Η αποστολή Απόλλων 11 (Apollo 11) ήταν η διαστημική πτήση που προσεδάφισε τους πρώτους δύο ανθρώπους στη Σελήνη. Ο αρχηγός της αποστολής Νηλ Άρμστρονγκ και ο πιλότος Μπαζ Όλντριν, αμφότεροι Αμερικανοί, προσεδάφισαν τη σεληνάκατο Eagle στις 20 Ιουλίου του 1969, στις 20:18. Έξι ώρες μετά την προσελήνωση, στις 21 Ιουλίου και ώρα 02:56:15, ο Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στην επιφάνεια της Σελήνης. Ο Όλντριν τον συνόδεψε περίπου 20 λεπτά αργότερα. Πέρασαν μαζί περίπου 2 ώρες και ένα τέταρτο έξω από το διαστημικό σκάφος και συνέλεξαν 21,5 κιλά σεληνιακού υλικού για να επιστρέψουν στη Γη. Ενώ βρίσκονταν στην επιφάνεια της Σελήνης, ο Μάικλ Κόλινς οδηγούσε μόνος του το όχημα διακυβέρνησης Columbia σε σεληνιακή τροχιά. Ο Άρμστρονγκ και ο Όλντριν πέρασαν σχεδόν μία ημέρα στη σεληνιακή επιφάνεια προτού επανέλθουν στο Columbia σε σεληνιακή τροχιά.
Το Απόλλων 11 εκτοξεύτηκε με έναν πύραυλο Saturn V από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στο νησί Μέριτ στη Φλόριντα, στις 16 Ιουλίου, και ήταν η πέμπτη επανδρωμένη αποστολή του προγράμματος Απόλλων της NASA. Το διαστημικό σκάφος Απόλλων είχε τρία μέρη: ένα όχημα διακυβέρνησης (CM) με καμπίνα για τους τρεις αστροναύτες, και ήταν το μόνο μέρος που επέστρεψε στη Γη, ένα υπηρεσιακό σκάφος (SM), το οποίο υποστήριζε το όχημα διακυβέρνησης με πρόωση, ηλεκτρική ενέργεια, οξυγόνο και νερό, και τη σεληνάκατο (LM) που είχε δύο επίπεδα -ένα χαμηλότερο για την προσελήνωση και ένα πιο πάνω για να θέσει τους αστροναύτες πίσω σε σεληνιακή τροχιά.
Αφού τέθηκαν στη σωστή κατεύθυνση προς τη Σελήνη από τον Saturn V, οι αστροναύτες αποκόλλησαν το διαστημικό σκάφος από τον πύραυλο και ταξίδεψαν για τρεις ημέρες έως ότου μπήκαν σε σεληνιακή τροχιά. Τότε ο Άρμστρονγκ και ο Όλντριν μεταφέρθηκαν στη σεληνάκατο Eagle και προσεληνώθηκαν. Έμειναν συνολικά περίπου 21,5 ώρες στην επιφάνεια της Σελήνης. Οι αστροναύτες χρησιμοποίησαν το ανώτερο επίπεδο του Eagle για να απομακρυνθούν από την επιφάνεια της Σελήνης και να ενωθούν πάλι με τον Κόλινς στο όχημα διακυβέρνησης. Εγκατέλειψαν το Eagle προτού εκτελέσουν τους ελιγμούς που τους έβγαλαν από τη σεληνιακή τροχιά και τους έθεσαν σε τροχιά με προορισμό τη Γη. Επέστρεψαν στη Γη προσγειώμενοι στον Ειρηνικό Ωκεανό στις 24 Ιουλίου.
Η προσελήνωση μεταδόθηκε ζωντανά στην τηλεόραση παγκοσμίως. Ο Άρμστρονγκ πάτησε πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης και περιέγραψε το γεγονός ως «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα» ("one small step for man, one giant leap for mankind"). Το Απόλλων 11 τερμάτισε ουσιαστικά την κούρσα των δύο υπερδυνάμεων για την κατάκτηση του Διαστήματος και εκπλήρωσε έναν εθνικό στόχο που είχε τεθεί το 1961 από τον Αμερικανό πρόεδρο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι: «Πριν το τέλος της δεκαετίας, η μετάβαση ενός ανθρώπου στη Σελήνη και η ασφαλής επιστροφή του στη Γη».
Η επιλογή του πληρώματος για το πρώτο ταξίδι του ανθρώπου στη Σελήνη υπήρξε ουσιαστικά τυχαία. Το πλήρωμα του κάθε Απόλλων είχε καθοριστεί από το 1967 και το ποια αποστολή θα ήταν η πρώτη που θα πραγματοποιούσε προσελήνωση εξηρτάτο απόλυτα από την πορεία των δοκιμών. Σχεδόν μέχρι τέλους δεν υπήρχε καμία βεβαιότητα για το εάν το εγχείρημα θα αναλάβει το Απόλλων 11 ή το 12. Τελικά, αποφασίστηκε ότι με τις εννέα πτήσεις επανδρωμένων και μη διαστημοπλοίων που ακολούθησαν την καταστροφή του Απόλλων 1, τον Ιανουάριο του 1967, δεν απέμενε πλέον τίποτα πέρα από την ίδια την προσελήνωση: ο κλήρος είχε πέσει στο Απόλλων 11 και το τριμελές πλήρωμά του.
Αεροναυπηγός αλλά και διπλωματούχος πιλότος από τα 16 του, ο Νηλ Άρμστρονγκ γνώρισε για πρώτη φορά τη δράση στην Κορέα, όπου πραγματοποίησε 78 αποστολές, σε μία από τις οποίες, μάλιστα, καταρρίφθηκε στα μετόπισθεν του εχθρού, αλλά κατόρθωσε να διαφύγει πεζός. Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 ήταν ήδη καταξιωμένος ως ένας από τους καλύτερους και ενδεχομένως ο πλέον ψύχραιμος πιλότος δοκιμών στις Η.Π.Α. Αστροναύτης από το 1962, είχε ήδη πετάξει στο Διάστημα με το μικρό Τζέμινι 8.
Ο Έντουιν «Μπαζ» Όλντριν ήταν επίσης βετεράνος πιλότος, η διδακτορική διατριβή του οποίου είχε θέμα τη σύνδεση διαστημοπλοίων σε τροχιά. Απέδειξε την αξία του στην πτήση του Τζέμινι 12, όταν πραγματοποίησε ο ίδιος όλους τους εξαιρετικά πολύπλοκους υπολογισμούς που απαιτούσε η σύνδεση με το όχημα-στόχο Ατζίνα, όταν το ραντάρ του Τζέμινι παρουσίασε βλάβη. Αρχικά, ο Όλντριν επρόκειτο να ήταν αυτός ο πρώτος άνθρωπος στη Σελήνη αλλά τελικά η NASA αποφάσισε ότι η τιμή ανήκει δικαιωματικά στον Άρμστρονγκ ως κυβερνήτη του διαστημοπλοίου. Λέγεται ότι επρόκειτο για μία απόφαση που ο Όλντριν ποτέ δεν δέχθηκε.
Ο Μάικλ Κόλινς ήταν και αυτός πιλότος δοκιμών. Είναι ο άνθρωπος που θα παρέμενε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, ενώ οι δύο συνάδελφοί του θα έγραφαν ιστορία στην επιφάνειά της.
Η σεληνάκατος
Το ίδιο το όχημα με το οποίο θα γινόταν η προσελήνωση ήταν ένα πραγματικό τεχνολογικό θαύμα. «Πνευματικό παιδί» ενός άσημου μηχανικού της NASA, του Τζον Χούμπολτ, η λύση που επιλέχθηκε ανάγεται στην εποχή των ιστιοφόρων. Το κυρίως διαστημόπλοιο θα έμπαινε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, από όπου θα απελευθερωνόταν το όχημα προσελήνωσης, μια «λάντζα» του Διαστήματος που θα έφτανε στην επιφάνεια με το πλήρωμα, θα επέστρεφε στο διαστημόπλοιο και στη συνέχεια θα έμενε στο Διάστημα. Πέραν πάσης αμφιβολίας επρόκειτο για την οικονομικότερη λύση, καθώς μείωνε δραστικά τον συνολικό όγκο του διαστημοπλοίου, άρα και τις ανάγκες του σε καύσιμα.
