EnΜαριούπολη, η "Ελληνίδα" της Ανατολικής Ουκρανίας
Άρθρο γνώμης
Έπειτα από την οριστική εδραίωση του συστήµατος και το τέλος των εµφύλιων και εθνικών συγκρούσεων, αναδείχθηκε µια ενδιαφέρουσα πολιτιστική έκφραση
Εµπειρία, που κατά την περίοδο του Μεσοπολέµου, µετά την οριστική εδραίωση του κοµµουνιστικού συστήµατος και το τέλος των εµφύλιων και εθνικών συγκρούσεων, ανέδειξε µια ενδιαφέρουσα πολιτιστική ελληνική έκφραση -καθεστωτική φυσικά- για να τελειώσει στα σταλινικά γκουλάγκ. Η πολιτιστική ανάπτυξη των Ελλήνων της Μαριούπολης, όπως και της υπόλοιπης Σοβιετικής Ένωσης, ήταν από τις προτεραιότητες του νέου συστήµατος. Η ιεράρχησή της στις πρώτες θέσεις καθορίστηκε από την πεποίθηση των νέων κυρίαρχων ότι µε την «πνευµατική άνοδο των µαζών» θα ηττηθούν ο «συντηρητισµός» και «οι αντιδραστικές δυνάµεις». Για την υλοποίηση των στόχων θεωρήθηκε πρωταρχική η οργάνωση ενός ελληνικού εκδοτικού οίκου, o oποίος θα ανταποκρινόταν στις µεγάλες ανάγκες που είχαν προκύψει και θα βοηθούσε τα Ελληνικά Κοµµουνιστικά Τµήµατα.
Το πρώτο µέληµα του Ελληνικού Τυπογραφείου ήταν η έκδοση µιας καθηµερινής ελληνικής εφηµερίδας, όργανο των κοµµουνιστικών τµηµάτων που θα επηρέαζε τις πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές του ελληνικού πληθυσµού. Για την ίδρυση του τυπογραφείου, το Ελληνικό Κοµµουνιστικό Τµήµα του Ρωσικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος του Νοβοροσίσκ καλούσε όλα τα αντίστοιχα Ελληνικά Τµήµατα να κάνουν γνωστές τις προτάσεις τους για τον τόπο εγκατάστασης του Κεντρικού Τυπογραφείου, ώστε να µπορεί εύκολα να ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλου του ελληνισµού. Καλούσε παράλληλα τις άλλες τοπικές εφηµερίδες να διαθέσουν τα επιπλέον τυπογραφικά στοιχεία που τους περίσσευαν.
Εκτός από την έκδοση ηµερήσιας ελληνικής εφηµερίδας, το Κεντρικό Τυπογραφείο είχε ως στόχο να συγκεντρώσει τις καλύτερες δυνάµεις απ’ τον ελληνισµό της Ρωσίας, ώστε να εκδίδει στην ελληνική γλώσσα την πλούσια ρωσική επαναστατική φιλολογία και να βοηθά τις σχολικές εργασίες µε την έκδοση ή την ανατύπωση νέων σχολικών βιβλίων, συµβατών µε το νέο σοβιετικό σύστηµα. Στην κατεύθυνση των προτάσεων αυτών συγκροτήθηκαν τα δύο µεγάλα «ελληνικά εκδοτικά» εγχειρήµατα.
Ο εκδοτικός οίκος «Κοµµουνιστής», µε έδρα το Ροστόβ επί του Ντον για τους Έλληνες της νότιας Ρωσίας και της Υπερκαυκασίας και ο εκδοτικός οίκος «Κολεχτιβιστής», µε έδρα τη Μαριούπολη για τον ελληνισµό της Ουκρανίας. Συνολικά οι Έλληνες δηµιούργησαν τέσσερις εκδοτικούς οίκους: στο Ροστόβ, στην Κρίµσκαγια, στη Μαριούπολη και στο Σοχούµι. Ο «Κοµµουνιστής» άρχισε τη δραστηριότητά του πιθανόν πριν από το 1928, ενώ ο «Κολεχτιβιστής» το 1930.
Πριν από τη λειτουργία των δύο ελληνικών αυτών εκδοτικών οίκων, στο πλαίσιο του «Κεντρικού Εκδοτικού των Εθνοτήτων της ΕΣΣ∆», λειτουργούσε στη Μόσχα, έως το 1929, ελληνικός εκδοτικός οίκος. Το πρώτο βιβλίο που τύπωσαν οι µοσχοβίτικες εκδόσεις ήταν ένα αναγνωστικό για ενήλικες του ∆. Ν. Σαβώφ µε τίτλο «Κόκκινες Αχτίδες», αλφαβητάριο για τους ηλικιωµένους αγράµµατους. Από νωφ» και αναφέρεται σε έργα Ελλήνων λαϊκών ποιητών και συγγραφέων σε ουκρανική µετάφραση.
Το δεύτερο, επίσης στα ουκρανικά, εκδόθηκε από το Γιάλη το 1931 στο Χάρκοβο. Αναφερόταν στην πολιτική οργάνωση των ελληνικών χωριών της Ουκρανίας, στην οικονοµική τους κατάσταση, στην εκπαίδευση και στις πολιτιστικές τους δραστηριότητες.
Με τη δηµιουργία των εκδόσεων «Κοµµουνιστής» και «Κολεχτιβιστής» άρχισε η περίοδος της ύπαρξης ολοκληρωτικά ελληνικών εκδοτικών οίκων. Ο σηµαντικότερος από τους δύο αυτούς εκδοτικούς οίκους ήταν αυτός του «Κοµµουνιστή», ο οποίος εξέδιδε και την οµώνυµη εφηµερίδα. Η εφηµερίδα «Κοµµουνιστής» αποτελούσε τη συνέχεια της εφηµερίδας «Σπάρτακος» και είχε τη µεγαλύτερη κυκλοφορία απ’ όλες τις ελληνικές εφηµερίδες της Σοβιετικής Ένωσης. Η εκδοτική οµάδα του «Κοµµουνιστή» ανέλαβε την έκδοση όλων των ελληνικών σχολικών βιβλίων. Το ίδιο έκανε και ο εκδοτικός οίκος του «Κολεχτιβιστή» µε έδρα το Ντονµπάς της νότιας Ουκρανίας, ο οποίος λειτουργούσε στο πλαίσιο του ουκρανικού κρατικού εκδοτικού οίκου των εθνικών µειονοτήτων. Οι Έλληνες της Μαριούπολης εξέδιδαν βιβλία στη δηµοτική και στα µαριουπολίτικα. Ως εκδοτική Αρχή αναφέρεται άλλοτε ο «Κολεχτιβιστής» και άλλοτε οι ουκρανικές κρατικές εκδόσεις. Οι εκδόσεις αυτές στην Ουκρανία αποτελούσαν συνέχεια της εκδοτικής προσπάθειας από τους Έλληνες της Μαριούπολης που εξέδιδαν την εφηµερίδα «Κολεχτιβιστής» στη µαριουπολίτικη διάλεκτο. Οι Έλληνες της Μαριούπολης είχαν συγκροτηµένη φιλολογική οµάδα, η οποία υπέγραφε στην εφηµερίδα διάφορα κείµενα. Η ταύτιση της σύνταξης του «Κολεχτιβιστή» και της φιλολογικής οµάδας είναι εµφανής. Για παράδειγµα, χαιρετίζοντας τη δεκάχρονη φιλολογική δράση του «ποιητή του κάρβουνου», συνυπέγραφαν: «Η κολεχτίβα των συνεργατών της σύνταξης και η Μαριουπολίτικη ρωµαίικη φιλολογική γρούπα».
