EnΠερί κατάργησης του σταυρού προτίµησης στις εκλογές
Άρθρο γνώμης
Ευνοεί την ανάδειξη των οικονοµικώς ισχυρότερων υποψηφίων και δηµιουργεί στενή σχέση εξάρτησης του βουλευτή από το σώµα των ψηφοφόρων του
Αιφνιδίως άρχισε έστω και δειλά να γίνεται λόγος για το πολιτικό σύστηµα, για τον τρόπο εκλογής των βουλευτών αλλά ακόµη και για το ενδεχόµενο ο υπουργός να στερείται τη βουλευτική ιδιότητα. Μάλλον η πρόσφατη επικαιρότητα είναι αυτή που αναζωπυρώνει τέτοιες συζητήσεις, οι οποίες πάντως έχουν και έναν διαχρονικό χαρακτήρα. Για παράδειγµα, η ανάδειξη βουλευτών µέσω του σταυρού προτίµησης είναι ένα ζήτηµα που συζητείται κατά καιρούς, καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών της Μεταπολίτευσης.
Μάλιστα λίγα χρόνια µετά την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας στη χώρα µας εφηµερίδα είχε κάνει σχετική έρευνα και είχε ζητήσει τη γνώµη των τότε πολιτικών αρχηγών, κορυφαίων πολιτικών προσωπικοτήτων της εποχής, οι οποίοι είχαν ταχθεί όλοι κατά του σταυρού προτίµησης!
Και υπήρξε καθολική αντίδραση του πολιτικού κόσµου για το σύστηµα εκλογής των βουλευτών µε σταυρό προτίµησης! Και τα επιχειρήµατα ήταν ότι (α) δεν οδηγεί ο σταυρός στην εκλογή των πλέον ενδεδειγµένων, (β) ευνοεί την εκλογή των οικονοµικώς ισχυρότερων υποψηφίων, (γ) δηµιουργεί στενή σχέση εξάρτησης του βουλευτή από το σώµα των ψηφοφόρων του µε όλα τα γνωστά επακόλουθα, όπως ρουσφετολογία, περιορισµό της ανεξαρτησίας γνώµης του βουλευτή κ.λπ., (δ) αποτρέπει χρήσιµες και καταξιωµένες προσωπικότητες να αναµειχθούν στα κοινά, παρεµποδίζοντας έτσι την ανανέωση του πολιτικού δυναµικού και την άνοδο του ποιοτικού επιπέδου του, (ε) δηµιουργεί έντονες αντιδικίες και διενέξεις µεταξύ υποψηφίων του ιδίου κόµµατος µε αποτέλεσµα την αποδυνάµωση της κοµµατικής συνοχής και (στ) δεν επιτρέπει στα κόµµατα να επιλέγουν µε κριτήρια αποκλειστικώς αξιοκρατικά τα στελέχη τους. Έχουν ενδιαφέρον οι απόψεις τους, δεδοµένου ότι, όπως τονίστηκε παραπάνω, επρόκειτο περί σηµαντικών πολιτικών προσώπων, που το καθένα έχει αφήσει το στίγµα του στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Για τον Ανδρέα Παπανδρέου «ο σταυρός προτίµησης υποσκάπτει αποφασιστικά τον θεσµό του κόµµατος σαν φορέα ιδεολογικών και πολιτικών αρχών και διαστρεβλώνει τη λειτουργία του δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Και αυτό διότι πρωταρχικός στόχος των υποψηφίων είναι η προβολή τους και όχι η επικράτηση του κόµµατος και η διάδοση των αρχών του…». Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ως εκπρόσωπος της Νέας ∆ηµοκρατίας υποστήριξε ότι «θεωρητικά µόνο ορθός ο θεσµός των σταυρών προτιµήσεως, γιατί ένα µεγάλο ποσοστό εκλογέων -προπάντων στην ύπαιθρο- δεν βάζει σταυρό προτίµησης αλλά… του τον βάζουν.
Το µεγαλύτερο κακό που προκύπτει από τον σταυρό προτιµήσεως δεν είναι η υπονόµευση των κοµµάτων ως ιδεολογικών οργανισµών (σ.σ.: άποψη που στην ουσία διατύπωσε, όπως προκύπτει πιο πάνω, ο Ανδρέας Παπανδρέου). Αλλά η καταπίεση και εξουθένωση των ατοµικών συνειδήσεων µεγάλου αριθµού εκλογέων…». Κατά τον τότε αρχηγό της Ενώσεως ∆ηµοκρατικού Κέντρου -που ήταν η συνέχεια της Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου στα χρόνια της Μεταπολίτευσης-, τον Ιωάννη Ζίγδη, «βασικό µειονέκτηµα του συστήµατος της αναδείξεως των βουλευτών µε σταυρούς προτιµήσεως είναι η επίδοση των υποψηφίων σε µάχη αλληλοεξοντώσεως, που διαλύει τους συνδυασµούς…». Επίσης ο Γεώργιος Μαύρος, που είχε ρωτηθεί ως τέως αρχηγός της Ενώσεως ∆ηµοκρατικού Κέντρου, της οποίας είχε ηγηθεί αµέσως µετά την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας, είχε υποστηρίξει ότι «πρέπει να ντρέπονται για την εξέλιξη των εκλογικών συστηµάτων στις τελευταίες δέκα εκλογικές αναµετρήσεις, και αυτοί που έκαναν του νόµους και αυτοί που τους ανέχθηκαν…». Ο αρχηγός της Ενιαίας ∆ηµοκρατικής Αριστεράς, Ηλίας Ηλιού, είχε υποστηρίξει ότι «µειονέκτηµα αποτελεί το γεγονός ότι, βάσει του ισχύοντος συστήµατος, οι βουλευτές διορίζονται ουσιαστικά από τον πρωθυπουργό ή τους αρχηγούς ισχυρών κοµµάτων.
Η δηµαγωγία εξάλλου για την επικράτηση του υποψηφίου νοθεύει την άδολη βούληση του λαού…». Ο γενικός γραµµατέας του ΚΚΕ, Χαρίλαος Φλωράκης, είχε υποστηρίξει και αυτός ότι «η κατάργηση του σταυρού προτίµησης θα περιόριζε τη ρουσφετολογία και τα όρια της τοπικής εκλογικής πελατείας των βουλευτών. Κύριο πρόβληµα πάντως είναι ο περιστασιακός και φαλκιδευτικός χαρακτήρας του εκλογικού συστήµατος που επιτρέπει στο πρώτο κόµµα να σφετερίζεται τις ψήφους των άλλων κοµµάτων…». Κατέληγε δε στο συµπέρασµα ότι «η συζητούµενη από πολλούς κατάργηση των σταυρών προτίµησης είναι πολύ δύσκολο να υιοθετηθεί από το κατεστηµένο των αστικών κοµµάτων…». Ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ Εσωτερικού, Λεωνίδας Κύρκος, είχε την άποψη ότι «το βασικό πλεονέκτηµα του σταυρού προτιµήσεως, που είναι η δυνατότητα του ψηφοφόρου να επιλέγει τον υποψήφιο, ατονεί από άλλους παράγοντες, όπως είναι τα υλικά µέσα των υποψηφίων και η υποστήριξη του κοµµατικού ή κρατικού µηχανισµού.
Από τα βασικά επίσης ελαττώµατα των σταυρών προτίµησης είναι ότι διαµορφώνουν καταστάσεις έντονου ανταγωνισµού µεταξύ των υποψηφίων και δηµιουργούν προσωπικές πελατείες που σε έναν βαθµό είναι ανεξάρτητες από ιδεολογικές τοποθετήσεις…». Τέλος, ο Γιάγκος Πεσµαζόγλου, που ήταν πρόεδρος του ΚΟ∆ΗΣΟ, ήταν της άποψης ότι «ο σταυρός προτιµήσεως διατηρεί τις σχέσεις εκλογέως - πολιτικού σε πολύ χαµηλό επίπεδο, ενώ αποτελεί και τη βασική αιτία για το νοσηρό φαινόµενο της διογκώσεως των εκλογικών δαπανών. Παράλληλα, δεν αναδεικνύονται συχνά οι αξιότεροι αλλά οι στηριζόµενοι σε οικογενειακές ρίζες ή σε µεγάλα οικονοµικά µέσα…». Αυτές ήταν τότε οι απόψεις κορυφαίων πολιτικών, που πολλοί είναι αυτοί που τις ενστερνίζονται και σήµερα. Το ερώτηµα που εύλογα προκύπτει είναι πώς, µε τόσες θεµελιωµένες απόψεις και µάλιστα υπό συνθήκες ευνοϊκές για τέτοιου είδους πολιτικές µεταρρυθµίσεις, δεν φρόντισαν οι αρνητικά κρίνοντες τον σταυρό -που εκπροσωπούσαν και το σύνολο του πολιτικού κόσµου- για την κατάργησή του!
