Η αλλαγή ονόματος είναι μία από τις πρώτες ενέργειες που πραγματοποιεί ο νέος πάπας ως επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και μπορεί να διαδραματίσει εξαιρετικά συμβολικό ρόλο στον καθορισμό του ύφους της παποσύνης του. Σύμφωνα με το CNN, η πρακτική αυτή καθιερώθηκε κατά τη διάρκεια του πρώιμου Μεσαίωνα και, παρόλο που δεν υπάρχει δογματικός λόγος για την αλλαγή ονόματος, έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας εκλογής.

Βατικανό: Πώς ξεκίνησε η παράδοση της αλλαγής ονόματος

Ο Άγιος Πέτρος, ο πρώτος πάπας και ένας από τους 12 αποστόλους, μετονομάστηκε από Σίμων σε Πέτρο από τον ίδιο τον Ιησού, αν και αυτό συνέβη πριν αναλάβει την ηγεσία της Εκκλησίας. Πέρασαν περίπου 500 χρόνια μέχρι να ξεκινήσει η παπική παράδοση της αλλαγής ονόματος, με τον πάπα Ιωάννη Β’ (533-535) να είναι ο πρώτος που το έκανε, εγκαταλείποντας το όνομα Μερκούριος, το οποίο θεώρησε υπερβολικά κοντά στο όνομα του παγανιστικού θεού Ερμή.

Ο επόμενος πάπας που άλλαξε όνομα ήταν ο Πέτρος Κανεπανόβα τον 10ο αιώνα, ο οποίος έγινε Ιωάννης ΙΔ’, για να αποφύγει το όνομα Πέτρος Β’, σύμφωνα με τον Λίαμ Τεμπλ, επίκουρο καθηγητή Ιστορίας του Καθολικισμού στο Κέντρο Καθολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Ντάραμ. Μετά τον 10ο αιώνα, η υιοθέτηση νέου ονόματος έγινε κοινή πρακτική για τους νεοεκλεγέντες πάπες, με εκπροσώπους από χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία να επιλέγουν ονόματα που ακούγονται περισσότερο ως ιταλικά, ακολουθώντας το παράδειγμα των προκατόχων τους. Έκτοτε, η αλλαγή ονόματος έχει καθιερωθεί ως έθιμο, με ελάχιστους πάπες να διατηρούν το βαπτιστικό τους όνομα, μεταξύ αυτών ο Μάρκελλος Β’ και ο Αδριανός ΣΤ’, που υπηρέτησαν τον 16ο αιώνα.

Πώς επιλέγεται ένα παπικό όνομα

Κάθε παπικό όνομα φέρει το δικό του ιστορικό βάρος και είναι συχνά συνδεδεμένο με τα επιτεύγματα ή τις αποτυχίες προηγούμενων παπών ή αγίων που το έφεραν. «Η σύνδεση με ονόματα προκατόχων που πέρασαν κρίσεις, ενέπνευσαν μεταρρυθμίσεις ή υπήρξαν ιδιαίτερα δημοφιλείς, μπορεί συχνά, αν και όχι πάντα, να παίζει ρόλο στην επιλογή ενός ονόματος», δήλωσε ο Τεμπλ στο CNN.  Για παράδειγμα, ο πάπας Φραγκίσκος επέλεξε το όνομά του προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, γνωστού για την αγάπη του για την ειρήνη και τη φύση, τη φροντίδα των φτωχών και τη συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών ρευμάτων της Εκκλησίας. Οι συνδέσεις αυτές καθόρισαν τις προτεραιότητες του παπικού του έργου. Ο προκάτοχός του, πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, επέλεξε το όνομά του για να δείξει τη δέσμευσή του στην ειρήνη και τη συμφιλίωση, τιμώντας τον Άγιο Βενέδικτο και τον πάπα Βενέδικτο ΙΕ’, που υπηρέτησε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, σύμφωνα με τον Τεμπλ.

Τα ονόματα που δεν επιτρέπονται

Ένα όνομα που ο νέος πάπας σίγουρα δεν θα επιλέξει είναι το Πέτρος, από σεβασμό προς τον πρώτο πάπα, τον Άγιο Πέτρο τον Απόστολο, αλλά ίσως και λόγω μιας προφητείας αιώνων που αναφέρει ότι ο Πέτρος Β’ θα είναι ο τελευταίος πάπας που θα υπηρετήσει. Υπάρχουν και άλλα ονόματα που, αν και δεν απαγορεύονται, είναι λιγότερο πιθανό να επιλεγούν λόγω των ιστορικών συνδέσεών τους με προηγούμενους πάπες, όπως εξηγεί ο Τεμπλ.

Για παράδειγμα, το όνομα Ουρβανός θεωρείται απίθανο, καθώς παραπέμπει στον Ουρβανό Η’, που ξεκίνησε τη δίκη του Γαλιλαίου Γαλιλέι, γεγονός που θα δημιουργούσε αντιδράσεις στο πλαίσιο των σύγχρονων συζητήσεων για την επιστήμη, την πίστη και τη θρησκεία. Παρομοίως, το όνομα Πίος θα θύμιζε τον Πίο ΙΒ’, του οποίου ο ρόλος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχει επικριθεί όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, πρόσθεσε ο καθηγητής. Εάν ο επόμενος πάπας επιθυμεί να συνεχίσει το μεταρρυθμιστικό έργο, ο Τεμπλ αναφέρει ότι ονόματα όπως Λέων, παραπέμποντας στον Λέοντα ΙΓ’, γνωστό για τη δέσμευσή του στην κοινωνική δικαιοσύνη, τους δίκαιους μισθούς και τις ασφαλείς συνθήκες εργασίας, ή το Αθώος, παραπέμποντας στον Αθώο ΙΓ’, που προσπάθησε να εξαλείψει τη διαφθορά, ίσως είναι κατάλληλες επιλογές. Ένας νέος πάπας από τον παγκόσμιο Νότο, όπως ο πάπας Φραγκίσκος, θα μπορούσε επίσης να επιλέξει ένα όνομα που είχαν πρώιμοι μη Ιταλοί πάπες, όπως Γελάσιος, Μιλτιάδης ή Βίκτωρ, όλοι καταγόμενοι από την αφρικανική ήπειρο, σύμφωνα με τον Τεμπλ. Στο πέρασμα των αιώνων, έχουν υπάρξει 44 παπικά ονόματα που χρησιμοποιήθηκαν μόνο μία φορά, με πιο πρόσφατο αυτό του ίδιου του πάπα Φραγκίσκου. Οι επιλέξιμοι καρδινάλιοι από όλο τον κόσμο θα συγκεντρωθούν στην Καπέλα Σιστίνα στο Βατικανό για να επιλέξουν τον νέο επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας. Αν και ακόμη δεν είναι γνωστό ποιος θα είναι ο νέος πάπας, ούτε το όνομα που θα επιλέξει, το Ιωάννης είναι ιστορικά το πιο συνηθισμένο παπικό όνομα.

Η απόφαση του πάπα Φραγκίσκου να επιλέξει ένα μοναδικό όνομα είχε «τεράστιες ιστορικές συνέπειες», σύμφωνα με τον Τεμπλ, καθώς «είχαν περάσει περίπου 1.100 χρόνια από τον τελευταίο πάπα με μοναδικό όνομα, τον πάπα Λάνδο, του οποίου η παποσύνη διήρκεσε λιγότερο από έναν χρόνο τον 10ο αιώνα». Το όνομα Ιωάννης είναι το πιο δημοφιλές, με 21 πάπες να το έχουν επιλέξει, αν και η τελευταία του χρήση ήταν από τον Ιωάννη ΚΓ’, λόγω ιστορικού λάθους στην αρίθμηση μετά τον Ιωάννη ΙΔ’. Τα ονόματα Γρηγόριος και Βενέδικτος είναι επίσης δημοφιλή, με 16 και 15 χρήσεις αντίστοιχα, ενώ τα Αθώος και Λέων ακολουθούν με 13 χρήσεις το καθένα. (Ο Βενέδικτος Ι’ θεωρήθηκε αντίπαπας και απομακρύνθηκε από τον παπικό θρόνο, γεγονός που εξηγεί την απόκλιση στην αρίθμηση των επόμενων Βενέδικτων).

Πώς ανακοινώνεται το νέο παπικό όνομα

Αφού βγει λευκός καπνός από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα και χτυπήσουν οι καμπάνες του Αγίου Πέτρου, το όνομα του νέου πάπα θα ανακοινωθεί στον κόσμο με λατινική προκήρυξη. Ο αρχιδιάκονος καρδινάλιος θα ανέβει στο κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, συνοδευόμενος από δύο ιερείς, και θα απευθύνει τη γνωστή φράση: «Habemus Papam» («Έχουμε πάπα»). Το νέο παπικό όνομα, καθώς και τα βαπτιστικά του ονόματα, θα μεταφραστούν στα λατινικά στην ανακοίνωση, αλλά το επώνυμό του θα παραμείνει στη μητρική του γλώσσα. Για παράδειγμα, όταν εξελέγη ο πάπας Φραγκίσκος το 2013, τα βαπτιστικά του ονόματα «Χόρχε Μάριο» ανακοινώθηκαν ως «Γεώργιος Μάριος», ενώ το επώνυμό του «Μπεργκόλιο» παρέμεινε αμετάφραστο. Το παπικό του όνομα ανακοινώθηκε ως «Φραγκίσκος» και αποτέλεσε την τελευταία λέξη της διακήρυξης, όπως ορίζει το έθιμο.