Επικριτικός για τον ρόλο της Τουρκίας και του Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο και για την προσπάθεια αποσταθεροποίησης στην περιοχή δηλώνει ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της Αμερικανοϊσραηλινής Επιτροπής (American Jewish Committee - AJC), Ντέιβιντ Χάρις, σε αποκλειστική συνέντευξη στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ». Ο έμπειρος διπλωμάτης αναγνωρίζει την αξία της συνεργασίας του Ισραήλ με την Ελλάδα και την Κύπρο σε μια πολυεπίπεδη σχέση, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «3+1», κρούοντας όμως τον κώδωνα για πιθανές αναταράξεις, που μπορεί να προκληθούν από την απουσία των ΗΠΑ.

Ο Ντέιβιντ Χάρις υπήρξε ο μακροβιότερος διευθύνων σύμβουλο της Αμερικανοεβραϊκής Επιτροπής (AJC), από το 1999 μέχρι το 2022, υπερασπιζόμενος τις θέσεις του Ισραήλ παγκοσμίως. Επί της θητείας του, η εν λόγω επιτροπή έγινε δίαυλος επικοινωνίας με τον αραβικό κόσμο, ανοίγοντας τον δρόμο για τις μετέπειτα «Συμφωνίες του Αβραάμ». Ο πρόεδρος του Ισραήλ Σιμόν Πέρες τον είχε χαρακτηρίσει ως τον «υπουργό Εξωτερικών του ισραηλινού λαού», ενώ έχει τιμηθεί περισσότερες από 20 φορές από ξένες κυβερνήσεις για τη διεθνή του δράση, γεγονός που τον καθιστά τον πιο παρασημοφορημένο επικεφαλής αμερικανοεβραϊκού οργανισμού στην ιστορία των ΗΠΑ.

Πώς αξιολογείτε την πρόσφατη στρατιωτική επέμβαση του Ισραήλ κατά της «Χαμάς» στη Γάζα;

Η αντίδραση του Ισραήλ ήταν αναπόφευκτη λόγω της φύσης της «Χαμάς». Η «Χαμάς» είχε κάθε ευκαιρία να διαπραγματευτεί την απελευθέρωση όλων των υπόλοιπων ομήρων, κι όμως δεν το έκανε. Το Ισραήλ αισθάνθηκε ότι η «Χαμάς» απλώς κέρδιζε χρόνο και, έτσι, το Τελ Αβίβ συνέχισε έναν αναγκαίο πόλεμο, τον οποίο όμως δεν επεδίωξε ποτέ. Αντίθετα, του επιβλήθηκε από τη «Χαμάς».

Ωστόσο, υπάρχουν αναφορές από τη «Χαμάς» για αμάχους…

Η «Χαμάς» χρησιμοποιεί σκόπιμα αμάχους ως ασπίδες και επιζητά σαδιστικά τις απώλειες Παλαιστίνιων πολιτών. Το Ισραήλ δεν έχει άλλη επιλογή, καθώς κυνηγάει την ηγεσία της «Χαμάς».

Σε ποιον βαθμό πιστεύετε ότι η διεθνής κοινότητα θα παρέμβει ή, έστω, θα αντιδράσει στις πολεμικές επιχειρήσεις στη Γάζα;

Θεσμοί όπως τα Ηνωμένα Εθνη, τo λεγόμενο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, η UNRWA... έχουν χάσει κάθε αξιοπιστία από την 7η Οκτωβρίου κι έπειτα. Η χώρα-κλειδί για το Ισραήλ είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι προφανές ότι η επανέναρξη της (στρατιωτικής) απάντησης του Ισραήλ στη «Χαμάς» έγινε σε συντονισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες και με την πλήρη υποστήριξή τους. Γι’ αυτό και ευχαριστούμε την αμερικανική κυβέρνηση.

Διαβάζουμε αναφορές ότι η «Χαμάς» ετοίμαζε νέες επιθέσεις προς το Ισραήλ.

Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, αν και πολλοί απέρριψαν την πρόταση του προέδρου Τραμπ για μια νέα προσέγγιση στη Γάζα, όταν ρωτήθηκαν, δεν μπορούσαν να σκεφτούν ένα καλύτερο σχέδιο. Η εναλλακτική λύση είναι, απλά, να επιστρέψουμε στο status quo ante, με μια άλλη παρατεταμένη προσπάθεια κατάπαυσης του πυρός, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η «Χαμάς» χρησιμοποιεί κάθε κατάπαυση για να επανεξοπλιστεί και να προετοιμαστεί για την επόμενη και τη μεθεπόμενη 7η Οκτωβρίου. Η κυβέρνηση Τραμπ σε αυτή την περίπτωση προσπάθησε να συμβάλει με νέο τρόπο σκέψης απέναντι στους επικριτές της. Είπε πολύ ξεκάθαρα πως, αν δεν σας αρέσει η ιδέα μας, προτείνετε κάτι άλλο. Πιστεύω ότι, στο τέλος της ημέρας, οποιαδήποτε μελλοντική διακυβέρνηση στη Γάζα θα πρέπει να περιλαμβάνει την Αίγυπτο, την Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και άλλες μετριοπαθείς και υπεύθυνες αραβικές χώρες, διότι δεν μπορεί να αφεθεί στη «Χαμάς» και στους προστάτες της στην Τεχεράνη να συνεχίσουν να διαχειρίζονται τη Γάζα. Δεν ενδιαφέρονται να οικοδομήσουν ένα κράτος δίπλα στο Ισραήλ. Ενδιαφέρονται μόνο για την οικοδόμηση ενός κράτους που μπορεί να καταστρέψει το Ισραήλ και το Ισραήλ δεν θα τους κάνει το χατίρι.

Ποιες προκλήσεις πιστεύετε ότι αντιμετωπίζει ο Αχμέντ αλ Σάραα όσον αφορά τη νομιμοποίηση της διακυβέρνησης της Συρίας, δεδομένης της πρότερης σχέσης του με το «ISIS»;

Η πρώτη πρόκληση θα είναι να αποδείξει στην εξουσία στη Δαμασκό ότι είναι πράγματι ένα διαφορετικό πρόσωπο και ότι διοικεί μια «υπεύθυνη» κυβέρνηση, τουλάχιστον με όρους Μέσης Ανατολής. Οι Αλαουίτες, οι χριστιανοί και οι Κούρδοι δεν είναι αυτήν τη στιγμή ασφαλείς, πολύ περισσότερο δεν προστατεύονται. Υπάρχει και ο ρόλος της Τουρκίας και εδώ τίθεται το ερώτημα, και μάλιστα όχι για πρώτη φορά, αν η Τουρκία είναι πράγματι μια υπεύθυνη δυτική χώρα και μέλος του ΝΑΤΟ ή παίζει και με τις δύο πλευρές. Στην περίπτωση της Συρίας, δείχνει την πιο σκοτεινή της πλευρά.

Τι επιπτώσεις πιστεύετε ότι θα έχει η εμπλοκή της Τουρκίας στην περιφερειακή σταθερότητα, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου και της Ελλάδας;

Ήμουν επιφυλακτικός για την ηγεσία της Τουρκίας υπό τον πρόεδρο Ερντογάν από την πρώτη μου συνάντηση μαζί του, στην Αγκυρα, λίγο μετά την εκλογή του, τότε ως πρωθυπουργός, πριν από 20 χρόνια. Είδα στον πρόεδρο Ερντογάν κάποιον διαφορετικό και επικίνδυνο. Είδα, επίσης, έναν βαθμό αφέλειας και ευπιστίας εκ μέρους πάρα πολλών δυτικών ηγετών, στις Βρυξέλλες, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στο Βερολίνο και την Ουάσινγκτον. Είναι καιρός να θέσουμε στην Τουρκία το θεμελιώδες ερώτημα: Θα είναι παράγοντας δημοκρατικής περιφερειακής σταθερότητας ή θα είναι μόνιμος παράγοντας αστάθειας, αναστάτωσης και επιθετικότητας; Φοβάμαι ότι η απάντηση κλίνει πολύ προς την κατεύθυνση της αστάθειας, του κινδύνου και της αναστάτωσης.

Η πρωτοβουλία «3+1», στην οποία συμμετέχουν η Ελλάδα, η Κύπρος και οι ΗΠΑ, επικεντρώνεται στην ενέργεια και την άμυνα, είτε με τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed Gas είτε με την ηλεκτρική διασύνδεση. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι στρατηγικοί στόχοι αυτού του συνασπισμού;

Νομίζω πως το γεγονός ότι οι τρεις χώρες έχουν συσφίξει τις σχέσεις τους με τόσο πολλούς τρόπους αποτελεί ένα πολύ ισχυρό μήνυμα προς τους πιθανούς ταραξίες - και ξέρουμε ποιοι είναι αυτοί.

Πριν από μερικές εβδομάδες, φιλοξενήσαμε στην Ελλάδα συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Κύπρου και του Ισραήλ. Η Ελλάδα προσπάθησε να τοποθετήσει ένα καλώδιο που θα συνδέει ουσιαστικά την Ευρώπη με την Κύπρο, με την Τουρκία να αντιδρά με πολεμικά πλοία επί του πεδίου. Εκτιμάτε ότι στο ενδεχόμενο μιας αψιμαχίας μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας το Ισραήλ θα είναι εκεί για να υποστηρίξει με κάποιον τρόπο την Ελλάδα;

Μπορώ να πω ότι, όταν η Τουρκία παραβίασε στο παρελθόν την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου, μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα ήρθε αμέσως για να υπερασπιστεί την Κύπρο και αυτή ήταν η Γαλλία.

Ποια είναι η εκτίμησή σας για την τρέχουσα πολιτική των ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ στην Ανατολική Μεσόγειο, όσον αφορά την Κύπρο, την Ελλάδα και την Τουρκία;

Παρόλο που εργάζονται με αστραπιαία ταχύτητα, δεν είμαι σίγουρος ότι έχουν στρέψει πλήρως την προσοχή τους στο «3+1». Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι ο υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, είναι ένας μακροχρόνιος και αποδεδειγμένος φίλος της Ελλάδας, όπως και της Κύπρου και του Ισραήλ. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι έχουμε ισχυρούς υποστηρικτές στη νέα κυβέρνηση. Το ερώτημα είναι πότε θα βρουν τον χρόνο να ασχοληθούν με αυτά τα ζητήματα, τα οποία, φυσικά, για εσάς και για μένα, είναι εξαιρετικά σημαντικά, αλλά μπορεί να μην είναι τόσο σημαντικά όσο κάποια άλλα ζητήματα με τα οποία ασχολούνται τώρα. Σχεδόν σε όλες τις καθημερινές τηλεφωνικές συνομιλίες με τους Ρώσους ηγέτες και τους Ουκρανούς ηγέτες επικεντρώνονται στην Κίνα, στους δασμούς και στο τι συμβαίνει στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών.

Διαβλέπετε μια προσέγγιση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας μετά τις προστριβές όλα αυτά τα χρόνια, ανατρέχοντας στον ανθρωπιστικό στολίσκο στο «Μαβί Μαρμαρά»;

Επειτα από περισσότερα από 20 χρόνια ηγεσίας του προέδρου Ερντογάν, νομίζω ότι έχει γίνει σαφές στους Ισραηλινούς ηγέτες ότι η προσέγγιση δεν θα γίνει με αυτόν στο τιμόνι της Τουρκίας. Ισως στο μέλλον, αλλά όχι με αυτόν ηγέτη, καθώς ο ίδιος συνδέεται με τη «Μουσουλμανική Αδελφότητα» και τη «Χαμάς». Σας διαβεβαιώνω ότι θα υπάρξουν φωνές στις ΗΠΑ -ανάμεσά τους και η δική μου- που θα συνεχίσουν να επιμένουν ότι δεν μπορούμε να εξαπατηθούμε από μια πολύ πονηρή και αναξιόπιστη Τουρκία υπό τη σημερινή ηγεσία. Πιστεύω ότι η στενή σχέση του προέδρου Τραμπ με το Ισραήλ και οι προσωπικοί δεσμοί με τον Νετανιάχου θα βοηθήσουν την Ουάσινγκτον να συνειδητοποιήσει ότι οι ΗΠΑ μπορούν να φτάσουν μέχρι ενός σημείου με την Τουρκία. Προφανώς, είναι πολύ μεγάλη και σε κεντρική τοποθεσία για να την αγνοήσουν. Αλλά αυτό απέχει πολύ από το να εμπιστευόμαστε πλήρως ως έθνος την Τουρκία αυτήν τη στιγμή.

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά