«Ο καφές κάνει καλό στην υγεία και ο κήπος στην ψυχολογία!». Ελάχιστοι θα διαφωνήσουν με το μότο του επιχειρηματία Βασίλη Σταθάκη, που εμπνεύστηκε τη δημιουργία του «Συνδέσμου των Ιστορικών Καφέ της Ευρώπης».

Αυτό το Σαββατοκύριακο εστιάζουμε στα ιστορικά καφέ τόσο της Ελλάδας όσο και άλλων ευρωπαϊκών κρατών που εξέχουσες προσωπικότητες της χώρας μας κόσμησαν με τις παρουσίες τους, εξετάζουμε όμως και τρεις ειδικές περιπτώσεις «made in Greece».

Συγκεκριμένα, επικεντρωνόμαστε σε αυτήν του «Κήπου» του προαναφερόμενου Κρητικού επιχειρηματία κι έπονται το βενετσιάνικο και το ρωμαϊκό αντίστοιχα «Quadri» και «Greco», που φέρουν ελληνική σφραγίδα. Όλα βέβαια απολαμβάνοντας -τι άλλο- καφεδάκι αλά ελληνικά!

Τα εγχώρια

Η Ωραία Ελλάς

Βρίσκεται στο Μοναστηράκι και η ιστορία του μαγαζιού ξεκινά το μακρινό 1839! Λειτουργεί περίπου σαν «χρονοκάψουλα», αφού, καθώς περνάς την πόρτα της, αυτόματα σου δίνεται η εντύπωση πως μεταφέρεσαι τουλάχιστον ενάμιση αιώνα πριν. Τον Απρίλιο του 1841 ο Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν επισκέφτηκε την Αθήνα και, περνώντας, όπως ακούγεται από εκεί, έμεινε καταγοητευμένος, ενώ «σταθερή αξία» της είναι η βασίλισσα της Ισπανίας Σοφία. Για τους info-maniacs, συγκαταλέγεται στα αγαπημένα καφέ του διεθνούς φήμης σεφ Τζέιμι Όλιβερ.

Μεγάλο Καφενείο – 1929

Αρχικά έφερε την επωνυμία Πανελλήνιον, ενώ πρόκειται για το μοναδικό καφέ στην Ελλάδα με θεατρική σκηνή. Άνθησε στα χρόνια του Μεσοπολέμου -αλλά και αργότερα- φιλοξενώντας «μπουλούκια» και γενικότερα περιοδεύοντες θιάσους της εποχής. Βασίλης Αυλωνίτης, Αττίκ, Μάνος Κατράκης, Μίμης Πλέσσας είναι μερικά μόνο από τα ονόματα που έχουν περάσει από το Μεγάλο Καφενείο, που διάλεξε κιόλας ο πολυβραβευμένος Θεόδωρος Αγγελόπουλος για τα γυρίσματα της εμβληματικής του ταινίας «Θίασος». Και αν τώρα πια λειτουργεί υπό νέα διεύθυνση, κράτησε τα στοιχεία που προδίδουν την πολιτιστική του ταυτότητα, ενώ ανακαινίστηκε στα χρώματα και στο στυλ του Μεσοπολέμου.

Zonar’s

Το πασίγνωστο καφέ των Αθηνών ιδρύθηκε το 1939 από τον Έλληνα ομογενή Κάρολο Ζωναρά που καταγόταν από την Ανατολική Θράκη.

Έχοντας επιστρέψει στην Ελλάδα από το αμερικανικό Ντέιτον του Οχάιο όπου διατηρούσε επιτυχημένη σοκολατοβιομηχανία, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940, ανήμερα του τορπιλισμού της «Έλλης» στην Τήνο, «έκοψε την κορδέλα» του Zonar’s. Οι ξύλινες επενδύσεις «διά χειρός Βαράγκη», οι πολυέλαιοι, τα κρύσταλλα, τα βαρύτιμα σερβίτσια το καθιστούν όντως πρεστιζάτο, πραγματική επιτομή της πολυτέλειας.

Τα δε πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, η Coca-Cola ερχόταν από τις ΗΠΑ ειδικά για το Zonar's σε βαρέλια, ενώ οι πρωτευουσιάνοι εκεί γεύονταν το ιστορικό -με τη σειρά του- παγωτό «Σικάγο». Θαμώνες του υπήρξαν ονόματα-κεφάλαια ολόκληρα της Ιστορίας της Ελλάδας: Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Γκάτσος, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Δημήτρης Μυράτ, Μίνως Βολανάκης, Μάνος Χατζιδάκις, Φρέντυ Γερμανός, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Αλίκη Βουγιουκλάκη.

