Το ξύπνημα του Εγκέλαδου, αισθητή δόνηση που προκάλεσε τεράστια ανησυχία, ο χορός των Ρίχτερ ή μια μία λέξη, σεισμός. Όσα συνέβησαν σε Σαντορίνη και Αμοργό τους προηγούμενους μήνες, το πρόσφατο «ξάφνιασμα» στη Ρόδο, αλλά κυρίως το παρελθόν, δεν «επιτρέπουν» στους κατοίκους της Ελλάδας εφησυχασμό, ωστόσο ο πανικός και οι συγκεχυμένες πληροφορίες δεν βοηθούν, όπως επισημαίνουν χαρακτηριστικά οι ειδικοί.

Διαβάστε: Η λίστα με τις τοπ σεισμογενείς χώρες και η θέση της Ελλάδας που θα σε ταρακουνήσει

Σεισμός χαρακτηρίζεται η αισθητή ανατάραξη της επιφάνειας λόγω απότομων μετακινήσεων μαζών. Το ξύπνημα του Εγκέλαδου, όπως είθισται να χαρακτηρίζεται προκαλείται από την ξαφνική κίνηση των τεκτονικών πλακών της Γης, οι οποίες απελευθερώνουν ενέργεια με τη μορφή σεισμικών κυμάτων. Τα συγκεκριμένα κύματα προκαλούν δόνηση του εδάφους και ενδέχεται να οδηγήσουν σε ζημιές.

Σεισμός: Τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα

Μέχρι σήμερα, για τον άνθρωπο τα παρακάτω στοιχεία είναι γνωστά για τους σεισμούς:
  1. Ο φλοιός της γης αποτελείται από μεγάλες, κινούμενες πλάκες που ονομάζονται τεκτονικές πλάκες. Όταν αυτές κινούνται, ενδέχεται να συγκρουστούν, να διαχωριστούν ή να διολισθήσουν η μία δίπλα στην άλλη, με αποτέλεσμα να προκληθούν σεισμοί.
  2. Τα ρήγματα είναι ρωγμές στον φλοιό της Γης. Σε αυτά τα σημεία τα πετρώματα κινούνται κατά μήκος αντίθετων πλευρών. Οι σεισμοί συμβαίνουν συχνά κατά μήκος αυτών των γραμμών των ρηγμάτων, καθώς η πίεση συσσωρεύεται και απελευθερώνεται.
  3. Η εστία είναι το σημείο από όπου ο σεισμός προέρχεται βαθιά μέσα στη Γη. Όσο για το επίκεντρο, πρόκειται για το σημείο στην επιφάνεια της Γης, ακριβώς πάνω από την εστία, όπου ο σεισμός γίνεται πιο έντονα αισθητός.
  4. Η κλίμακα Ρίχτερ χρησιμοποιείται για τη μέτρηση του μεγέθους των σεισμών. Σεισμός μεγέθους 8 Ρίχτερ και άνω θεωρείται από την επιστημονική κοινότητα εξαιρετικά ισχυρός.
  5. Το Δαχτυλίδι της Φωτιάς είναι μια περιοχή γύρω από τον Ειρηνικό Ωκεανό όπου σημειώνεται ένας μεγάλος αριθμός σεισμών και ηφαιστειακών εκρήξεων λόγω της κίνησης των τεκτονικών πλακών.
  6. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η εξόρυξη, η υδραυλική ρωγμάτωση και η κατασκευή μεγάλων φραγμάτων μπορούν επίσης να προκαλέσουν σεισμούς, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες.
  7. Οι σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν εκτεταμένες ζημιές, όπως κατάρρευση κτιρίων, κατολισθήσεις και τσουνάμι.

Σεισμός: Οι μύθοι

Οι καταστροφικές συνέπειες των σεισμών, ο φόβος των ανθρώπων για την εμφάνιση του φαινομένου, παρανοήσεις και κάποιες πεποιθήσεις, βαθιά ριζωμένες στη λαϊκή κουλτούρα πολλών λαών, έχουν δημιουργήσει «μύθους», που φαίνεται ότι δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ακολουθούν ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

  • Μύθος 1: Οι σεισμοί συμβαίνουν μόνο σε συγκεκριμένες τοποθεσίες ή καιρικές συνθήκες: Η αλήθεια είναι ότι μπορεί να συμβούν σε οποιαδήποτε τοποθεσία και δεν συνδέονται με συγκεκριμένα καιρικά φαινόμενα.
  • Μύθος 2: Τα ζώα μπορούν να προβλέψουν σεισμούς: Μπορεί τα ζώα να αντιδρούν στη σεισμική δραστηριότητα πριν οι άνθρωποι την αισθανθούν, όμως δεν υπάρχουν ακόμα τεκμηριωμένα στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι μπορούν να γίνει σχετική πρόβλεψη με ακρίβεια.
  • Μύθος 3: Οι σεισμοί μπορούν να προβλεφθούν με απόλυτη ακρίβεια από τους ειδικούς: Μπορεί οι κορυφαίοι επιστήμονες του πλανήτη να εξακολουθούν να εργάζονται για τη βελτίωση της πρόβλεψης σεισμών, ωστόσο προς το παρόν δεν είναι δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο με απόλυτη βεβαιότητα. Οι ειδικοί παρακολουθούν τα ρήγματα και ανιχνεύουν μοτίβα σεισμικής δραστηριότητας, αλλά δεν μπορούν να προβλέψουν τον ακριβή χρόνο ή το μέγεθος ενός σεισμού. Εστιάζουν στην πρόβλεψη της πιθανότητας σεισμών σε μεγάλα χρονικά διαστήματα, κάτι που βοηθά στην προετοιμασία.
  • Μύθος 4: Το έδαφος μπορεί να ανοίξει κατά τη διάρκεια ενός σεισμού και ενδέχεται να «καταπιεί» ανθρώπους και κτίρια: Τα κενά ρήγματα, όπως απεικονίζονται στις ταινίες και στη λογοτεχνία, είναι φανταστικά. Κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, το έδαφος κινείται κατά μήκος ενός ρήγματος και όχι μακριά από αυτό.
  • Μύθος 5: Μπορεί να συμβούν «μεγασεισμοί» μεγέθους 10 Ρίχτερ και άνω: Θεωρούνται απίθανοι από τους επιστήμονες. Ο μεγαλύτερος καταγεγραμμένος σεισμός ήταν μεγέθους 9,5 Ρίχτερ. Επιπλέον, δεν υπάρχει γνωστό ρήγμα αρκετά μεγάλο για να προκαλέσει σεισμό μεγέθους 10 Ρίχτερ.


Σεισμός: Η μυθολογία

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μυθολογία, ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο αρχαίοι λαοί αντιλαμβάνονταν και προσπαθούσαν να εξηγήσουν τους σεισμούς:
  • Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως, όταν γινόταν σεισμός, ο Εγκέλαδος είχε θυμώσει και επειδή ήταν μεγαλόσωμος τράνταζε τη γη. Ο Εγκέλαδος στην Ελληνική Μυθολογία φέρεται ως αρχηγός των Γιγάντων, γιος του Τάρταρου και της Γαίας.
  • Επιπλέον, οι αρχαίοι Έλληνες μπορεί να θεωρούσαν τον Ποσειδώνα ως τον θεό της θάλασσας, συχνά όμως τον συνέδεαν με τους σεισμούς. Πίστευαν ότι χτυπούσε το πόδι του ή τράνταζε τη Γη με την τρίαινά του για να προκαλέσει σεισμό και τσουνάμι.
  • Να σημειωθεί επίσης ότι στην αρχαία Ελλάδα πολλοί πίστευαν ότι οι σεισμοί προκαλούνταν και από τον Δία.
  • Σύμφωνα με τη σκανδιναβική μυθολογία ο θεός Λόκι είναι δεμένος στο έδαφος και τα βάσανά του προκαλούν σεισμούς.
  • Στην Ιαπωνική μυθολογία ένα γιγαντιαίο γατόψαρο ζει στη λάσπη κάτω από τη Γη. Μάλιστα, του αρέσει να κάνει αστεία εις βάρος των ανθρώπων και μόνο ο θεός Κασίμα μπορεί να το χαλιναγωγήσει. Ο Κασίμα κρατά έναν μεγάλο βράχο με μαγικές δυνάμεις πάνω από το γατόψαρο και το εμποδίζει να κινηθεί. Έτσι, η Γη παραμένει ακίνητη. Υπάρχουν φορές όμως που το γατόψαρο ξεφεύγει από την επίβλεψη του Κασίμα και αρχίζει να κινείται, με αποτέλεσμα να προκαλούνται σεισμοί.
  • Οι Ινδιάνοι πίστευαν ότι οι θαλάσσιες χελώνες, που συνεργάστηκαν με το Μεγάλο Πνεύμα, που δημιούργησε την πλάση διαφώνησαν μεταξύ τους, οπότε κάποιες από αυτές άρχισαν να κολυμπούν ανατολικά, ενώ άλλες δυτικά. Τότε ακούστηκε ένας δυνατός θόρυβος και η Γη άρχισε να σείεται. Οι χελώνες δεν μπόρεσαν να κολυμπήσουν μακριά γιατί η Γη ήταν πολύ βαριά, έτσι σταμάτησαν να διαφωνούν και συμφιλιώθηκαν. Ωστόσο, οι χελώνες, που κουβαλούν την Καλιφόρνια στην πλάτη τους, σύμφωνα με ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής, διαφωνούν και πάλι, η γη τρέμει και εκδηλώνεται σεισμός.
  • Σύμφωνα με τη μυθολογία στο Περού, ο θεός επισκέπτεται συχνά τη Γη για να μετρήσει τους ανθρώπους που ζουν στον πλανήτη. Τα βήματά του όμως τραντάζουν το έδαφος και προκαλούν σεισμούς.
  • Στο Μεξικό, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο σατανικός El Diablo, δημιουργεί τεράστιες ρωγμές στο εσωτερικό της Γης. Ο ίδιος και οι σύντροφοί του χρησιμοποιούν τις ρωγμές όταν θέλουν να βγουν στην επιφάνεια της Γης και να προκαλέσουν προβλήματα. Σε κάθε τέτοια περίπτωση εκδηλώνεται σεισμός.
  • Στην Ανατολική Αφρική πίστευαν ότι ένα γιγάντιο ψάρι κουβαλάει ένα βράχο στην πλάτη του. Πάνω σε αυτό το βράχο στέκεται μια αγελάδα και η Γη ισορροπεί σε ένα από τα κέρατά της. Οι σεισμοί προκαλούνται όταν η αγελάδα μετακινεί τη Γη από το ένα της κέρατο στο άλλο για να ξεμουδιάσει.
  • Στη Μοζαμβίκη θεωρούσαν ότι η Γη είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Όπως όλα τα έμβια όντα, η Γη αρρωσταίνει, έχει πυρετό και εκδηλώνονται σεισμοί.
  • Σύμφωνα με τον μύθο Χίντου στην Ινδία, η Γη είναι μια τεράστια πλατφόρμα που στηρίζεται σε οκτώ ελέφαντες. Οι σεισμοί προκαλούνται, όταν ένας από αυτούς κουράζεται και χαμηλώνει το κεφάλι του, με αποτέλεσμα να ταραχθεί η ισορροπία της Γης.
  • Στη Νέα Ζηλανδία πίστευαν ότι οι σεισμοί σχετίζονται με την εγκυμοσύνη της Μητέρας Γης, που κυοφορεί το θεό Ρου. Όταν ο τελευταίος την κλωτσάει, ο πλανήτης να σείεται και εκδηλώνεται σεισμός.