Όταν η εκλογή Πάπα έγινε υπόθεση ετών... Τα πιο μακροχρόνια κονκλάβια
Η άγνωστη ιστορία των παπικών εκλογών
H ιστορία των μακροβιότερων κονκλαβίων στο Βατικανό, όπου η εκλογή Πάπα μετατράπηκε από απλή διαδικασία σε πολυετή αναμονή με έντονο παρασκήνιο
Η εκλογή νέου Πάπα στο Βατικανό αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές και μυστικές διαδικασίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Το Κονκλάβιο, όπως ονομάζεται η κλειστή συνεδρίαση των καρδιναλίων, έχει παρουσιάσει κατά τη διάρκεια των αιώνων εντυπωσιακές περιπτώσεις όπου η διαδικασία εκλογής νέου Πάπα μετατράπηκε από απλή ψηφοφορία σε πολυετή αναμονή με έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις και δραματικά γεγονότα.
Διαβάστε: Βατικανό: Viral γλάρος στην καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα - "Θα μάθει πρώτος τον πάπα"
Κατά τη διάρκεια του Κονκλαβίου ισχύουν αυστηροί κανόνες:
• Απαγορεύεται αυστηρά η χρήση ηλεκτρονικών μέσων (κινητά, υπολογιστές)
• Όλοι οι καρδινάλιοι δίνουν όρκο μυστικότητας
• Συμμετέχουν μόνο καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών
• Απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων για την εκλογή
• Καθημερινά πραγματοποιούνται τέσσερις ψηφοφορίες
Η έκβαση κάθε ψηφοφορίας γνωστοποιείται στον κόσμο μέσω του καπνού από την καπνοδόχο της Καπέλα Σιξτίνα: μαύρος καπνός σημαίνει αποτυχία εκλογής, ενώ λευκός καπνός αναγγέλλει την εκλογή νέου Πάπα. Όταν ένας καρδινάλιος συγκεντρώσει τα απαιτούμενα δύο τρίτα των ψήφων, καλείται να αποδεχθεί την εκλογή και επιλέγει το παπικό του όνομα. Η εκλογή ανακοινώνεται στους πιστούς με την ιστορική φράση "Habemus Papam!" (Έχουμε Πάπα!).
Το απόλυτο ρεκόρ μακροβιότητας στην ιστορία των παπικών εκλογών κατέχει το Κονκλάβιο του Βιτέρμπο. Μετά τον θάνατο του Πάπα Κλήμη Δ' το 1268, οι καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν στην πόλη Βιτέρμπο, κοντά στη Ρώμη, για να εκλέξουν τον διάδοχό του. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια πρωτοφανής καθυστέρηση τριών ολόκληρων ετών, με έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των υποστηρικτών του γαλλικού στέμματος και των ιταλικών συμφερόντων. Η διαμάχη ήταν τόσο έντονη που οι κάτοικοι του Βιτέρμπο, απηυδισμένοι από την αδυναμία των καρδιναλίων να καταλήξουν σε απόφαση, προχώρησαν σε δραστικά μέτρα. Κλείδωσαν τους καρδιναλίους στον χώρο συνεδρίασης, μείωσαν δραματικά το φαγητό που τους προσφερόταν, φτάνοντας στο σημείο να τους παρέχουν μόνο ψωμί και νερό. Σε μια ακόμη πιο ακραία κίνηση, αφαίρεσαν ακόμη και τη στέγη του παλατιού, αφήνοντας τους καρδιναλίους εκτεθειμένους στα καιρικά φαινόμενα.
Τελικά, μετά από τρία χρόνια και υπό αυτές τις αφόρητες συνθήκες, οι καρδινάλιοι εξέλεξαν τον Τεομπάλντο Βισκόντι, ο οποίος πήρε το όνομα Γρηγόριος Ι' και έγινε Πάπας το 1271. Η εκλογή του προκάλεσε έκπληξη, καθώς ο ίδιος απουσίαζε από το Κονκλάβιο, συμμετέχοντας σε Σταυροφορία στο πλευρό του Εδουάρδου Α' της Αγγλίας. Αυτή η πρωτοφανής καθυστέρηση οδήγησε τον νέο Πάπα Γρηγόριο Ι' να εκδώσει την Παπική Βούλα "Ubi periculum", θεσπίζοντας τους κανόνες του Κονκλαβίου όπως τους γνωρίζουμε σήμερα. Η Βούλα καθόριζε ότι οι καρδινάλιοι-εκλέκτορες πρέπει να κλειδώνονται σε απομόνωση "cum clave" και να μην τους επιτρέπεται να αποχωρήσουν μέχρι την εκλογή νέου Πάπα, μια πρακτική που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα στο Βατικανό.
Ένα ακόμη αξιοσημείωτο παράδειγμα μακροχρόνιου Κονκλαβίου ήταν αυτό που ακολούθησε τον θάνατο του Πάπα Νικόλαου Δ'. Οι καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν στην Περούτζια και χρειάστηκαν 27 ολόκληροι μήνες απομόνωσης μέχρι να καταλήξουν στην εκλογή του Πάπα Κελεστίνου Ε', ενός ερημίτη μοναχού του Τάγματος των Κελεστίνων. Η θητεία του Κελεστίνου Ε' στον παπικό θρόνο του Βατικανού υπήρξε εξαιρετικά σύντομη και αμφιλεγόμενη. Αναγνωρίζοντας την αδυναμία του να ανταποκριθεί στα παπικά καθήκοντα, και μετά από συμβουλές του Καρδιναλίου Μπενεντέτο Καετάνι (του μετέπειτα Πάπα Βονιφάτιου Η'), αποφάσισε να παραιτηθεί μόλις πέντε μήνες μετά την εκλογή του. Η παραίτησή του άφησε μια σημαντική κληρονομιά στην ιστορία του παπικού θεσμού: το δικαίωμα του Πάπα να παραιτείται, το μοναδικό από τα διατάγματά του που δεν ακυρώθηκε από τον διάδοχό του. Αυτό το δικαίωμα αξιοποιήθηκε σχεδόν 800 χρόνια αργότερα, όταν ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ' έγινε ο πρώτος Πάπας μετά από έξι αιώνες που παραιτήθηκε οικειοθελώς από τον παπικό θρόνο του Βατικανού.
Ένα από τα πιο καθοριστικά Κονκλάβια στην ιστορία του Βατικανού ήταν αυτό που ακολούθησε τον θάνατο του Πάπα Γρηγορίου ΙΑ' το 1378. Οι Ρωμαίοι, επιθυμώντας διακαώς την επιστροφή της παπικής έδρας στη Ρώμη μετά την "Αιχμαλωσία της Αβινιόν", εξεγέρθηκαν απαιτώντας την εκλογή Ιταλού Πάπα. Υπό την πίεση και τις απειλές του ρωμαϊκού όχλου, οι καρδινάλιοι εξέλεξαν τον Αρχιεπίσκοπο του Μπάρι, ο οποίος πήρε το όνομα Ουρβανός ΣΤ'. Ωστόσο, πολλοί καρδινάλιοι, κυρίως Γάλλοι, αμφισβήτησαν την εγκυρότητα της εκλογής, θεωρώντας ότι έγινε υπό καθεστώς εξαναγκασμού. Λίγους μήνες αργότερα, συγκεντρώθηκαν στη Φοντί και εξέλεξαν νέο Πάπα, τον Κλήμη Ζ'.
Αυτή η διπλή εκλογή οδήγησε στο περίφημο Σχίσμα της Δύσης, μια περίοδο όπου υπήρχαν ταυτόχρονα δύο και αργότερα τρεις διεκδικητές του παπικού θρόνου. Τα διάφορα κράτη της Ευρώπης διχάστηκαν ως προς την υποστήριξή τους, με τη Γαλλία, την Αραγονία, την Καστίλη και τη Σκωτία να αναγνωρίζουν τον Κλήμη, ενώ η Αγγλία, η Πορτογαλία και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία παρέμειναν πιστές στον Ουρβανό. Το Σχίσμα της Δύσης τερματίστηκε τελικά το 1417 με το Συμβούλιο της Κωνσταντίας, όταν η εκλογή του Πάπα Μαρτίνου Ε' έγινε αποδεκτή από όλες τις πλευρές, αποκαθιστώντας την ενότητα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και του Βατικανού.
Στη σύγχρονη εποχή, οι παπικές εκλογές στο Βατικανό έχουν γίνει πολύ πιο σύντομες και οργανωμένες, χάρη στους αυστηρούς κανόνες που θεσπίστηκαν μετά τα μακροχρόνια Κονκλάβια του παρελθόντος. Ωστόσο, εξακολουθούν να αποτελούν γεγονότα παγκόσμιου ενδιαφέροντος και ιστορικής σημασίας. Το 2013, μετά την ιστορική παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ', το Κονκλάβιο εξέλεξε τον Πάπα Φραγκίσκο, τον πρώτο Ιησουίτη και πρώτο Πάπα από τη Λατινική Αμερική στην ιστορία του Βατικανού. Η εκλογή του σηματοδότησε μια νέα εποχή για την Καθολική Εκκλησία, με έμφαση στην απλότητα, την ταπεινότητα και το άνοιγμα προς τον σύγχρονο κόσμο. Η ιστορία των μακροβιότερων Κονκλαβίων μας υπενθυμίζει πόσο έχει εξελιχθεί η διαδικασία εκλογής του Πάπα στο Βατικανό ανά τους αιώνες, από μια χαοτική και συχνά πολιτικοποιημένη διαδικασία σε μια αυστηρά καθορισμένη και μυστική τελετουργία που διατηρεί ωστόσο την ιστορική της σημασία και τον συμβολισμό της για εκατομμύρια καθολικούς σε όλο τον κόσμο.
Διαβάστε: Βατικανό: Viral γλάρος στην καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα - "Θα μάθει πρώτος τον πάπα"
Τι είναι το Κονκλάβιο και πώς λειτουργεί στο Βατικανό
Το Κονκλάβιο (από τη λατινική φράση "cum clave" που σημαίνει "με κλειδί") είναι η αυστηρά κλειστή συνεδρίαση των καρδιναλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας για την εκλογή νέου Πάπα. Οι καρδινάλιοι κλειδώνονται στη Domus Sanctae Marthae του Βατικανού, χωρίς καμία επαφή με τον έξω κόσμο, μέχρι να καταλήξουν στην εκλογή του νέου ποντίφικα στην περίφημη Καπέλα Σιξτίνα.Κατά τη διάρκεια του Κονκλαβίου ισχύουν αυστηροί κανόνες:
• Απαγορεύεται αυστηρά η χρήση ηλεκτρονικών μέσων (κινητά, υπολογιστές)
• Όλοι οι καρδινάλιοι δίνουν όρκο μυστικότητας
• Συμμετέχουν μόνο καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών
• Απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων για την εκλογή
• Καθημερινά πραγματοποιούνται τέσσερις ψηφοφορίες
Η έκβαση κάθε ψηφοφορίας γνωστοποιείται στον κόσμο μέσω του καπνού από την καπνοδόχο της Καπέλα Σιξτίνα: μαύρος καπνός σημαίνει αποτυχία εκλογής, ενώ λευκός καπνός αναγγέλλει την εκλογή νέου Πάπα. Όταν ένας καρδινάλιος συγκεντρώσει τα απαιτούμενα δύο τρίτα των ψήφων, καλείται να αποδεχθεί την εκλογή και επιλέγει το παπικό του όνομα. Η εκλογή ανακοινώνεται στους πιστούς με την ιστορική φράση "Habemus Papam!" (Έχουμε Πάπα!).
Το μακροβιότερο Κονκλάβιο στην ιστορία του Βατικανού (1268-1271)
Το απόλυτο ρεκόρ μακροβιότητας στην ιστορία των παπικών εκλογών κατέχει το Κονκλάβιο του Βιτέρμπο. Μετά τον θάνατο του Πάπα Κλήμη Δ' το 1268, οι καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν στην πόλη Βιτέρμπο, κοντά στη Ρώμη, για να εκλέξουν τον διάδοχό του. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια πρωτοφανής καθυστέρηση τριών ολόκληρων ετών, με έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των υποστηρικτών του γαλλικού στέμματος και των ιταλικών συμφερόντων. Η διαμάχη ήταν τόσο έντονη που οι κάτοικοι του Βιτέρμπο, απηυδισμένοι από την αδυναμία των καρδιναλίων να καταλήξουν σε απόφαση, προχώρησαν σε δραστικά μέτρα. Κλείδωσαν τους καρδιναλίους στον χώρο συνεδρίασης, μείωσαν δραματικά το φαγητό που τους προσφερόταν, φτάνοντας στο σημείο να τους παρέχουν μόνο ψωμί και νερό. Σε μια ακόμη πιο ακραία κίνηση, αφαίρεσαν ακόμη και τη στέγη του παλατιού, αφήνοντας τους καρδιναλίους εκτεθειμένους στα καιρικά φαινόμενα.Τελικά, μετά από τρία χρόνια και υπό αυτές τις αφόρητες συνθήκες, οι καρδινάλιοι εξέλεξαν τον Τεομπάλντο Βισκόντι, ο οποίος πήρε το όνομα Γρηγόριος Ι' και έγινε Πάπας το 1271. Η εκλογή του προκάλεσε έκπληξη, καθώς ο ίδιος απουσίαζε από το Κονκλάβιο, συμμετέχοντας σε Σταυροφορία στο πλευρό του Εδουάρδου Α' της Αγγλίας. Αυτή η πρωτοφανής καθυστέρηση οδήγησε τον νέο Πάπα Γρηγόριο Ι' να εκδώσει την Παπική Βούλα "Ubi periculum", θεσπίζοντας τους κανόνες του Κονκλαβίου όπως τους γνωρίζουμε σήμερα. Η Βούλα καθόριζε ότι οι καρδινάλιοι-εκλέκτορες πρέπει να κλειδώνονται σε απομόνωση "cum clave" και να μην τους επιτρέπεται να αποχωρήσουν μέχρι την εκλογή νέου Πάπα, μια πρακτική που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα στο Βατικανό.
Το Μεγάλο Κονκλάβιο της Περούτζια και ο Πάπας που παραιτήθηκε
Ένα ακόμη αξιοσημείωτο παράδειγμα μακροχρόνιου Κονκλαβίου ήταν αυτό που ακολούθησε τον θάνατο του Πάπα Νικόλαου Δ'. Οι καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν στην Περούτζια και χρειάστηκαν 27 ολόκληροι μήνες απομόνωσης μέχρι να καταλήξουν στην εκλογή του Πάπα Κελεστίνου Ε', ενός ερημίτη μοναχού του Τάγματος των Κελεστίνων. Η θητεία του Κελεστίνου Ε' στον παπικό θρόνο του Βατικανού υπήρξε εξαιρετικά σύντομη και αμφιλεγόμενη. Αναγνωρίζοντας την αδυναμία του να ανταποκριθεί στα παπικά καθήκοντα, και μετά από συμβουλές του Καρδιναλίου Μπενεντέτο Καετάνι (του μετέπειτα Πάπα Βονιφάτιου Η'), αποφάσισε να παραιτηθεί μόλις πέντε μήνες μετά την εκλογή του. Η παραίτησή του άφησε μια σημαντική κληρονομιά στην ιστορία του παπικού θεσμού: το δικαίωμα του Πάπα να παραιτείται, το μοναδικό από τα διατάγματά του που δεν ακυρώθηκε από τον διάδοχό του. Αυτό το δικαίωμα αξιοποιήθηκε σχεδόν 800 χρόνια αργότερα, όταν ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ' έγινε ο πρώτος Πάπας μετά από έξι αιώνες που παραιτήθηκε οικειοθελώς από τον παπικό θρόνο του Βατικανού.
Το Κονκλάβιο που προκάλεσε το Σχίσμα της Δύσης (1378)
Ένα από τα πιο καθοριστικά Κονκλάβια στην ιστορία του Βατικανού ήταν αυτό που ακολούθησε τον θάνατο του Πάπα Γρηγορίου ΙΑ' το 1378. Οι Ρωμαίοι, επιθυμώντας διακαώς την επιστροφή της παπικής έδρας στη Ρώμη μετά την "Αιχμαλωσία της Αβινιόν", εξεγέρθηκαν απαιτώντας την εκλογή Ιταλού Πάπα. Υπό την πίεση και τις απειλές του ρωμαϊκού όχλου, οι καρδινάλιοι εξέλεξαν τον Αρχιεπίσκοπο του Μπάρι, ο οποίος πήρε το όνομα Ουρβανός ΣΤ'. Ωστόσο, πολλοί καρδινάλιοι, κυρίως Γάλλοι, αμφισβήτησαν την εγκυρότητα της εκλογής, θεωρώντας ότι έγινε υπό καθεστώς εξαναγκασμού. Λίγους μήνες αργότερα, συγκεντρώθηκαν στη Φοντί και εξέλεξαν νέο Πάπα, τον Κλήμη Ζ'.Αυτή η διπλή εκλογή οδήγησε στο περίφημο Σχίσμα της Δύσης, μια περίοδο όπου υπήρχαν ταυτόχρονα δύο και αργότερα τρεις διεκδικητές του παπικού θρόνου. Τα διάφορα κράτη της Ευρώπης διχάστηκαν ως προς την υποστήριξή τους, με τη Γαλλία, την Αραγονία, την Καστίλη και τη Σκωτία να αναγνωρίζουν τον Κλήμη, ενώ η Αγγλία, η Πορτογαλία και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία παρέμειναν πιστές στον Ουρβανό. Το Σχίσμα της Δύσης τερματίστηκε τελικά το 1417 με το Συμβούλιο της Κωνσταντίας, όταν η εκλογή του Πάπα Μαρτίνου Ε' έγινε αποδεκτή από όλες τις πλευρές, αποκαθιστώντας την ενότητα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και του Βατικανού.
