Το Gran Chaco, το δεύτερο μεγαλύτερο δάσος της Νότιας Αμερικής μετά τον Αμαζόνιο, βρίσκεται σε κρίσιμο κίνδυνο λόγω της εκτεταμένης αποψίλωσης. Αυτό το πολύτιμο οικοσύστημα που εκτείνεται σε τέσσερις χώρες (Αργεντινή, Παραγουάη, Βραζιλία και Βολιβία) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πνεύμονες πρασίνου του πλανήτη, φιλοξενώντας εντυπωσιακή βιοποικιλότητα με πάνω από 3.400 φυτικά είδη, 500 είδη πουλιών, 150 θηλαστικά, 120 ερπετά και 100 αμφίβια.

Η κλιμακούμενη αποψίλωση του Gran Chaco

Η καταστροφή του δάσους Gran Chaco συνεχίζεται με ανησυχητικούς ρυθμούς. Από το 1998 έως το 2023, η Αργεντινή έχασε περίπου 7 εκατομμύρια εκτάρια δασών, με το 80% αυτής της απώλειας να εντοπίζεται στην περιοχή του Gran Chaco. Σύμφωνα με στοιχεία της Greenpeace για το 2024, καταστράφηκαν σχεδόν 150.000 εκτάρια δάσους στην περιοχή, σημειώνοντας αύξηση 10% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Η συνεχιζόμενη αποψίλωση του δάσους Gran Chaco συμβαίνει την ίδια περίοδο που έγινε γνωστό πως ένα τμήμα του δάσους του Αμαζονίου αποψιλώθηκε για τη δημιουργία δρόμου ενόψει της διάσκεψης COP30, γεγονός που αναδεικνύει την παγκόσμια κλίμακα του προβλήματος της αποψίλωσης των τροπικών δασών.


Επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα του δάσους

Η εκτεταμένη αποψίλωση του δάσους Gran Chaco έχει καταστροφικές συνέπειες για την πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής. Σπάνια και απειλούμενα είδη χάνουν τα φυσικά τους ενδιαιτήματα, συμπεριλαμβανομένων:

• Το τζάγκουαρ, το γιγάντιο αρμαντίλο, το τσάκο, το καπιμπάρα και διάφορα είδη πιθήκων που αντιμετωπίζουν άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης λόγω της συρρίκνωσης του δασικού οικοσυστήματος του Gran Chaco.

Η απώλεια αυτών των ειδών δεν αποτελεί μόνο οικολογική καταστροφή αλλά διαταράσσει και την ισορροπία ολόκληρου του οικοσυστήματος του δάσους, με αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας.


Οι ιθαγενείς κοινότητες στο επίκεντρο της κρίσης

Οι ιθαγενείς κοινότητες που ζουν παραδοσιακά στο δάσος Gran Chaco, όπως οι Qom, βιώνουν άμεσα τις επιπτώσεις της αποψίλωσης. Η Bashe Nuhem, μέλος της κοινότητας Qom, περιγράφει με δραματικούς όρους την κατάσταση, αναφέροντας ότι η αποψίλωση έχει μετατρέψει το άλλοτε ζωντανό δάσος σε "νεκροταφείο δέντρων".

Πολλές οικογένειες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες καθώς το δάσος Gran Chaco, που αποτελούσε την πηγή διατροφής, φαρμάκων και πνευματικής τους ταυτότητας, καταστρέφεται συστηματικά. Επιπλέον, όσοι προσπαθούν να αντισταθούν στην αποψίλωση του δάσους συχνά αντιμετωπίζουν απειλές και βία από τα συμφέροντα που προωθούν την καταστροφή του.


Ανεπαρκής προστασία παρά τη νομοθεσία

Παρά την ύπαρξη του Νόμου για τα Δάση του 2007 και τη δικαστική απόφαση του 2019 που απαγορεύει την αποψίλωση στην επαρχία Chaco, η εφαρμογή των προστατευτικών μέτρων για το δάσος παραμένει εξαιρετικά αδύναμη. Η Greenpeace και άλλοι περιβαλλοντικοί οργανισμοί τονίζουν την επείγουσα ανάγκη για αυστηρότερες ποινές και αποτελεσματικότερη εφαρμογή των νόμων για την προστασία του δάσους Gran Chaco.

Η έλλειψη πολιτικής βούλησης και οι οικονομικές πιέσεις για επέκταση των αγροτικών εκτάσεων συνεχίζουν να υπονομεύουν τις προσπάθειες διατήρησης αυτού του πολύτιμου δασικού οικοσυστήματος.


Περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αποψίλωσης

Η αποψίλωση του δάσους Gran Chaco προκαλεί σοβαρές περιβαλλοντικές αλλαγές στην ευρύτερη περιοχή. Η απώλεια της δασικής κάλυψης οδηγεί σε αύξηση των τοπικών θερμοκρασιών, μείωση των βροχοπτώσεων και ενίσχυση των ακραίων καιρικών φαινομένων όπως παρατεταμένες ξηρασίες και καταστροφικές πλημμύρες.

Αυτές οι κλιματικές αλλαγές δεν επηρεάζουν μόνο τις τοπικές κοινότητες αλλά και την αγροτική παραγωγή, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο όπου η αποψίλωση του δάσους για γεωργικούς σκοπούς τελικά υπονομεύει την ίδια τη γεωργική παραγωγικότητα της περιοχής.

Δάσος στη Νότια Αμερική απειλείται από αποψίλωση


Πρωτοβουλίες αποκατάστασης και η σημασία της διατήρησης

Οργανώσεις όπως η «Rewilding Argentina» εργάζονται εντατικά για την αποκατάσταση του οικοσυστήματος του δάσους Gran Chaco, με προγράμματα που στοχεύουν στην επαναφορά απειλούμενων ειδών όπως ο τζάγκουαρ στην περιοχή. Ωστόσο, η επιτυχία αυτών των προσπαθειών εξαρτάται άμεσα από την ενίσχυση των νομικών πλαισίων προστασίας και την ενεργό υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων.

Η προστασία του δάσους Gran Chaco είναι κρίσιμης σημασίας όχι μόνο για τη διατήρηση της μοναδικής βιοποικιλότητας της περιοχής, αλλά και για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής. Το δάσος αυτό λειτουργεί ως σημαντική αποθήκη άνθρακα και η διατήρησή του αποτελεί ουσιαστικό μέρος της παγκόσμιας προσπάθειας για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η συντονισμένη δράση σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο είναι απαραίτητη για να αποτραπεί η περαιτέρω αποψίλωση και να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα αυτού του ανεκτίμητου δασικού οικοσυστήματος για τις μελλοντικές γενιές.