Aπό το 1933 άρχισε η έκδοση του λογοτεχνικού περιοδικού «Νεότητα» και του παιδικού «Πιονέρος». Οι ελληνικές εκδόσεις του Ντονµπάς κυκλοφόρησαν τις «Φλογοµηνύτρες Σπίθες», µια συλλογή µε τα καλύτερα έργα των Ελλήνων λογοτεχνών της Ουκρανίας. Σε αντίθεση µε τις εκδόσεις «Κοµµουνιστής», που εξέδιδε πλήθος βιβλίων γενικότερου ενδιαφέροντος, ο «Κολεχτιβιστής» επικέντρωνε το ενδιαφέρον του σε λογοτεχνικά και σχολικά βιβλία. Την επιµέλεια των σχολικών βιβλίων είχε ο δάσκαλος Αµφικτύων ∆ηµητρίου. Μερικά παιδικά βιβλία ήταν ιδιαίτερα προσεγµένα, όπως για παράδειγµα το έγχρωµο παιδικό βιβλίο του Σ. Μάρσακ µε τίτλο «Ι πόστα », το οποίο αναφέρεται στις ταχυδροµικές υπηρεσίες και προσπαθούσε να µυήσει τα παιδιά στις αντίστοιχες διαδικασίες.
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή
Αναγέννηση
Το πρώτο µέληµα του Ελληνικού Τυπογραφείου ήταν η έκδοση µιας καθηµερινής ελληνικής εφηµερίδας, όργανο των κοµµουνιστικών τµηµάτων που θα επηρέαζε τις πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές του ελληνικού πληθυσµού. Για την ίδρυση του τυπογραφείου, το Ελληνικό Κοµµουνιστικό Τµήµα του Ρωσικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος του Νοβοροσίσκ καλούσε όλα τα αντίστοιχα Ελληνικά Τµήµατα να κάνουν γνωστές τις προτάσεις τους για τον τόπο εγκατάστασης του Κεντρικού Τυπογραφείου, ώστε να µπορεί εύκολα να ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλου του ελληνισµού. Καλούσε παράλληλα τις άλλες τοπικές εφηµερίδες να διαθέσουν τα επιπλέον τυπογραφικά στοιχεία που τους περίσσευαν. Εκτός από την έκδοση ηµερήσιας ελληνικής εφηµερίδας, το Κεντρικό Τυπογραφείο είχε ως στόχο να συγκεντρώσει τις καλύτερες δυνάµεις απ’ τον ελληνισµό της Ρωσίας, ώστε να εκδίδει στην ελληνική γλώσσα την πλούσια ρωσική επαναστατική φιλολογία και να βοηθά τις σχολικές εργασίες µε την έκδοση ή την ανατύπωση νέων σχολικών βιβλίων, συµβατών µε το νέο σοβιετικό σύστηµα. Στην κατεύθυνση των προτάσεων αυτών συγκροτήθηκαν τα δύο µεγάλα «ελληνικά εκδοτικά» εγχειρήµατα.
Ο εκδοτικός οίκος «Κοµµουνιστής», µε έδρα το Ροστόβ επί του Ντον για τους Έλληνες της νότιας Ρωσίας και της Υπερκαυκασίας και ο εκδοτικός οίκος «Κολεχτιβιστής», µε έδρα τη Μαριούπολη για τον ελληνισµό της Ουκρανίας. Συνολικά οι Έλληνες δηµιούργησαν τέσσερις εκδοτικούς οίκους: στο Ροστόβ, στην Κρίµσκαγια, στη Μαριούπολη και στο Σοχούµι. Ο «Κοµµουνιστής» άρχισε τη δραστηριότητά του πιθανόν πριν από το 1928, ενώ ο «Κολεχτιβιστής» το 1930.
Το πρώτο βιβλίο
Πριν από τη λειτουργία των δύο ελληνικών αυτών εκδοτικών οίκων, στο πλαίσιο του «Κεντρικού Εκδοτικού των Εθνοτήτων της ΕΣΣ∆», λειτουργούσε στη Μόσχα, έως το 1929, ελληνικός εκδοτικός οίκος. Το πρώτο βιβλίο που τύπωσαν οι µοσχοβίτικες εκδόσεις ήταν ένα αναγνωστικό για ενήλικες του ∆. Ν. Σαβώφ µε τίτλο «Κόκκινες Αχτίδες», αλφαβητάριο για τους ηλικιωµένους αγράµµατους. Από νωφ» και αναφέρεται σε έργα Ελλήνων λαϊκών ποιητών και συγγραφέων σε ουκρανική µετάφραση.Το δεύτερο, επίσης στα ουκρανικά, εκδόθηκε από το Γιάλη το 1931 στο Χάρκοβο. Αναφερόταν στην πολιτική οργάνωση των ελληνικών χωριών της Ουκρανίας, στην οικονοµική τους κατάσταση, στην εκπαίδευση και στις πολιτιστικές τους δραστηριότητες.
