Σπέρνουν τον θάνατο τα ναρκωτικά στην Ευρώπη -"Ροζ κοκαΐνη" και συνθετική ηρωίνη τα πιο επικίνδυνα

Μία ταχέως εξελισσόµενη αγορά ναρκωτικών, όπου οι καθιερωµένες παράνοµες ψυχοδραστικές ουσίες είναι ευρέως προσβάσιµες και νέες δραστικές συνθετικές ουσίες συνεχίζουν να εµφανίζονται, εδραιώνεται όλο και περισσότερο στην Ευρώπη. Εως το τέλος του 2023 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικοµανίας (EMCDDA) ασχολήθηκε µε περίπου 950 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, από τις οποίες οι 26 αναφέρθηκαν πρώτη φορά στη Γηραιά Ηπειρο πέρυσι. Εκτός από την αύξηση της κοκαΐνης, που είναι σταθερή τα τελευταία έξι χρόνια, υπάρχει έντονος προβληµατισµός αναφορικά µε τα ισχυρά συνθετικά οπιοειδή, καθώς από το 2009 έχουν εµφανιστεί στην ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών 81 νέες ουσίες αυτού του είδους, που µερικές φορές πωλούνται καταχρηστικά ως άλλες ουσίες ή αναµιγνύονται ακόµα και µε φάρµακα.

Το 2023, έξι από τα επτά νέα συνθετικά οπιοειδή που καταγράφηκαν πρώτη φορά ήταν νιταζίνες, ουσίες που πωλούνται µερικές φορές και ως «συνθετική ηρωίνη». «Υπάρχει µεγάλη αβεβαιότητα για τις παρενέργειες και τα προβλήµατα που δηµιουργεί η χρήση νέων συνθετικών ουσιών. Αυτές οι ουσίες παρασκευάζονται σε παράνοµα εργαστήρια, συχνά µε σκοπό να µιµούνται τις επιδράσεις των ‘‘κλασικών’’ ουσιών. Η χηµική τους σύνθεση είναι συχνά άγνωστη, ενώ µπορεί να ποικίλλει σηµαντικά, καθιστώντας τη δόση και τις επιπτώσεις για το σώµα και την αντίληψη απρόβλεπτες» αναφέρει στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» η Ιουλία Μπάφη, υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκµηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ).

Το 2022 τουλάχιστον 6.350 άνθρωποι στην Ε.Ε. πέθαναν από υπερβολική δόση ναρκωτικών. Στη χώρα µας, τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία σε ό,τι αφορά τους θανάτους από ναρκωτικά αφορούν το 2020, όταν καταγράφηκαν 230 θάνατοι από υπερβολική δόση. Το 75% αυτών σχετίζονταν µε χρήση οπιοειδών, κυρίως ηρωίνης, ενώ κοκαΐνη εντοπίστηκε σε 23 περιπτώσεις και κάνναβη σε τρεις. Εκτός από την αύξηση της κοκαΐνης, που είναι σταθερή τα τελευταία έξι χρόνια, υπάρχει έντονος προβληµατισµός για τα νέα µίγµατα ψυχοδραστικών ουσιών που κυκλοφορούν πλέον στην αγορά. Παραδείγµατος χάριν, φαίνεται πως η ουσία MDMA (έκσταση) νοθεύεται µε συνθετικές καθινόνες (εµπορική ονοµασία «άλατα µπάνιου») και τα προϊόντα κάνναβης µε συνθετικά κανναβινοειδή. Επίσης γίνεται χρήση βενζοδιαζεπινών (ηρεµιστικών) µε οπιοειδή και κοκαΐνης µε αλκοόλ. Οπως εξηγεί η κ. Μπάφη, «το άτοµο που θα τις χρησιµοποιήσει (σ.σ. συνθετικές ουσίες) εκτίθεται σε κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών, όπως για παράδειγµα ψυχικές διαταραχές, δυσλειτουργία της καρδιάς, σπασµούς, ακόµη και θάνατο. Είναι λογικό συνεπώς η χρήση αυτών των ουσιών να εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την υγεία των ατόµων που κάνουν τη χρήση τους, αλλά και για τη δηµόσια υγεία γενικότερα».

Θερίζουν τα οπιοειδή

Το πιο διαδεδοµένο παράνοµο οπιοειδές στην Ευρώπη, όπως αναφέρει η έκθεση της EMCDDA, παραµένει η ηρωίνη. Στην Ελλάδα τα οπιοειδή -κυρίως η ηρωίνη- αναφέρονται συχνότερα ως η κύρια ουσία χρήσης κατά την είσοδο στη θεραπεία απεξάρτησης, αν και η εµφάνισή τους µειώνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια. Οσον αφορά πάντως τη διάθεση συνθετικών οπιοειδών στη χώρα µας, από τις κατασχέσεις ουσιών από τις Αρχές φαίνεται ότι η τραµαδόλη αποτελεί το συνθετικό οπιοειδές που διακινείται, παρόλη τη µείωση που σηµειώθηκε την τριετία 2020-2023 στις κατασχεθείσες ποσότητες. Την ίδια ώρα, την εµφάνισή της στην αγορά έκανε η νιταζίνη -που καταγράφηκε πρώτη φορά το 2023 και µερικές φορές πωλείται και ως «συνθετική ηρωίνη». Η εν λόγω ουσία σχετίστηκε πέρυσι µε απότοµη αύξηση των θανάτων στην Εσθονία και τη Λετονία, καθώς και µε τοπικές επιδηµικές εξάρσεις δηλητηρίασης στη Γαλλία και την Ιρλανδία. Εκτός της Ε.Ε. έχουν συσχετιστεί µε περιστατικά υπερδοσολογίας στην Αυστραλία, στη Βόρεια Αµερική και το Ηνωµένο Βασίλειο. Επί του παρόντος, οι νιταζίνες και παρόµοιες ουσίες µπορεί να µην ανιχνεύονται µε τις συνήθεις ιατροδικαστικές τοξικολογικές εξετάσεις σε ορισµένες χώρες, οπότε οι σχετιζόµενοι µε αυτές θάνατοι ενδέχεται να είναι περισσότεροι.

Πρωτοφανείς ποσότητες

Για έκτη συνεχή χρονιά, πρωτοφανείς ποσότητες κοκαΐνης κατασχέθηκαν στην Ε.Ε., οι οποίες ανήλθαν σε 323 τόνους το 2022 (303 τόνοι το 2021). Οι ευρωπαϊκές κατασχέσεις υπερβαίνουν πλέον τις κατασχέσεις που πραγµατοποιούνται στις ΗΠΑ, οι οποίες ιστορικά θεωρούνταν η µεγαλύτερη αγορά κοκαΐνης στον κόσµο. Οπως προκύπτει από τα αιτήµατα για θεραπεία αλλά και τις ποσότητες που κατάσχονται, στην Ελλάδα η διαθεσιµότητά της είναι υψηλή. Συγκεκριµένα, οι αναφορές για θεραπεία από κοκαΐνη ή άλλα διεγερτικά ως κύρια ουσία ήταν το 2022 αυξηµένες κατά 62% από την περασµένη 5ετία και κατά 186% από την περασµένη 10ετία.

«Τούσι» ή «τουσίµπι»

