επειδή το ηλεκτρικό ρεύµα ήταν πολύ ακριβό. 

Στο τέλος η ερώτηση της Τούχους-Ντουµπρόου µετατρέπεται από «είναι καλή η πυρηνική ενέργεια;» σε «είναι καλή η χρήση ενέργειας;». Αν και τα οράµατα για την ανέγγιχτη φύση είναι ελκυστικά, αναγνωρίζει ότι η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας αναµένεται να αυξηθεί δραµατικά. Μία από τις πηγές της, η οποία εργαζόταν στο παρελθόν στην πυρηνική ενέργεια και τώρα εργάζεται στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, συµφωνεί. Όταν τη ρώτησε αν πιστεύει ότι η πυρηνική ενέργεια εξακολουθεί να είναι απαραίτητη, είπε: «∆εν βλέπω κανέναν να αποκτά µικρότερο τηλέφωνο, µικρότερη τηλεόραση».