Εκδοτικοί οίκοι
Με τη δηµιουργία των εκδόσεων «Κοµµουνιστής» και «Κολεχτιβιστής» άρχισε η περίοδος της ύπαρξης ολοκληρωτικά ελληνικών εκδοτικών οίκων. Ο σηµαντικότερος από τους δύο αυτούς εκδοτικούς οίκους ήταν αυτός του «Κοµµουνιστή», ο οποίος εξέδιδε και την οµώνυµη εφηµερίδα. Η εφηµερίδα «Κοµµουνιστής» αποτελούσε τη συνέχεια της εφηµερίδας «Σπάρτακος» και είχε τη µεγαλύτερη κυκλοφορία απ’ όλες τις ελληνικές εφηµερίδες της Σοβιετικής Ένωσης. Η εκδοτική οµάδα του «Κοµµουνιστή» ανέλαβε την έκδοση όλων των ελληνικών σχολικών βιβλίων. Το ίδιο έκανε και ο εκδοτικός οίκος του «Κολεχτιβιστή» µε έδρα το Ντονµπάς της νότιας Ουκρανίας, ο οποίος λειτουργούσε στο πλαίσιο του ουκρανικού κρατικού εκδοτικού οίκου των εθνικών µειονοτήτων. Οι Έλληνες της Μαριούπολης εξέδιδαν βιβλία στη δηµοτική και στα µαριουπολίτικα. Ως εκδοτική Αρχή αναφέρεται άλλοτε ο «Κολεχτιβιστής» και άλλοτε οι ουκρανικές κρατικές εκδόσεις. Οι εκδόσεις αυτές στην Ουκρανία αποτελούσαν συνέχεια της εκδοτικής προσπάθειας από τους Έλληνες της Μαριούπολης που εξέδιδαν την εφηµερίδα «Κολεχτιβιστής» στη µαριουπολίτικη διάλεκτο. Οι Έλληνες της Μαριούπολης είχαν συγκροτηµένη φιλολογική οµάδα, η οποία υπέγραφε στην εφηµερίδα διάφορα κείµενα. Η ταύτιση της σύνταξης του «Κολεχτιβιστή» και της φιλολογικής οµάδας είναι εµφανής. Για παράδειγµα, χαιρετίζοντας τη δεκάχρονη φιλολογική δράση του «ποιητή του κάρβουνου», συνυπέγραφαν: «Η κολεχτίβα των συνεργατών της σύνταξης και η Μαριουπολίτικη ρωµαίικη φιλολογική γρούπα».
Τα περιοδικά
Aπό το 1933 άρχισε η έκδοση του λογοτεχνικού περιοδικού «Νεότητα» και του παιδικού «Πιονέρος». Οι ελληνικές εκδόσεις του Ντονµπάς κυκλοφόρησαν τις «Φλογοµηνύτρες Σπίθες», µια συλλογή µε τα καλύτερα έργα των Ελλήνων λογοτεχνών της Ουκρανίας. Σε αντίθεση µε τις εκδόσεις «Κοµµουνιστής», που εξέδιδε πλήθος βιβλίων γενικότερου ενδιαφέροντος, ο «Κολεχτιβιστής» επικέντρωνε το ενδιαφέρον του σε λογοτεχνικά και σχολικά βιβλία. Την επιµέλεια των σχολικών βιβλίων είχε ο δάσκαλος Αµφικτύων ∆ηµητρίου. Μερικά παιδικά βιβλία ήταν ιδιαίτερα προσεγµένα, όπως για παράδειγµα το έγχρωµο παιδικό βιβλίο του Σ. Μάρσακ µε τίτλο «Ι πόστα », το οποίο αναφέρεται στις ταχυδροµικές υπηρεσίες και προσπαθούσε να µυήσει τα παιδιά στις αντίστοιχες διαδικασίες.Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή
