Η Ελλάδα «επιστρέφει» δυναμικά στα Βαλκάνια και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη με ηγετικό ρόλο, έχοντας ως κρυφό «όπλο» την ενέργεια: Αυτός θα μπορούσε να είναι ένας τίτλος σε μεγάλα διεθνή ΜΜΕ στο προσεχές μέλλον, εφόσον το φιλόδοξο σχέδιο που έχει βάλει στις ράγες ο Κυριάκος Μητσοτάκης προχωρήσει και τελικά υλοποιηθεί.

Ο Ελληνας πρωθυπουργός κατάφερε την περασμένη Δευτέρα να φέρει στο ίδιο τραπέζι, στην Αθήνα και στο Μέγαρο Μαξίμου, τους ηγέτες των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων (πλην Αλβανίας) που βρίσκονται εδώ και 20 χρόνια -από την περίφημη διακήρυξη της Θεσσαλονίκης στον προθάλαμο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την ηγεσία της Ε.Ε. (Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Σαρλ Μισέλ), τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και άλλους ηγέτες της βόρειας «γειτονιάς» μας. Κοινή συνισταμένη τόσο η στήριξη στο Κίεβο, στον αμυντικό πόλεμο που διεξάγει μετά τη ρωσική εισβολή, όσο και η αναθέρμανση της ενταξιακής διαδικασίας των Δυτικών Βαλκανίων.

Ο ρόλος της χώρας μας δεν εξαντλείται, ωστόσο, σε εκείνον της «γέφυρας» μεταξύ Βρυξελλών και Βαλκανικής ούτε σε εκείνον της συμμετοχής της στις χώρες της πρώτης γραμμής στην υποστήριξη της Ουκρανίας. Η Ελλάδα διεκδικεί αναβαθμισμένη περιφερειακή θέση και ενισχυμένη παρουσία στα δρώμενα της ευρύτερης περιοχής, με «ατού», μεταξύ άλλων, την ενέργεια. Η απώλεια του ρωσικού πετρελαίου και του φυσικού αερίου ως πηγής ενεργειακής τροφοδοσίας για την Ευρώπη έχει ήδη δημιουργήσει νέες συνθήκες αναζήτησης καινούργιων παρόχων από την Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα, όπως εκτιμά το Μέγαρο Μαξίμου, μπορεί να παίξει έναν κομβικό ρόλο στα Βαλκάνια παράλληλα με την εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από τις χώρες της Βόρειας Αφρικής προς την Ευρώπη, δημιουργώντας νέους ενεργειακούς δρόμους. Πώς μπορεί να γίνει αυτό πραγματικότητα; Το σχέδιο είναι συγκεκριμένο, αν και σύνθετο και απαιτητικό. Ζωτικής σημασίας είναι η ανάπτυξη κρίσιμων υποδομών και διασυνδέσεων, που θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να υποδέχεται, να αποθηκεύει και να προωθεί ενεργειακά φορτία στα Βαλκάνια και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, όπως η πλωτή μονάδα για LNG ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης και ο κάθετος αγωγός φυσικού αερίου IGB.

Πύλη εισόδου

Αναφερόμενος στην Αλεξανδρούπολη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επεσήμανε μετά τη συνάντησή του με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι πως αποτελεί κόμβο για την αποστολή βοήθειας των συμμάχων, αναδεικνύοντας μια ξεχωριστή γεωπολιτική σημασία για την Ουκρανία και συνολικά για όλη την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Πρόσθεσε, παράλληλα, το εξής: «Από εκεί ξεκινάει ένας νέος ενεργειακός διάδρομος, που ενώνει τον Βορρά με τον Νότο, τον Νότο με τον Βορρά. Ωστε σύντομα η Αλεξανδρούπολη να αποτελεί μια νέα πύλη εισόδου φυσικού αερίου. Θα καλύπτονται, έτσι, όχι μόνο οι δικές μας εθνικές ανάγκες, αλλά και οι ανάγκες πολλών βαλκανικών χωρών, χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, γιατί όχι και της Ουκρανίας».

Ο πρωθυπουργός έχει τονίσει επανειλημμένα την τελευταία διετία σε συμμάχους και εταίρους ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει κόμβος μεταφοράς φυσικού αερίου και καθαρής ενέργειας από τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο προς τα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, να συμβάλει ενεργά στην απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να παίξει σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση των ενεργειακών διαδρομών και στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Σημειωτέον ότι στην Αλεξανδρούπολη έχουν ήδη ξεκινήσει και προχωρούν με ικανοποιητικούς ρυθμούς οι εργασίες για την πρώτη πλωτή μονάδας αποθήκευσης και επαναεριοποίησης φυσικού αερίου (FSRU), η οποία αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία στις αρχές του 2024.

Αποτελεί πεποίθηση της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού ότι αυτό το έργο, σε συνδυασμό με άλλα έργα υποδομής, θα δώσει τη δυνατότητα να διαφοροποιηθούν πλήρως οι πηγές εφοδιασμού σε φυσικό αέριο όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και όλης της Βαλκανικής Χερσονήσου. Οπως, εξάλλου, έχει τονίσει σε ανύποπτο χρόνο ο κ. Μητσοτάκης, η Ελλάδα «γρήγορα και πολύ μεθοδικά μετατρέπεται σε έναν ενεργειακό κόμβο της περιοχής, αλλά ταυτόχρονα και σε στρατηγική πύλη εισόδου ενεργειακών πόρων προς τη Νοτιοανατολική Ευρώπη συνολικά».

Από την Αίγυπτο

Από τα υπόλοιπα έργα, ξεχωρίζουν αυτά που συνδέουν την Αφρική και τη Μέση Ανατολή με τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη, με κεντρικό σταθμό την Ελλάδα. Πρόκειται για τα έργα μεταφοράς ενέργειας μέσω υποθαλάσσιων ηλεκτρικών καλωδίων, ιδίως το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας (EuroAsia Interconnector) και της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Αιγύπτου (GREGY Interconnector), με υποθαλάσσιο καλώδιο που θα ξεκινάει από το Wadi-El-Natroon στην Αίγυπτο και θα καταλήγει στην Αττική. Ο σχεδιασμός αυτός όχι απλώς δεν περνάει απαρατήρητος από την Ουάσινγκτον, αλλά φέρεται να έχει την απόλυτη στήριξη της αμερικανικής κυβέρνησης.

Προ ολίγων μηνών, μάλιστα, στο κοινό ανακοινωθέν για τον Τέταρτο Στρατηγικό Διάλογο Ελλάδας και ΗΠΑ μπήκε, διόλου τυχαία, η φράση αυτή: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα υπογράμμισαν επίσης ότι η προώθηση έργων που θα μπορούσαν να γεφυρώσουν την Ευρώπη με την Αφρική και την Ασία, όπως διάφορες προτεινόμενες ηλεκτρικές  διασυνδέσεις, θα παράσχουν περαιτέρω στην Ευρώπη την επιθυμητή καθαρότερη ενέργεια, στηρίζοντας παράλληλα την οικονομική ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής».

Το σχέδιο

Ειδικά στα Δυτικά Βαλκάνια, το ελληνικό σχέδιο είναι ακόμα πιο φιλόδοξο, αλλά και με υψηλό κόστος για την υλοποίησή του. Η προσπάθεια που γίνεται είναι να πειστούν οι Βρυξέλλες, αλλά και τα κράτη-μέλη ξεχωριστά, ότι το μέλλον της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης και της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας περνάει μέσα από ένα πυκνό δίκτυο καλωδίων, που θα μεταφέρουν την «πράσινη» ενέργεια που παράγεται στην Ελλάδα -ή εισάγεται από τη Βόρειο Αφρικήμέσω των Δυτικών Βαλκανίων και από εκεί στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.

Οι ηγέτες των «27» της Ε.Ε. έχουν, μάλιστα, στη διάθεσή τους ένα non paper που τους έχει δώσει ο Ελληνας πρωθυπουργός, στο οποίο εξηγεί συνοπτικά το σχέδιο για τη διασύνδεση ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου μέσω της Ελλάδας και την ηλεκτροδότηση έως έναν βαθμό των Δυτικών Βαλκανίων, επίσης μέσω της χώρας μας. «Η παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας αλληλοσυμπληρώνονται σημαντικά σε εποχική βάση», σημειώνει το σχετικό έγγραφο. «Για να το θέσουμε απλά, ο άνεμος παράγει περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια τον χειμώνα και ο ήλιος παράγει περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια το καλοκαίρι. Και ενώ υπάρχει παραγωγή αιολικής ενέργειας στη Βόρεια Ευρώπη και παραγωγή ηλιακής ενέργειας στη Νότια Ευρώπη, υπάρχει ισχυρή λογική στο να ενώσουμε τον Βορρά, όπου φυσάει, με τον ηλιόλουστο Νότο.

Το να ενισχύσουμε τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Βορρά και Νότου είναι ίσως ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στην ενεργειακή ασφάλεια και στην ενεργειακή μετάβαση στην Ευρώπη», γράφει χαρακτηριστικά το non paper.

Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 26/8