Το όχημα προσελήνωσης Eagle (Αετός) θα ήταν έτσι και το πρώτο γνήσιο διαστημόπλοιο, ένα όχημα ολοσχερώς απαλλαγμένο από τους αεροδυναμικούς περιορισμούς της διέλευσης από την ατμόσφαιρα της Γης. Η σεληνάκατος δεν έμοιαζε με κανένα άλλο ιπτάμενο όχημα. Για την ακρίβεια θύμιζε έντονα έντομο. Μοναδικός περιορισμός ήταν το βάρος, καθώς, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της NASA, κάθε τόννος βάρους απαιτούσε για την εκτόξευσή του τρεις τόννους καυσίμου. Έτσι το περίβλημά του λειάνθηκε με ειδικά οξέα για να φθάσει τελικά να έχει το πάχος πιστωτικής κάρτας. Στην επιφάνειά του συνδέθηκε με ειδικούς γυάλινους συνδετήρες ένα δεύτερο ειδικό στρώμα συνθετικού μονωτικού και εξωτερικά το τελικό αλουμινένιο κέλυφος που προστάτευε όχημα και πλήρωμα από τους μικρομετεωρίτες. Τα δύο αυτά εξωτερικά στρώματα είχαν συνολικό πάχος μερικών χιλιοστών του εκατοστομέτρου.
Η εκτόξευση
Στις 16 Ιουλίου του 1969 τα πάντα ήταν πλέον έτοιμα. Ο κολοσσιαίος όγκος του Saturn V ήταν στη βάση εκτόξευσης, γεμάτος κηροζίνη, υγρό οξυγόνο και υδρογόνο και, στην κορυφή του, οι τρεις άνδρες του πληρώματός του.
Κατά τη διάρκεια της δέκατης περιστροφής τους στην τροχιά της Σελήνης, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν εγκατέλειψαν το Columbia και εγκαταστάθηκαν στο Eagle. Δύο ακόμα περιστροφές πέρασαν πριν οι αστροναύτες αποσυνδέσουν τα δύο οχήματα και πυροδοτήσουν τους κινητήρες του Eagle για την κάθοδο στα 16.000 μέτρα. Στο ύψος αυτό ο κινητήρας πυροδοτήθηκε εκ νέου και, σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα παρέμενε σε λειτουργία μέχρι την προσελήνωση.
Δευτερόλεπτα αργότερα, ωστόσο, μία προειδοποιητική λυχνία άρχισε να αναβοσβήνει στον πίνακα ελέγχου του Eagle: «Επικείμενη υπερφόρτιση του υπολογιστή». Τα μάτια όλων στράφηκαν σε έναν 27χρονο ειδικό στο κέντρο ελέγχου στο Χιούστον. Ο Στιβ Μπέιλς είχε λίγα λεπτά για να αποφασίσει εάν η αποστολή μπορεί να συνεχίσει ή εάν οι αστροναύτες πρέπει να εγκαταλείψουν το όνειρο και να επιστρέψουν στο όχημα διακυβέρνησης και στη Γη. «Προχωρήστε», είπε. Για τη γενναιότητα και, κυρίως, την ευθυκρισία του, ο Μπέιλς τιμήθηκε αργότερα από τον πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον με το ίδιο μετάλλιο που έλαβαν και οι τρεις αστροναύτες.
Προσελήνωση
Τα προβλήματα ωστόσο δεν σταμάτησαν. Ενώ το Eagle πετούσε μόλις 60 μέτρα από την επιφάνεια της Σελήνης, ο Άρμστρονγκ αντιλήφθηκε ότι ο υπολογιστής το οδηγούσε προς ένα σημείο γεμάτο βράχους. Πέραν της πιθανότητας σοβαρής βλάβης του οχήματος αν προσέκρουε στους βράχους, εάν το Eagle δεν ακουμπούσε στη Σελήνη σχεδόν απόλυτα κάθετα, η αποκόλληση θα ήταν αδύνατη: οι δύο εξερευνητές θα έμεναν για πάντα στην επιφάνεια του δορυφόρου. Έτσι, ο Άρμστρονγκ ανέλαβε ο ίδιος τη διοίκηση για να οδηγήσει το σκάφος σε ομαλό έδαφος.
Τα καύσιμα, όμως, ήταν λιγοστά -το Eagle δεν είχε παρά δύο λεπτά στη διάθεσή του. Τα δευτερόλεπτα της αγωνίας κυλούσαν, μέχρι που ένα μπλε φως άναψε στο θαλαμίσκο: το Eagle βρισκόταν στην επιφάνεια. Τα καύσιμα που απέμεναν δεν αρκούσαν παρά για λιγότερα από 30 δευτερόλεπτα επιπλέον πτήσης. Στο Χιούστον ακούστηκε καθαρά η φωνή του Άρμστρονγκ: «Χιούστον, Βάση Ηρεμία, το Eagle έχει προσεδαφιστεί» ("Houston, Tranquility Base here. The Eagle has landed"). Στη Φλόριντα, η ώρα ήταν 16.18 (20.18 UTC) της 20ής Ιουλίου του 1969.
Στο σημείο αυτό το πρόγραμμα προέβλεπε και πάλι ανάπαυση του πληρώματος. Ωστόσο, από την ένταση της στιγμής, οι ικανότατοι αστροναύτες Νηλ Άρμστρονγκ και Μπαζ Όλντριν ζήτησαν και έλαβαν αμέσως άδεια να αρχίσουν τις προετοιμασίες για την έξοδό τους από το όχημα. Οι προετοιμασίες αυτές από μόνες τους κράτησαν έξι και πλέον ώρες. Όταν τα πάντα ήταν έτοιμα, ο θαλαμίσκος του Eagle αποσυμπιέστηκε και η θυρίδα άνοιξε. Προβάλλοντας στο σεληνιακό τοπίο με την πλάτη, ο Άρμστρονγκ άρχισε να κατεβαίνει τα εννέα σκαλοπάτια του Eagle.
Ο Άρμστρονγκ έφτασε στην άκρη της σκάλας και πήδηξε, για να ακουμπήσει μαλακά στο σκονισμένο έδαφος της Σελήνης. Η ώρα ήταν 2.56:15 UTC, της 21ης Ιουλίου 1969, και ο Νηλ Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στην επιφάνεια ενός άλλου ουράνιου σώματος, λέγοντας: «Είναι ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα» ("That's one small step for (a) man, one giant leap for mankind"). Τα ιστορικά λόγια του Νηλ Άρμστρονγκ σηματοδότησαν για πάντα ένα κορυφαίο γεγονός του 20ού αιώνα: την κατάκτηση της Σελήνης. Τα πρώτα βήματα στη Σελήνη μεταδόθηκαν ζωντανά στη Γη, μέσω μίας κάμερας που υπήρχε στο εξωτερικό της σεληνακάτου, και υπολογίζεται ότι τα παρακολούθησαν 600.000.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.
Επιστροφή Δύο ώρες μετά την έναρξη του σεληνιακού περιπάτου, ο Όλντριν επέστρεψε στο Eagle και άρχισε τη διαδικασία αποσελήνωσης. Από μόνη της είναι μία ιστορική στιγμή, καθώς είναι η πρώτη φορά που ανθρώπινο κατασκεύασμα εκτοξεύεται από άλλο ουράνιο σώμα. Μισή ώρα αργότερα τον ακολούθησε ο Άρμστρονγκ, αφήνοντας, όπως και ο Όλντριν, δύο τελευταία ενθύμια στην επιφάνεια του δορυφόρου: τα βαριά παπούτσια που έφερε κατά τη διάρκεια του περιπάτου και τα εκατοντάδες αποτυπώματα των βημάτων του. Επί 7 ώρες οι δύο αστροναύτες επιχείρησαν να κοιμηθούν, αλλά το παγωμένο και στενόχωρο Eagle δεν προσφερόταν για ξεκούραση. Τελικώς, στις 17.54 UTC, της 21ης Ιουλίου, ύστερα από συνολική παραμονή 21 ωρών και 36 λεπτών στην επιφάνεια της Σελήνης, ο κύριος κινητήρας του Eagle πυροδοτήθηκε και το άνω τμήμα της ακάτου εκτοξεύτηκε στο Διάστημα.
Από τη στιγμή της εκτόξευσης, ο Μάικλ Κόλινς, που επί ώρες περίμενε υπομονετικά στο Columbia, κοίταζε με αγωνία από τα παράθυρα. Λίγα λεπτά αργότερα διέκρινε μία λάμψη: ήταν το χρυσό μονωτικό περίβλημα του Eagle που λαμπύριζε στον Ήλιο, καθώς η άκατος τον πλησίαζε. Στο σημείο αυτό, εξομολογήθηκε αργότερα, πίστεψε για πρώτη ίσως φορά ότι οι τρεις έχουν σημαντικές πιθανότητες να επιστρέψουν σώοι και αβλαβείς στη Γη.
Το Columbia επιπλέει στον ωκεανό, ενώ δύτες του Ναυτικού βοηθούν στην περισυλλογή των αστροναυτών.
Μετά τη σύνδεση των δύο οχημάτων, αλλά πριν περάσουν από τη θυρίδα στο Columbia, οι Άρμστρονγκ και Όλντριν αφιέρωσαν αρκετή ώρα στον προσεκτικό καθαρισμό των στολών τους. Ήταν το πρώτο στάδιο μιας μακράς προληπτικής διαδικασίας απολύμανσης, λόγω του τότε φόβου για τυχόν μεταφορά από τη Σελήνη στη Γη αγνώστων μικροβίων. Το ταξίδι της επιστροφής, πρώτο στάδιο του οποίου ήταν η απελευθέρωση του Eagle, εξελίχθηκε χωρίς το παραμικρό απρόοπτο και, στις 16.50 UTC της 24ης Ιουλίου, το Columbia προσθαλασσώθηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό, κοντά στη νήσο Ουέηκ, 13 μίλια από το αεροπλανοφόρο Χόρνετ, στο οποίο επέβαινε και ο ίδιος ο πρόεδρος Νίξον.
Ο θαλαμίσκος προσθαλασσώθηκε μάλιστα ανεστραμμένος, αλλά οι πνευστοί πλωτήρες του τον επανέφεραν αμέσως στην ορθή θέση. Στο σημείο αυτό άρχισε μία νέα οδύσσεια για το πλήρωμα, μία περιπέτεια με διάρκεια μεγαλύτερη και από το ταξίδι τους.
Ο αυτοδύτης του αεροπλανοφόρου Χόρνετ, που πρώτος προσέγγισε την άκατο, ψέκασε αμέσως το διαστημόπλοιο με ειδικό μικροβιοκτόνο υγρό και παρέδωσε στους αστροναύτες ειδικές μονωτικές στολές, ίδιες με εκείνη που έφερε και ο ίδιος. Στη συνέχεια οι τρεις μεταφέρθηκαν με πνευστή λέμβο, η οποία επίσης ψεκάστηκε, σε ελικόπτερο και με αυτό στο αεροπλανοφόρο και αμέσως κλείστηκαν σε ειδικό θάλαμο απομόνωσης με μοναδικό σύντροφο έναν γιατρό. Όταν το αεροπλανοφόο έφθασε στη Χονολουλού, ο θάλαμος τοποθετήθηκε σε αεροσκάφος και μεταφέρθηκε στο Χιούστον, όπου οι τρεις, μαζί με δύο γιατρούς, κλείστηκαν εκ νέου σε έναν κάπως πιο ευρύχωρο θάλαμο καραντίνας, όπου παρέμειναν επί τρεις εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων υποβλήθηκαν σε λεπτομερείς ιατρικές εξετάσεις.
Τελικώς, στις 10 Αυγούστου, οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι στο Columbia και στο πλήρωμά του δεν υπήρχαν μικροβιολογικοί λαθρεπιβάτες. Για τον Νηλ Άρμστρονγκ, τον Μπαζ Όλντριν και τον Μάικλ Κόλινς η αποστολή είχε τελειώσει, όχι όμως και το πρόγραμμα Απόλλων.
