Λίγο μετά τις 4:20 το πρωί της 31ης Ιανουαρίου πριν ακριβώς 24 χρόνια το ελικόπτερο της φρεγάτας «Ναυαρίνο» του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώνεται...

Θα μπορούσε να είναι μία ακόμη άσκηση ρουτίνας για τους τρεις επιβαίνοντες, από τις πολλές που είχαν στο ενεργητικό τους.

Ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, στις 5:32 τα ξημερώματα – μίας μέρας που θα σηματοδοτήσει τον ελληνικό λαό - αποτελούν το πλήρωμα αυτού του ελικοπτέρου.

Με άθλιες καιρικές συνθήκες καλούνται να επιβεβαιώσουν την πληροφορία πως σε μία από τις βραχονησίδες Ίμια – την Μικρή - υπάρχουν Τούρκοι κομάντος, δίνοντας συνέχεια στο θρίλερ που έχει ξεκινήσει από τις 25 Δεκεμβρίου του περασμένου χρόνου.

Λίγα λεπτά αργότερα οι τρεις αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού «γνέφουν» καταφατικά ενημερώνοντας μάλιστα πως οι κομάντος όχι μόνο βρίσκονται στην ελληνική βραχονησίδα, αλλά κρατούν και την τουρκική σημαία.

Το σήμα από την βάση είναι ξεκάθαρο… Επιστρέψτε! Όμως ήταν η πρώτη φορά που δεν υπάκουσαν. Δεν επέστρεψαν ποτέ…

Το χρονικό

Χριστούγεννα 1995 και το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» μπαίνει σε ελληνικά χωρικά ύδατα και προσαράζοντας κοντά στην Ανατολική Ίμια, εκπέμπει σήμα κινδύνου. Όταν το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα σπεύδει να βοηθήσει «ενημερώνεται» πως βρίσκεται σε τουρκική και όχι ελληνική περιοχή. Κανείς δεν μπορούσε να υποψιαστεί πως ο χρόνος ξεκινά να μετρά αντίστροφα για μία ελληνοτουρκική κρίση με σοβαρές για την Ελλάδα απώλειες.

Οι επόμενες μέρες που ακολουθούν βρίσκουν Ελλάδα και Τουρκία –υπουργεία, κυβερνήσεις και πρεσβείες– σε αναταραχή. Η πρώτη κίνηση των ελληνικών Αρχών είναι να ενημερώσει το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών πως αν δεν απομακρυνθεί το πλοίο θα κινδυνεύσει για να πάρει την επομένη απάντηση πως ανεξάρτητα με το γεγονός αυτό «υπάρχει θέμα γενικότερα» στο Αιγαίο. Δύο μέρες μετά -και ενώ έχει προηγηθεί συμπλοκή ελληνικών και τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών, με το τουρκικό να συντρίβεται στην θαλάσσια περιοχή της Λέσβου, όμως ο πιλότος της να σώζεται- το υπουργείο Εξωτερικών της γειτονικής μας χώρας στέλνει ανακοίνωση λέγοντας πως οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρημένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία(!)

Οι βραχονησίδες Ίμια

 

Η απάντηση της ελληνικής πλευράς αργεί έντεκα μέρες και στις 9 Ιανουαρίου ξεκινά νέος κύκλος συζητήσεων και διαφωνιών των δύο χωρών. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να προσαρμοστεί στην αλλαγή ηγεσίας, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να παραιτείται από το κρεβάτι του νοσοκομείου στο Ωνάσειο και λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα να αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας ο Κώστας Σημίτης.

Πέντε μέρες πριν το μοιραίο πρωινό της 31ης Ιανουαρίου και όλη η Ελλάδα παρακολουθεί έντρομη της εξελίξεις. Πολλοί είναι αυτοί που βλέπουν την σκιά του πολέμου πάνω από το Αιγαίο και που ακούν τα όπλα να παίρνουν θέση μάχης. Άλλοι τρέμουν και μόνο στην ιδέα, άλλοι πάλι θυμώνουν τόσο πολύ με το θράσος των γειτόνων… Ένας από αυτούς, ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, μαζί με τον αστυνομικό διευθυντή, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού φθάνουν στα Ίμια και υψώνουν την ελληνική σημαία.

Την επομένη δύο Τούρκοι δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» καταφθάνουν με τηλεοπτικό συνεργείο στη βραχονησίδα υποστέλλουν την ελληνική σημαία και βάζουν την δική τους. Λίγο αργότερα το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» υψώνει ξανά – και για τελευταία φορά - την γαλανόλευκη.

Οι δύο Τούρκοι δημοσιογράφοι κατεβάζουν την ελληνική σημαία και βάζουν την τουρκική

 

Ακολουθούν δύο εικοσιτετράωρα με τον Κώστα Σημίτη να κάνει προγραμματικές δηλώσεις στέλνοντας μηνύματα στη γειτονική Τουρκία και ξεκαθαρίζοντας πως η Ελλάδα θα αντιδράσει σε οποιαδήποτε πρόκληση, την ίδια στιγμή που εκείνοι απαντούσαν με παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων. Παράλληλα συνομιλούσε με τον τότε Αμερικανό πρόεδρο, Μπιλ Κλίντον, ενημερώνοντάς τον για την κατάσταση, αλλά και την απάντηση της Ελλάδας εάν συνεχιστούν οι προκλήσεις.