Αν και ανιχνευόταν κατά κόρον στη Λατινική Αµερική, η «ροζ κοκαΐνη» φαίνεται πως πλέον εµφανίζεται και σε τµήµατα της αγοράς ναρκωτικών της Ε.Ε. και αποτελεί ακόµη ένα παράδειγµα των νέων συνθετικών µιγµάτων που κυκλοφορούν. Θεωρείται ναρκωτικό πολυτελείας και καταναλώνεται, σύµφωνα µε την «El Pais», κυρίως σε χώρους ηλεκτρονικής µουσικής, νυχτερινά κέντρα και πάρτι. Το συγκεκριµένο ναρκωτικό το µόνο κοινό που έχει µε την κοκαΐνη είναι το όνοµα, καθώς τα χάπια αποτελούνται από κεταµίνη, η οποία προστίθεται σε ψυχοδραστικές ουσίες, συµπεριλαµβανοµένων σκονών και δισκίων MDMA (έκσταση), αυξάνοντας δυνητικά τον κίνδυνο ακούσιας κατανάλωσης. Ιδιαίτερο γνώρισµα αυτού του ναρκωτικού είναι ότι µερικές φορές µυρίζει σαν φράουλα και έχει διάφορα ονόµατα, όπως «τούσι» και «τουσίµπι». Η «ροζ κοκαΐνη» αποτελεί παράδειγµα της πιο εξελιγµένης εµπορίας συνθετικών ουσιών στους καταναλωτές, οι οποίοι είναι πιθανό να έχουν πολύ µικρή κατανόηση των χηµικών ουσιών που πραγµατικά καταναλώνουν, ενώ ο λόγος της υψηλής τιµής του οφείλεται στην παραπλανητική ονοµασία του. «Πολλοί έµποροι εκµεταλλεύονται το γεγονός ότι οι πελάτες µπερδεύουν τη µία ουσία µε την άλλη και πωλούν τα πάντα σε υψηλό κόστος, ανεξάρτητα από το είδος του ναρκωτικού», αναφέρει το ρεπορτάζ της ισπανικής εφηµερίδας.

∆ηµοφιλέστερη η κάνναβη

Πρώτη σε... δηµοφιλία παραµένει όµως η κάνναβη, καθώς 22,8 εκατ. ενήλικοι στην Ευρώπη -περίπου το 8%- εκτιµάται ότι έχουν κάνει χρήση τον τελευταίο χρόνο. Το ποσοστό µάλιστα αυξάνεται σε 15% -15,1 εκατ.- όταν πρόκειται για νεαρούς ενήλικους µεταξύ 15 και 34 ετών. Η κάνναβη αντιπροσώπευε το 29% των περιστατικών οξείας τοξίκωσης (25% το 2021) που αναφέρθηκαν το 2022 από το δίκτυο νοσοκοµείων Euro-DEN Plus. Το 2023, το Σύστηµα Εγκαιρης Προειδοποίησης της Ε.Ε. έλαβε αναφορές για εννέα νέα κανναβινοειδή.

Το πιο συχνά αναφερόµενο ηµισυνθετικό κανναβινοειδές είναι η εξαϋδροκανναβινόλη (HHC), που αναφέρθηκε πρώτη φορά στην Ε.Ε. το 2022, µαζί µε αναφορές δηλητηριάσεων, µεταξύ άλλων σε ανήλικους που είχαν καταναλώσει βρώσιµα προϊόντα που περιείχαν HHC. Σύµφωνα µε στοιχεία της Ευρωπαϊκής Εκθεσης, «από τον Μάρτιο του 2024 η HHC είχε καταχωριστεί ως ελεγχόµενη ουσία σε τουλάχιστον 18 κράτη-µέλη της Ε.Ε.». Στην Ελλάδα, µέσα από το Σύστηµα Εγκαιρης Προειδοποίησης που λειτουργεί στη χώρα µας από το ΕΚΤΕΠΝ, η ουσία HHC εντοπίστηκε στα τέλη του 2022. Οπως προκύπτει από τις κατασχεθείσες ποσότητες, η διάθεση της ουσίας το 2023 φαίνεται να εξαπλώθηκε. Γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις αναφορές που έγιναν στο Κέντρο ∆ηλητηριάσεων, καθώς το ίδιο έτος καταγράφηκε µεγάλος αριθµός τοξικώσεων, και συγκεκριµένα 34 περιστατικά που σχετίζονταν µε τη χρήση HHC. Σηµειώνεται ότι το νέο αυτό ηµισυνθετικό κανναβινοειδές έχει τεθεί υπό έλεγχο και στη χώρα µας, µε τη δηµοσίευση υπουργικής απόφασης (ΦΕΚ 287/Β/12-01-2024).