Ο Κήπος

Στα Χανιά Κρήτης, από την ίδρυσή του, το 1870, κοσμεί τον Δημοτικό Κήπο της (κουκλίστικης) πόλης. Έχοντας φιλοξενήσει προσωπικότητες όπως οι Ελευθέριος Βενιζέλος και Νίκος Καζαντζάκης, και από τους σύγχρονους, μεταξύ άλλων τις Ντόρα Μπακογιάννη και Γιάννα Αγγελοπούλου, παρουσιάζει βραδιές πολιτισμού, φεστιβάλ γαστρονομίας κ.ά. Ο Βασίλης Σταθάκης, που αναφέραμε στην εισαγωγή, πήρε το πηδάλιο του Κήπου το 1988 και τον Οκτώβριο του 2012, καθώς ενημερώθηκε πως το καφέ του ήταν το μοναδικό ιστορικό καφέ στην Ελλάδα, εμπνεύστηκε για τη δημιουργία του Συνδέσμου Ιστορικών Καφέ Ευρώπης.

Ξεκινώντας το οδοιπορικό του στις 28 Απριλίου του 2013, με πρώτο σταθμό τις Βρυξέλλες, πέρασε από Βενετία, Ρώμη, Βιέννη και στις 25 Ιουνίου του ίδιου έτους, έπειτα από διαδοχικές συναντήσεις με υπεύθυνους των μεγαλύτερων, των παλαιότερων και των πιο πρεστιζάτων παρισινών καφέ (από αυτά στα Ηλύσια Πεδία μέχρι της Μονμάρτρης, της Πλατείας Δημοκρατίας, της Πλατείας Όπερας και του Μονπαρνάς) επέστρεψε ενθουσιασμένος στη «λεβεντογέννα».

Το επόμενο ραντεβού του κλείστηκε τον Απρίλιο του 2014 και αποδείχθηκε απόλυτα επιτυχημένο. Πλέον, στον Όμιλο έχουν εγγραφεί τα περισσότερα -όντως- ιστορικά καφέ της «γηραιάς ηπείρου».

Τα ευρωπαϊκά

Les Deux Magots

Από τα πιο εμβληματικά γαλλικά, στην πλατεία Σαν Ζερμέν ντε Πρες του Παρισιού, στην Αριστερή Όχθη του Σηκουάνα, απέναντι από τη μεσαιωνική εκκλησία με το ίδιο όνομα, την παλαιότερη εκκλησία-μοναστήρι της «πόλης του φωτός» και σε στυλ art-deco, έχει φιλοξενήσει από τους Όσκαρ Ουάιλντ, Αντρέ Μπρετόν, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Σιμόν Ντε Μποβουάρ έως τον Ουμπέρτο Έκο.

Εκεί λέγεται πως ο Πάμπλο Πικάσο «συνέλαβε» την πρώτη του κυβιστική δημιουργία, ενώ θαμώνας υπήρξε ο πολυδιαβασμένος Έλληνας φιλόσοφος/στοχαστής Κώστας Αξελός: «Ο Ζαν Πολ Σαρτρ τον ζήλευε... Έκλεβε την προσοχή στις παρέες του καφέ», έχει γραφτεί στο γαλλικό Τύπο, ενώ ιστορία έχουν αφήσει οι μεταμεσονύχτιες διαφωνίες τους. Και ο «εθνάρχης» Κωνσταντίνος Καραμανλής έπινε εκεί τον καφέ του με τον εκλιπόντα επιστήθιο φίλο του Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, όπως και οι Μελίνα Μερκούρη – Ζυλ Ντασσέν.

Café de Flore

Mελίνα Μερκούρη, Ζυλ Ντασσέν (ξανά), Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις υπήρξαν επί μακρόν θαμώνες του, όπως και ο «Vangelis» (Βαγγέλης Παπαθανασίου). Εξάλλου, ο οσκαρικός Έλληνας συνθέτης εδώ και χρόνια μένει μόνιμα στη γαλλική πρωτεύουσα και γνωρίζει απέξω κι ανακατωτά κάθε της γωνιά. Και ο Ανδρέας Παπανδρέου το επισκεπτόταν στα ταξίδια του στο Παρίσι, ενώ, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, εκεί βρέθηκε η Μελίνα Μερκούρη με την Τζένη Καρέζη σε ταξίδι μετά το γάμο της Μελίνας με τον Ντασσέν, που συνέπεσε χρονικά με τη συνεργασία της Καρέζη με τον Μαρσέλ Καμί για τη «Γειτονιά των Αγγέλων».

La Closerie des Lilas

Τρίτο παρισινό καφέ ανάμεσα στα ιστορικά ευρωπαϊκά και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά αφού πρόκειται για ένα από τα δημοφιλέστερα. Το συγκεκριμένο, στη Λεωφόρο Μονπαρνάς, επίσης στην Αριστερή Όχθη (Rive Gauche), πολύ κοντά και σε άλλα διάσημα «φιλολογικά» καφέ, όπως αποκαλούνται δεκαετίες τώρα, πήρε το όνομά του από τις πασχαλιές που φύτρωναν στα πέριξ από το 1808, οπότε και δημιουργήθηκε. Ανέστειλε τη λειτουργία του κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και επαναλειτούργησε το 1953, με φανατικότερό του θαμώνα από το 1920 έως το 1956 τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Από τους εγχώριους, ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος το τιμούσε τακτικά.

Gran Caffè & Ristorante Quadri

Η ιστορία του ξεκινά στις 28 Μαΐου του 1775, όταν ο Γιώργος Κουάντρης, «λεβαντίνος» από την Κέρκυρα, έφτασε στη Βενετία αντιμετωπίζοντας τεράστιο ανταγωνισμό: 208 καφέ, 34 εκ των οποίων μόνο στην Πλατεία Αγίου Μάρκου! Βασισμένος στην προτροπή της συζύγου του, αρχικά επένδυσε σε wine bar, γνωστό ως «Il Remedio». Σέρβιρε δε και τον οίνο Malvasia, που, θεωρητικά, αναζωογονούσε σώμα και πνεύμα. Συνέχισε, προσφέροντας καφέ, deli και άλλες λιχουδιές... Κι αν το καφέ άλλαξε χέρια, παραμένει «ψυχή» της «πόλης των δόγηδων». Όλοι οι Έλληνες που την επισκέπτονται απολαμβάνουν τον espresso τους στο θρυλικό χώρο όπου γυρίστηκε «Η Κυρία με τις Καμέλιες», αγαπημένο κιόλας των Φρανσουά Μιτεράν και Ρόμπερτ Ντε Νίρο.

Antico Caffè Greco

Ιστορική περίπτωση, που ξεκινά απ’ το 1760 (ίσως όμως και νωρίτερα – διαβάστε ακολούθως και θ’ αντιληφθείτε τι εννοούμε), με τον Έλληνα Νικόλαο Ντέλλα Μανταλένα ν’ αφήνει για πάντα το αποτύπωμά του πλησίον της διάσημης Πιάτσα ντι Σπάνια, όπου στεγάζεται το «Greco» – το διασημότερο καφέ της ιταλικής πρωτεύουσας.

Παρθενική επίσημη αναφορά στο «Greco» έγινε σε έγγραφο απογραφής του ιδίου έτους, ενώ αποτέλεσε το αγαπημένο του Τζιάκομο Καζανόβα: έγραψε για την πρώτη φορά που πήγε στο «Καφέ της οδού Κοντότι το 1742, όπερ σημαίνει ότι ως καφέ, νέτο-σκέτο, λειτουργούσε ενδεχομένως και πριν από το 1760. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας, Πάπες όπως ο Λέων ΙΓ’, ζωγράφοι, μουσουργοί, φωτογράφοι, όλοι με την επωνυμία «Ομάδα του Καφέ Γκρέκο», σύχναζαν εκεί τη δεκαετία του 1840. Τον Αύγουστο του 1953 το υπουργείο Δημόσιας Εκπαίδευσης της Ιταλίας, με ειδικό διάταγμα το κήρυξε «τόπο ιστορικού και εθνικού ενδιαφέροντος».

Tommaseo

Δίπλα στη φημισμένη Πλατεία Ενότητας (Piazza Unità), στο πιο αριστοκρατικό κομμάτι, στο «φιλετάκι» της Τεργέστης, στεγάζεται το Caffè Tommaseo. Ο ιδρυτής του, Τόμας Μαρκάτο, το δημιούργησε το 1830: έφτασε στην περιοχή για εμπορικούς λόγους. Πρόσφερε μάλιστα και... παγωτό, που με το «καλημέρα» ενθουσίασε τους Ιταλούς. Σ’ έναν χώρο με χρυσοποίκιλτους καθρέφτες στους τοίχους του, κατασκευασμένους ειδικά στο Βέλγιο, υποδεχόταν προσωπικότητες της εποχής, ανάμεσά τους τον Ρήγα Φεραίο-Βελεστινλή! Κι αν τον Φεραίο τον έχουμε συνδυάσει με την προσφιλή του Βιέννη, στην Τεργέστη χαιρόταν μοναδικές στιγμές.

Café Zurich

Στεγασμένο στην καρδιά της Βαρκελώνης από το 1920, μεταφράζεται σε οικογενειακή παράδοση πέντε γενεών. Αγαπημένο των Ευρωπαίων γαλαζοαίματων, ιδίως της βασίλισσας Σοφίας, αλλά και των Κωνσταντίνου και Άννας-Μαρίας, το Café Zurich επισκέπτονται τακτικά μέλη και της παγκόσμιας επιχειρηματικής ελίτ. Από μόνη της, δε, η ταράτσα του συνίσταται σε «αυτόνομο» κεφάλαιο στην ιστορία των ευρωπαϊκών καφέ, αφού από εκεί εκπρόσωποι της διεθνούς κρεμ ντε λα κρεμ έχουν παρακολουθήσει από τεράστιες αθλητικές εκδηλώσεις μέχρι τον εορτασμό των Τριών Βασιλέων!

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα On Time