Η αντίστροφη μέτρηση ξεκινά

30 Ιανουαρίου 1996 και οι ελληνικές δυνάμεις της χώρας βρίσκονται σε επιφυλακή. Το σήμα που φθάνει την ίδια στιγμή σε κάθε φυλάκιο, στρατόπεδο και μονάδα της χώρας είναι το ίδιο και ώρα με την ώρα ο συναγερμός ανεβαίνει επίπεδο όλο και περισσότερο. Στις έντεκα το βράδυ η κωδική εντολή στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας γράφει blazy sky (φλεγόμενος Ουρανός) και σημαίνει πόλεμος…

Η πολιτική ηγεσία της χώρας – παρά την σθεναρή της εικόνα λίγες μέρες νωρίτερα, ιδίως κατά τις προγραμματικές δηλώσεις – δείχνει σχεδόν σαν να μην μπορεί να επιβληθεί στους ίδιους της τους υπουργούς… Ο Κώστας Σημίτης συγκαλεί σύσκεψή, στην οποία όμως ο υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, δεν μπορεί να παρευρεθεί γιατί συμμετέχει σε τηλεοπτική εκπομπή(!). Την ίδια στιγμή αλλά και σε όλη τη διάρκεια της κρίσης, ο Έλληνας πρωθυπουργός δείχνει μεγάλη δυσπιστία στην ηγεσία της ΕΥΠ και των Ενόπλων Δυνάμεων. Μάλιστα σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Το Βήμα «Οι αξιωματικοί αυτοί είχαν μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987. Ο κ. Σημίτης τους θεωρούσε «ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες».

Λίγες ώρες αργότερα το ελικόπτερο παντός καιρού AB-212ASW «ΠΝ21», πανίσχυρο για την εποχή, πέφτει πάνω από το Αιγαίο παίρνοντας μαζί του για πάντα τους τρεις Έλληνες Αξιωματικούς. Τα όπλα κατέβηκαν, η σκιά απομακρύνθηκε και το σήμα που εστάλη στις μονάδες ολόκληρης της χώρας άλλαξε…

Δείτε τα έκτακτα δελτία το βράδυ της 30ης Ιανουαρίου:

Πώς έπεσε το «ΠΝ21»

21 χρόνια μετά μετά και οι συνθήκες πτώσης του μοιραίο ελικοπτέρου παραμένουν αδιευκρίνιστες. Επίσημα το αεροσκάφος έπεσε λόγω των κακών καιρικών συνθηκών. Ιστορίες – ίσως και συνωμοσίας - υπάρχουν ακόμη, ενώ από τις πρώτες ώρες ανέλκυσής του ελικοπτέρου «σιγοψιθύριζαν» πως η άτρακτος βρέθηκε γεμάτη τρύπες από σφαίρες. Στη συνεχεία ο τότε υπουργός Εθνικής Άμυνας, Γεράσιμος Αρσένης, ανακοινώνει: «Δεν ήταν τρύπες από σφαίρες, ήταν από τα πριτσίνια που είχαν ξεκολλήσει όταν συγκρούστηκε με την θάλασσα και εν συνεχεία βυθίστηκε με αποτέλεσμα η πίεση να τα ξεκολλήσει».

Κάτι ακόμη που όμως δεν απαντήθηκε είναι το γεγονός πως ο δείκτης ταχύτητας βρέθηκε κολλημένος στους 120 κόμβους. Μία πραγματικά πολύ υψηλή ταχύτητα για τις συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες και η οποία θα μπορούσε να δικαιολογηθεί παρά μόνο κατά την προσπάθεια του χειριστή να αποφύγει κάποια εμπλοκή. Σίγουρα πάντως πολλοί μιλούν για μία όχι και τόσο «φιλική» επιστροφή του ελικοπτέρου στη βάση.

Ένας τραγικός επίλογος

Λίγα μόλις λεπτά από την πτώση του ελικοπτέρου, στις 06:10 το πρωί, οι υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών, Γεράσιμος Αρσένης και Θεόδωρος Πάγκαλος αντίστοιχα, ανακοινώνουν τη συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας με προσωπική παρέμβαση του Προέδρου των ΗΠΑ, Μπίλ Κλίντον αλλά και του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ ως διαμεσολαβητή. Οι ελληνικές δυνάμεις αποχωρούν από τα Ίμια παίρνοντας μαζί και την ελληνική σημαία. Το ίδιο πράττουν και οι Τούρκοι καταδρομείς. Άλλωστε το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο... «no flags, no ships, no troops».

Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, και ο Αμερικάνός πρόεδρος, Μπιλ Κλίντον

Βέβαια τι και αν η Τουρκία δεν κατάφερε τον στόχο της, που ίσως να μην ήταν καν τα Ίμια. Το βέβαιο είναι πως από τις 31 Ιανουαρίου του 1996 μία γκρι νοητή γραμμή χωρίζει Ελλάδα και Τουρκία. Οι «γκρίζες ζώνες».

Η τουρκάλα πρωθυπουργός, Τανσού Τσιλέρ, και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον

Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα δείχνει απόλυτα ικανοποιημένη με την πορεία που πήραν τα πράγματα. Ή πιο σωστά, όχι η Ελλάδα, αλλά η κυβέρνηση με το πρόσωπο του Έλληνα πρωθυπουργού να ευχαριστεί τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για την πολύτιμη βοήθεια και την προσφορά τους στην ελληνοτουρκική κρίση.