EnO παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος πασχίζει να γεννηθεί…
Ο εξ απορρήτων
Το ζητούμενο είναι να μάθουμε από το παρελθόν, αντί να κρατιόμαστε από αυτό, και να ζούμε πραγματικά στην παρούσα στιγμή, ενώ εστιάζουμε στο μέλλον
«O καπιταλισμός με τη σημερινή του μορφή καταστρέφει τη ζωή πολλών ανθρώπων: Αυξάνονται κατακόρυφα οι θάνατοι απελπισίας από αυτοκτονία και υπερδοσολογία ναρκωτικών, ενώ ο αλκοολισμός και τα φαινόμενα bullying στη νεολαία επιδεινώνονται δραματικά. Για πάνω από τρία χρόνια τώρα οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις, σε όλο τον κόσμο, αγωνίζονται με τον επίμονο πληθωρισμό. Ομως, η εκτίναξη του κόστους δεν εμπόδισε τις εταιρείες να αποκομίσουν κέρδη-ρεκόρ. Μόνο οι εταιρείες του περσινού «Fortune» 500 απέφεραν πρωτοφανή κέρδη, ύψους 1,8 τρισ. δολαρίων, επί εσόδων 16,1 τρισ. δολαρίων. Οι εταιρείες, γράφει το «Fortune», χρησιμοποίησαν την αύξηση του κόστους των πρώτων υλών, εν μέσω της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία, ως «δικαιολογία» για να αυξήσουν τις τιμές και να ανεβάσουν τα περιθώρια κέρδους σε νέα ύψη.
Η ιστορία του Βαρόμετρου Εμπιστοσύνης Εντελμαν ξεκίνησε το 1999 με τη «Μάχη του Σιάτλ», όταν οι διαμαρτυρίες κατά της παγκοσμιοποίησης, που οργανώθηκαν από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, μετατράπηκαν σε βίαια επεισόδια στην Υπουργική Διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Το Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης έθεσε ένα απλό ερώτημα: «Πόσο εμπιστεύεστε κάθε θεσμικό όργανο να κάνει το σωστό;». Φέτος δημοσιεύθηκε το Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης για την 25η επέτειο, που δείχνει ότι η επί πολλές δεκαετίες διάβρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς έχει μετατραπεί σε χιονοστιβάδα. Εχουμε εισέλθει σε μια εποχή μεγάλης αγανάκτησης, με γενικευμένο αίσθημα διακρίσεων και αδικίας του συστήματος και με ορισμένους να εγκρίνουν ακόμα και τη βία σαν μοχλό αλλαγής. Οι κύριες τάσεις από αυτές τις μελέτες εμπιστοσύνης κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα είναι οι εξής:
Πρώτον, ξεκινώντας από το 2005, παρατηρήσαμε τη μείωση της πίστης στους ηγέτες του κατεστημένου. Οι πρωθυπουργοί, οι πρόεδροι, οι διευθύνοντες σύμβουλοι και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχασαν το κύρος τους ως διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Αναδείχθηκε η εμπιστοσύνη στα social media, καθώς οι φίλοι και οι οικογένειες εξαρτώνται ο ένας από τον άλλον για συμβουλές και χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως εργαλείο σύνδεσης.
Δεύτερον, το χάσμα στον κοινωνικό ιστό έγινε εμφανές από το 2012, με το ανώτερο τεταρτημόριο των εισοδηματιών να εμπιστεύεται τους θεσμούς πολύ περισσότερο από το κατώτερο τεταρτημόριο. Τώρα, αυτό το χάσμα έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
Τρίτον, η μάχη για την αλήθεια. Η πληροφόρηση έγινε ένα δηλητηριώδες και αμφισβητούμενο πεδίο μάχης, που χρησιμοποιείται για να χειραγωγήσει, να προκαλέσει κοινωνικά ρήγματα και να τροφοδοτήσει την πολιτική πόλωση. Το Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης Εντελμαν διαπίστωσε συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης εμπιστοσύνης και των προβλημάτων της οικονομικής ανάπτυξης.
Το τέταρτο γεγονός είναι η επιστροφή του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων. Η αντιπαλότητα μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας προκάλεσε νέες ευθυγραμμίσεις σε θέματα ασφαλείας και διέκοψε το διεθνές εμπόριο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου του 2023, έχουν διχάσει περαιτέρω τον κόσμο και έχουν επιτείνει μια πολυπολική πραγματικότητα.
Η πιο επιτακτική ανάγκη είναι η αποκατάσταση της οικονομικής αισιοδοξίας. Η έρευνα μας λέει ότι, όταν οι άνθρωποι βλέπουν λύσεις, είναι πιο αισιόδοξοι και πρόθυμοι να θυσιαστούν για το γενικότερο καλό. Οταν κερδίζεται η εμπιστοσύνη, η αισιοδοξία αυξάνεται. Με αυτά τα δεδομένα, ο καπιταλισμός όπως τον ξέρουμε δεν μπορεί να έχει μέλλον μπροστά του. Ούτε η παγκοσμιοποίηση -με την ευρωατλαντική πατέντα- που γνωρίσαμε για μερικές δεκαετίες.
Τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει διάφορες ιδέες και προτάσεις, που στοχεύουν σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο δεν έχει σχέση με το παλιό κομμουνιστικό μοντέλο, αλλά ούτε με το σύγχρονο καπιταλιστικό, καθόσον και τα δύο απέτυχαν. Χρειάζεται ένα μοντέλο που η ευτυχία του ανθρώπου να είναι η βάση του.
Δύο πρόσφατα παραδείγματα σημαντικών διακηρύξεων αποτελούν (1) το Παγκόσμιο Κάλεσμα για Μερισμό από την οργάνωση «Διανείμετε τους παγκόσμιους πόρους» (Share the World’s Resources) και (2) η Διακήρυξη του Φούτζι, που ξεκίνησε από τους Ιδρυτές της Λέσχης της Βουδαπέστης, τον δρα Ερβιν Λάζλο και το Ιδρυμα Ειρήνης Γκόι (Goi Peace Foundation).
Το Παγκόσμιο Κάλεσμα για Μερισμό συνοδεύεται, επίσης, από μια αντίστοιχη έκθεση, με τίτλο «Κοινός σκοπός μας ο μερισμός», που διερευνά το σκεπτικό της διακήρυξης, παραθέτοντας παραδείγματα για το πώς το ιδανικό του μερισμού υλοποιείται αυτήν την εποχή σε πολλούς, διαφορετικούς τομείς. Σε αυτήν την έκθεση, η οργάνωση «Διανείμετε τους παγκόσμιους πόρους» -μια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών, που κινητοποιείται για έναν δικαιότερο καταμερισμό του πλούτου, της εξουσίας και των πόρων εντός και μεταξύ των εθνών επιδιώκει να δείξει πώς το κάλεσμα για την ουσιώδη αρχή του μερισμού έχει πρωταρχική σημασία για το αναπτυσσόμενο οικουμενικό κίνημα των παγκόσμιων πολιτών.
Η έκθεση σημειώνει την αυξημένη συζήτηση πάνω στο χάσμα της ανισότητας και την ανάπτυξη του κινήματος των «κοινών», που πλαισιώνει πολλά από τα πιο επιτακτικά ζητήματα όσον αφορά την ανάγκη μας να προστατεύσουμε, συνεργαζόμενοι, τους κοινούς πόρους της Γης. Στο «Μερισμός, ως ο κοινός μας σκοπός» ο μερισμός αναλύεται σε τμήματα, διότι έχει ζωτική σημασία για τα καίρια θέματα της κοινωνικής δικαιοσύνης, της περιβαλλοντικής διαχείρισης, της παγκόσμιας ειρήνης και της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Τα θέματα υποδιαιρούνται σε εξειδικευμένους τομείς και η σύνδεσή τους με τον μερισμό ερευνάται λεπτομερέστερα, συμπεριλαμβανομένων της αναφοράς σε οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στους τομείς αυτούς και των σχετικών δημοσιεύσεων. Η έκθεση σημειώνει τα ακόλουθα ενδιαφέροντα σημεία: 1) Ενα κάλεσμα για μερισμό αντιπροσωπεύει την ενότητα στην πολυμορφία. 2) Ο μερισμός ενσαρκώνει μια θετική πρόταση, πέρα από τους «-ισμούς» και τις πολιτικές φατρίες. 3) Ολοι κατανοούμε την ανθρώπινη αξία του μερισμού. 4) Το αίτημα για μερισμό βρίσκεται ήδη σε άνοδο. 5) Μια παγκόσμια έκκληση για μερισμό έχει ριζοσπαστικές επιπτώσεις.
Το ζητούμενο είναι να μάθουμε από το παρελθόν, αντί να κρατιόμαστε από αυτό, και να ζούμε πραγματικά στην παρούσα στιγμή, ενώ εστιάζουμε στο μέλλον. Οσοι πιστεύουν ότι η εναλλακτική είναι μια συγχώνευση του φυσικού, ψηφιακού και βιολογικού κόσμου -και δυστυχώς είναι ακόμη πολλοί- δεν βλέπουν τον κίνδυνο η κοινωνία να κατακερματιστεί και οι περιθωριοποιημένοι να ριζοσπαστικοποιηθούν απέναντι στις ελίτ με τρόπους πρωτόγνωρους, που αυτή την περίοδο δεν μπορούμε να προβλέψουμε.
Η αναγνώριση των μονοπατιών που ανοίγονται μπροστά μας στο μέλλον επίσης δεν είναι απλή. Υπάρχει ο εύκολος δρόμος μπροστά μας, αν συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι κάναμε πάντα, χωρίς να αλλάξουμε, ή να πάρουμε τη λιγότερο πεπατημένη οδό της δράσης για θετική αλλαγή, το κατάφυτο μονοπάτι των ονειρικών, ευσεβών πόθων.
Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά
Η ιστορία του Βαρόμετρου Εμπιστοσύνης Εντελμαν ξεκίνησε το 1999 με τη «Μάχη του Σιάτλ», όταν οι διαμαρτυρίες κατά της παγκοσμιοποίησης, που οργανώθηκαν από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, μετατράπηκαν σε βίαια επεισόδια στην Υπουργική Διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Το Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης έθεσε ένα απλό ερώτημα: «Πόσο εμπιστεύεστε κάθε θεσμικό όργανο να κάνει το σωστό;». Φέτος δημοσιεύθηκε το Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης για την 25η επέτειο, που δείχνει ότι η επί πολλές δεκαετίες διάβρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς έχει μετατραπεί σε χιονοστιβάδα. Εχουμε εισέλθει σε μια εποχή μεγάλης αγανάκτησης, με γενικευμένο αίσθημα διακρίσεων και αδικίας του συστήματος και με ορισμένους να εγκρίνουν ακόμα και τη βία σαν μοχλό αλλαγής. Οι κύριες τάσεις από αυτές τις μελέτες εμπιστοσύνης κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα είναι οι εξής:
Πρώτον, ξεκινώντας από το 2005, παρατηρήσαμε τη μείωση της πίστης στους ηγέτες του κατεστημένου. Οι πρωθυπουργοί, οι πρόεδροι, οι διευθύνοντες σύμβουλοι και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχασαν το κύρος τους ως διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Αναδείχθηκε η εμπιστοσύνη στα social media, καθώς οι φίλοι και οι οικογένειες εξαρτώνται ο ένας από τον άλλον για συμβουλές και χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως εργαλείο σύνδεσης.
Δεύτερον, το χάσμα στον κοινωνικό ιστό έγινε εμφανές από το 2012, με το ανώτερο τεταρτημόριο των εισοδηματιών να εμπιστεύεται τους θεσμούς πολύ περισσότερο από το κατώτερο τεταρτημόριο. Τώρα, αυτό το χάσμα έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
Τρίτον, η μάχη για την αλήθεια. Η πληροφόρηση έγινε ένα δηλητηριώδες και αμφισβητούμενο πεδίο μάχης, που χρησιμοποιείται για να χειραγωγήσει, να προκαλέσει κοινωνικά ρήγματα και να τροφοδοτήσει την πολιτική πόλωση. Το Βαρόμετρο Εμπιστοσύνης Εντελμαν διαπίστωσε συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης εμπιστοσύνης και των προβλημάτων της οικονομικής ανάπτυξης.
Το τέταρτο γεγονός είναι η επιστροφή του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων. Η αντιπαλότητα μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας προκάλεσε νέες ευθυγραμμίσεις σε θέματα ασφαλείας και διέκοψε το διεθνές εμπόριο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου του 2023, έχουν διχάσει περαιτέρω τον κόσμο και έχουν επιτείνει μια πολυπολική πραγματικότητα.
Η πιο επιτακτική ανάγκη είναι η αποκατάσταση της οικονομικής αισιοδοξίας. Η έρευνα μας λέει ότι, όταν οι άνθρωποι βλέπουν λύσεις, είναι πιο αισιόδοξοι και πρόθυμοι να θυσιαστούν για το γενικότερο καλό. Οταν κερδίζεται η εμπιστοσύνη, η αισιοδοξία αυξάνεται. Με αυτά τα δεδομένα, ο καπιταλισμός όπως τον ξέρουμε δεν μπορεί να έχει μέλλον μπροστά του. Ούτε η παγκοσμιοποίηση -με την ευρωατλαντική πατέντα- που γνωρίσαμε για μερικές δεκαετίες.
Τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει διάφορες ιδέες και προτάσεις, που στοχεύουν σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο δεν έχει σχέση με το παλιό κομμουνιστικό μοντέλο, αλλά ούτε με το σύγχρονο καπιταλιστικό, καθόσον και τα δύο απέτυχαν. Χρειάζεται ένα μοντέλο που η ευτυχία του ανθρώπου να είναι η βάση του.
Δύο πρόσφατα παραδείγματα σημαντικών διακηρύξεων αποτελούν (1) το Παγκόσμιο Κάλεσμα για Μερισμό από την οργάνωση «Διανείμετε τους παγκόσμιους πόρους» (Share the World’s Resources) και (2) η Διακήρυξη του Φούτζι, που ξεκίνησε από τους Ιδρυτές της Λέσχης της Βουδαπέστης, τον δρα Ερβιν Λάζλο και το Ιδρυμα Ειρήνης Γκόι (Goi Peace Foundation).
Το Παγκόσμιο Κάλεσμα για Μερισμό συνοδεύεται, επίσης, από μια αντίστοιχη έκθεση, με τίτλο «Κοινός σκοπός μας ο μερισμός», που διερευνά το σκεπτικό της διακήρυξης, παραθέτοντας παραδείγματα για το πώς το ιδανικό του μερισμού υλοποιείται αυτήν την εποχή σε πολλούς, διαφορετικούς τομείς. Σε αυτήν την έκθεση, η οργάνωση «Διανείμετε τους παγκόσμιους πόρους» -μια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών, που κινητοποιείται για έναν δικαιότερο καταμερισμό του πλούτου, της εξουσίας και των πόρων εντός και μεταξύ των εθνών επιδιώκει να δείξει πώς το κάλεσμα για την ουσιώδη αρχή του μερισμού έχει πρωταρχική σημασία για το αναπτυσσόμενο οικουμενικό κίνημα των παγκόσμιων πολιτών.
Η έκθεση σημειώνει την αυξημένη συζήτηση πάνω στο χάσμα της ανισότητας και την ανάπτυξη του κινήματος των «κοινών», που πλαισιώνει πολλά από τα πιο επιτακτικά ζητήματα όσον αφορά την ανάγκη μας να προστατεύσουμε, συνεργαζόμενοι, τους κοινούς πόρους της Γης. Στο «Μερισμός, ως ο κοινός μας σκοπός» ο μερισμός αναλύεται σε τμήματα, διότι έχει ζωτική σημασία για τα καίρια θέματα της κοινωνικής δικαιοσύνης, της περιβαλλοντικής διαχείρισης, της παγκόσμιας ειρήνης και της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Τα θέματα υποδιαιρούνται σε εξειδικευμένους τομείς και η σύνδεσή τους με τον μερισμό ερευνάται λεπτομερέστερα, συμπεριλαμβανομένων της αναφοράς σε οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στους τομείς αυτούς και των σχετικών δημοσιεύσεων. Η έκθεση σημειώνει τα ακόλουθα ενδιαφέροντα σημεία: 1) Ενα κάλεσμα για μερισμό αντιπροσωπεύει την ενότητα στην πολυμορφία. 2) Ο μερισμός ενσαρκώνει μια θετική πρόταση, πέρα από τους «-ισμούς» και τις πολιτικές φατρίες. 3) Ολοι κατανοούμε την ανθρώπινη αξία του μερισμού. 4) Το αίτημα για μερισμό βρίσκεται ήδη σε άνοδο. 5) Μια παγκόσμια έκκληση για μερισμό έχει ριζοσπαστικές επιπτώσεις.
Το ζητούμενο είναι να μάθουμε από το παρελθόν, αντί να κρατιόμαστε από αυτό, και να ζούμε πραγματικά στην παρούσα στιγμή, ενώ εστιάζουμε στο μέλλον. Οσοι πιστεύουν ότι η εναλλακτική είναι μια συγχώνευση του φυσικού, ψηφιακού και βιολογικού κόσμου -και δυστυχώς είναι ακόμη πολλοί- δεν βλέπουν τον κίνδυνο η κοινωνία να κατακερματιστεί και οι περιθωριοποιημένοι να ριζοσπαστικοποιηθούν απέναντι στις ελίτ με τρόπους πρωτόγνωρους, που αυτή την περίοδο δεν μπορούμε να προβλέψουμε.
Η αναγνώριση των μονοπατιών που ανοίγονται μπροστά μας στο μέλλον επίσης δεν είναι απλή. Υπάρχει ο εύκολος δρόμος μπροστά μας, αν συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι κάναμε πάντα, χωρίς να αλλάξουμε, ή να πάρουμε τη λιγότερο πεπατημένη οδό της δράσης για θετική αλλαγή, το κατάφυτο μονοπάτι των ονειρικών, ευσεβών πόθων.
Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά
