Σε ηλικία 89 ετών έφυγε από τη ζωή ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης Χοσέ «Πέπε» Μουχίκα, γνωστός και ως ο «φτωχότερος πρόεδρος του κόσμου», όπως τον αποκαλούσαν, προκαλώντας παγκόσμια συγκίνηση. Το γεγονός έκανε γνωστό με ανάρτησή του στο Χ ο πρόεδρος της χώρας, Ζαμαντού Ορσί. «Με βαθιά θλίψη, ανακοινώνουμε τον θάνατο του συντρόφου μας Χοσέ "Πέπε" Μουχίκα. Πρόεδρος, ακτιβιστής, οδηγός και ηγέτης. Θα μας λείψεις πολύ, παλιόφιλε», ανέφερε ο Ουρουγουανός πρόεδρος. Τη Δευτέρα (12/5) η σύζυγος του Μουχίκα και πρώην αντιπρόεδρος, Λουσία Τοπολάνσκι, ανέφερε πως ο πρώην πρόεδρος έπασχε από καρκίνο του οισοφάγου σε «τελικό στάδιο» και λάμβανε παρηγορητική φροντίδα για την ανακούφιση του πόνου.
Τον Ιανουάριο ο 89χρονος πρώην πρόεδρος, μια εμβληματική προσωπικότητα της Αριστεράς στη Λατινική Αμερική, αποκάλυψε ότι ο καρκίνος που διαγνώστηκε τον Μάιο του 2024 είχε εξαπλωθεί και ότι ο γερασμένος οργανισμός του δεν μπορούσε πλέον να αντέξει τη θεραπεία.
Χοσέ Μουχίκα, Ουρουγουάη: Πώς έμεινε γνωστός ως ο "φτωχότερος πρόεδρος του κόσμου"
Ο «φτωχότερος πρόεδρος του κόσμου», όπως τον αποκαλούσαν, επειδή έδινε σχεδόν όλον τον μισθό που λάμβανε ως αρχηγός του κράτους σε ένα πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας, συνέχιζε να ζει στο μικρό αγρόκτημά του, έχοντας στο πλευρό του τη σύζυγό του και τον σκύλο του, τη Μανουέλα, και οδηγούσε ένα παλιό Volkswagen Beetle, ενώ ήταν στην εξουσία από το 2010 έως το 2015.
Ο Χοσέ Μουχίκα έκανε την Ουρουγουάη πρωτοπόρο στην υιοθέτηση προοδευτικών μέτρων σε ό,τι αφορά το δικαίωμα στην άμβλωση, τον γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών και τη νομιμοποίηση της κάνναβης (η πρώτη χώρα παγκοσμίως, το 2013). Ο πρώην αντάρτης βασανίστηκε και πέρασε 13 χρόνια στη φυλακή – τα περισσότερα κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας (1973-85). Εξελέγη βουλευτής, γερουσιαστής, διορίστηκε υπουργός και κατόπιν ανέλαβε την προεδρία της χώρας των 3,4 εκατομμυρίων κατοίκων.
Απέκτησε επίσης διεθνή απήχηση για τη σθεναρή αντι-καταναλωτική του στάση. Ο Μουχίκα ήταν μέλος των ανταρτών MLN-Tupamaros που διεξήγαγαν εξέγερση κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 και του 1970, ενώ το 1973 έγινε το στρατιωτικό πραξικόπημα που εγκαινίασε μια δικτατορία που διήρκεσε μέχρι το 1985.
Χοσέ Μουχίκα: "Ο πρόεδρος είναι ένας δημόσιος υπάλληλος που ζει για να εξυπηρετεί τους πολίτες, δεν είναι βασιλιάς, δεν είναι θεός - Είμαι ο γιος της ιστορίας μου"
Ο Μουχίκα πέρασε 12 χρόνια στη φυλακή κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μεγάλο μέρος της οποίας σε απομόνωση. Ο Μουχίκα –ο οποίος μπορούσε να μιλάει λυρικά για τη φύση, τον καταναλωτισμό και την αγάπη– απέδιδε την απλή ζωή και τους φιλοσοφικούς του στοχασμούς στα 13 χρόνια που πέρασε στη φυλακή για τον ρόλο του σε μια αριστερή επαναστατική ομάδα. «Ήμασταν φυλακισμένοι και μόνοι, οπότε για να επιβιώσουμε, έπρεπε να σκεφτούμε και να ξανασκεφτούμε πολλά», είπε σε ένα ντοκιμαντέρ του Netflix για τη ζωή του. Χωρίς αυτή την εμπειρία, είπε, μπορεί να ήταν πιο «επιπόλαιος».
Μερικές από τις σκέψεις του, που δείχνουν ποιος ήταν ο Χοσέ Μουχίκα, είναι:
«Δεν είμαι ο φτωχότερος πρόεδρος. Ο φτωχότερος είναι αυτός που χρειάζεται πολλά για να ζήσει. Η ζωή μου είναι το αποτέλεσμα των τραυμάτων μου. Είμαι ο γιος της ιστορίας μου. Υπήρχαν εποχές που για να είμαι χαρούμενος δε χρειαζόμουν τίποτα παραπάνω παρά ένα στρώμα για να κοιμηθώ».
«Ο στόχος μου είναι να πετύχω τη μείωση της αδικίας [στην Ουρουγουάη], να βοηθήσω τους πιο ευάλωτους και να αφήσω μία παρακαταθήκη πολιτική, έναν τρόπο για να οραματιζόμαστε το μέλλον το οποίο θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλοι που θα έρθουν να πάρουν τη θέση μου. Δεν υπάρχει τίποτα που να έχει μικρή διάρκεια. Αυτό που θέλω είναι να αγωνιστώ για το κοινό καλό».
«Η ζωή περνάει γρήγορα. Ο μόνος τρόπος για να παρατείνεις τη ζωή σου είναι άλλοι να συνεχίσουν τη δουλειά που εσύ έχεις ξεκινήσει».
«Ο πρόεδρος είναι ένας υψηλός αξιωματούχος που εκλέγεται για να πραγματοποιεί μία λειτουργία. Δεν είναι βασιλιάς, δεν είναι θεός. Δεν είναι κάποιος σαμάνος σε κάποια φυλή ώστε να γνωρίζει τα πάντα. Είναι ένας δημόσιος υπάλληλος που ζει για να εξυπηρετεί τους πολίτες. Νομίζω ότι ο ιδανικός τρόπος ζωής για έναν πρόεδρο είναι να ζει όπως η πλειοψηφία του κόσμου για τον οποίο εκλέχθηκε να υπηρετήσει».
Ποιος ήταν ο Χοσέ Μουχίκα
Απόγονος Βάσκων και Ιταλών μεταναστών, γεννήθηκε στο Μοντεβιδέο στις 20 Μαΐου 1935, σύμφωνα με το έγγραφο της ταυτότητάς του, αν και ισχυρίστηκε ότι ήταν έναν χρόνο μεγαλύτερος. Ανατράφηκε κυρίως από τη μητέρα του, την οποία περιέγραψε ως «μια πολύ σκληρή κυρία», μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, και καλλιεργούσε λουλούδια που πουλούσε σε πανηγύρια για να βγάζει χρήματα.
Η γεωργία ήταν η πρώτη του αγάπη, αν και ήταν παθιασμένος με την πολιτική. Ξεκίνησε ως μέλος του συντηρητικού Εθνικού Κόμματος, αλλά στα μέσα της δεκαετίας του 1960 προσχώρησε στο MLN-Tupamaros, μια ομάδα αντάρτικου πόλης εμπνευσμένη από την κουβανική επανάσταση, η οποία επεδίωκε την ανατροπή του κράτους και τη σοσιαλιστική αλλαγή.
Η ομάδα διεξήγαγε «απαλλοτριώσεις» τύπου Ρομπέν των Δασών, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Μουχίκα, όπως ληστεία τραπεζών, για να τις δώσει στους φτωχούς, πριν κλιμακωθεί σε απαγωγές, βομβιστικές επιθέσεις και δολοφονίες. Ο Μουχίκα υπέστη πολλά τραύματα από σφαίρες, συνελήφθη τέσσερις φορές και απέδρασε δύο φορές από τη φυλακή – μεταξύ άλλων, στην τολμηρή απόδραση δεκάδων κρατουμένων το 1971 από τη φυλακή Punta Carretas του Μοντεβιδέο, που σήμερα είναι ένα κομψό εμπορικό κέντρο.
Συνελήφθη το 1972 και εξέτισε 13 χρόνια στη φυλακή, τα περισσότερα από αυτά σε απομόνωση, σε μια εποχή που η Ουρουγουάη βρισκόταν υπό στρατιωτική δικτατορία. Το 1985 του δόθηκε χάρη και σιγά σιγά μπήκε στην πολιτική, πρώτα ως βουλευτής και στη συνέχεια ως γερουσιαστής.
Διετέλεσε υπουργός κτηνοτροφίας, γεωργίας και αλιείας στην πρώτη αριστερή κυβέρνηση της Ουρουγουάης για τρία χρόνια, πριν θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία το 2009. Αν και αγαπήθηκε από πολλούς για τις προσπάθειές του ως πρόεδρος να αντιμετωπίσει τη φτώχεια και να μετατρέψει την Ουρουγουάη σε μία από τις πιο σταθερές δημοκρατίες του κόσμου, οι επικριτές κατηγόρησαν τον Μουχίκα για την αποτυχία του να εφαρμόσει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και να περιορίσει τις κρατικές δαπάνες.
Χοσέ Μουχίκα: Θα ήθελα να με θυμούνται ως "τρελό γέρο" - Αυτό ήταν το μόνο για το οποίο μετάνιωσε
Ήταν γνωστός για τις ειλικρινείς, ενίοτε όχι και τόσο διπλωματικές, παρατηρήσεις του. Μια φορά τον έπιασε το μικρόφωνο να λέει: «Αυτή η γριά μάγισσα είναι χειρότερη από τον μονόφθαλμο». Ήταν μια αναφορά στην πρώην πρόεδρο της Αργεντινής Κριστίνα Κίρχνερ και στον εκλιπόντα σύζυγό της και πρώην πρόεδρο Νέστορ Κίρχνερ, ο οποίος είχε ένα «τεμπέλικο» μάτι.
Αφού υπηρέτησε μία μόνο θητεία ως πρόεδρος, επανεξελέγη στη Γερουσία, αλλά αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική το 2020, λόγω των κινδύνων που εγκυμονούσε το Covid-19 για το εξασθενημένο ανοσοποιητικό του σύστημα.
Παρέμεινε μια σημαντική πολιτική προσωπικότητα, με το αγρόκτημά του στα περίχωρα του Μοντεβιδέο να το επισκέπτονται μια σειρά από τοπικούς και διεθνείς ηγέτες. Σε συνέντευξή του στους New York Times τον Αύγουστο του 2024, δήλωσε ότι θα ήθελε να τον θυμούνται ως «τρελό γέρο». Είπε ότι το μόνο που μετάνιωσε στη ζωή του ήταν ότι δεν έκανε παιδιά. Παντρεύτηκε μια πρώην αντάρτισσα το 2005, η οποία ζει.
Πέρυσι ο Μουχίκα ανακοίνωσε ότι είχε καρκίνο και οι αναφορές στην ηλικία του και την αδυσώπητη εγγύτητα του θανάτου γίνονταν όλο και πιο συχνές - αλλά πάντα αποδεχόταν το τελικό αποτέλεσμα ως κάτι φυσικό, χωρίς δράμα. Στην τελευταία συνέντευξη που έδωσε στο BBC τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, είπε: «Ξέρουμε ότι ο θάνατος είναι αναπόφευκτος. Και ίσως αυτό είναι το αλάτι της ζωής». Ο Μουχίκα είχε ζητήσει να ταφεί στο αγρόκτημά του, κάτω από ένα δέντρο που ο ίδιος φύτεψε, μαζί με τον σκύλο του Manuela, ο οποίος πέθανε το 2018 σε ηλικία 20 ετών.