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή
Μάλιστα λίγα χρόνια µετά την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας στη χώρα µας εφηµερίδα είχε κάνει σχετική έρευνα και είχε ζητήσει τη γνώµη των τότε πολιτικών αρχηγών, κορυφαίων πολιτικών προσωπικοτήτων της εποχής, οι οποίοι είχαν ταχθεί όλοι κατά του σταυρού προτίµησης!
Και υπήρξε καθολική αντίδραση του πολιτικού κόσµου για το σύστηµα εκλογής των βουλευτών µε σταυρό προτίµησης! Και τα επιχειρήµατα ήταν ότι (α) δεν οδηγεί ο σταυρός στην εκλογή των πλέον ενδεδειγµένων, (β) ευνοεί την εκλογή των οικονοµικώς ισχυρότερων υποψηφίων, (γ) δηµιουργεί στενή σχέση εξάρτησης του βουλευτή από το σώµα των ψηφοφόρων του µε όλα τα γνωστά επακόλουθα, όπως ρουσφετολογία, περιορισµό της ανεξαρτησίας γνώµης του βουλευτή κ.λπ., (δ) αποτρέπει χρήσιµες και καταξιωµένες προσωπικότητες να αναµειχθούν στα κοινά, παρεµποδίζοντας έτσι την ανανέωση του πολιτικού δυναµικού και την άνοδο του ποιοτικού επιπέδου του, (ε) δηµιουργεί έντονες αντιδικίες και διενέξεις µεταξύ υποψηφίων του ιδίου κόµµατος µε αποτέλεσµα την αποδυνάµωση της κοµµατικής συνοχής και (στ) δεν επιτρέπει στα κόµµατα να επιλέγουν µε κριτήρια αποκλειστικώς αξιοκρατικά τα στελέχη τους. Έχουν ενδιαφέρον οι απόψεις τους, δεδοµένου ότι, όπως τονίστηκε παραπάνω, επρόκειτο περί σηµαντικών πολιτικών προσώπων, που το καθένα έχει αφήσει το στίγµα του στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Για τον Ανδρέα Παπανδρέου «ο σταυρός προτίµησης υποσκάπτει αποφασιστικά τον θεσµό του κόµµατος σαν φορέα ιδεολογικών και πολιτικών αρχών και διαστρεβλώνει τη λειτουργία του δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Και αυτό διότι πρωταρχικός στόχος των υποψηφίων είναι η προβολή τους και όχι η επικράτηση του κόµµατος και η διάδοση των αρχών του…». Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ως εκπρόσωπος της Νέας ∆ηµοκρατίας υποστήριξε ότι «θεωρητικά µόνο ορθός ο θεσµός των σταυρών προτιµήσεως, γιατί ένα µεγάλο ποσοστό εκλογέων -προπάντων στην ύπαιθρο- δεν βάζει σταυρό προτίµησης αλλά… του τον βάζουν.
Το µεγαλύτερο κακό που προκύπτει από τον σταυρό προτιµήσεως δεν είναι η υπονόµευση των κοµµάτων ως ιδεολογικών οργανισµών (σ.σ.: άποψη που στην ουσία διατύπωσε, όπως προκύπτει πιο πάνω, ο Ανδρέας Παπανδρέου). Αλλά η καταπίεση και εξουθένωση των ατοµικών συνειδήσεων µεγάλου αριθµού εκλογέων…». Κατά τον τότε αρχηγό της Ενώσεως ∆ηµοκρατικού Κέντρου -που ήταν η συνέχεια της Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου στα χρόνια της Μεταπολίτευσης-, τον Ιωάννη Ζίγδη, «βασικό µειονέκτηµα του συστήµατος της αναδείξεως των βουλευτών µε σταυρούς προτιµήσεως είναι η επίδοση των υποψηφίων σε µάχη αλληλοεξοντώσεως, που διαλύει τους συνδυασµούς…». Επίσης ο Γεώργιος Μαύρος, που είχε ρωτηθεί ως τέως αρχηγός της Ενώσεως ∆ηµοκρατικού Κέντρου, της οποίας είχε ηγηθεί αµέσως µετά την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας, είχε υποστηρίξει ότι «πρέπει να ντρέπονται για την εξέλιξη των εκλογικών συστηµάτων στις τελευταίες δέκα εκλογικές αναµετρήσεις, και αυτοί που έκαναν του νόµους και αυτοί που τους ανέχθηκαν…». Ο αρχηγός της Ενιαίας ∆ηµοκρατικής Αριστεράς, Ηλίας Ηλιού, είχε υποστηρίξει ότι «µειονέκτηµα αποτελεί το γεγονός ότι, βάσει του ισχύοντος συστήµατος, οι βουλευτές διορίζονται ουσιαστικά από τον πρωθυπουργό ή τους αρχηγούς ισχυρών κοµµάτων.
Η δηµαγωγία εξάλλου για την επικράτηση του υποψηφίου νοθεύει την άδολη βούληση του λαού…». Ο γενικός γραµµατέας του ΚΚΕ, Χαρίλαος Φλωράκης, είχε υποστηρίξει και αυτός ότι «η κατάργηση του σταυρού προτίµησης θα περιόριζε τη ρουσφετολογία και τα όρια της τοπικής εκλογικής πελατείας των βουλευτών. Κύριο πρόβληµα πάντως είναι ο περιστασιακός και φαλκιδευτικός χαρακτήρας του εκλογικού συστήµατος που επιτρέπει στο πρώτο κόµµα να σφετερίζεται τις ψήφους των άλλων κοµµάτων…». Κατέληγε δε στο συµπέρασµα ότι «η συζητούµενη από πολλούς κατάργηση των σταυρών προτίµησης είναι πολύ δύσκολο να υιοθετηθεί από το κατεστηµένο των αστικών κοµµάτων…». Ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ Εσωτερικού, Λεωνίδας Κύρκος, είχε την άποψη ότι «το βασικό πλεονέκτηµα του σταυρού προτιµήσεως, που είναι η δυνατότητα του ψηφοφόρου να επιλέγει τον υποψήφιο, ατονεί από άλλους παράγοντες, όπως είναι τα υλικά µέσα των υποψηφίων και η υποστήριξη του κοµµατικού ή κρατικού µηχανισµού.
Από τα βασικά επίσης ελαττώµατα των σταυρών προτίµησης είναι ότι διαµορφώνουν καταστάσεις έντονου ανταγωνισµού µεταξύ των υποψηφίων και δηµιουργούν προσωπικές πελατείες που σε έναν βαθµό είναι ανεξάρτητες από ιδεολογικές τοποθετήσεις…». Τέλος, ο Γιάγκος Πεσµαζόγλου, που ήταν πρόεδρος του ΚΟ∆ΗΣΟ, ήταν της άποψης ότι «ο σταυρός προτιµήσεως διατηρεί τις σχέσεις εκλογέως - πολιτικού σε πολύ χαµηλό επίπεδο, ενώ αποτελεί και τη βασική αιτία για το νοσηρό φαινόµενο της διογκώσεως των εκλογικών δαπανών. Παράλληλα, δεν αναδεικνύονται συχνά οι αξιότεροι αλλά οι στηριζόµενοι σε οικογενειακές ρίζες ή σε µεγάλα οικονοµικά µέσα…». Αυτές ήταν τότε οι απόψεις κορυφαίων πολιτικών, που πολλοί είναι αυτοί που τις ενστερνίζονται και σήµερα. Το ερώτηµα που εύλογα προκύπτει είναι πώς, µε τόσες θεµελιωµένες απόψεις και µάλιστα υπό συνθήκες ευνοϊκές για τέτοιου είδους πολιτικές µεταρρυθµίσεις, δεν φρόντισαν οι αρνητικά κρίνοντες τον σταυρό -που εκπροσωπούσαν και το σύνολο του πολιτικού κόσµου- για την κατάργησή του!
Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή
