Σε μια Ελλάδα που κάθε καλοκαίρι δοκιμάζεται σκληρά από τις πυρκαγιές, με την κλιματική κρίση να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση, παρατείνοντας την αντιπυρική περίοδο και δυσχεραίνοντας τις επιχειρήσεις κατάσβεσης, υπάρχει μια αθόρυβη αλλά καθοριστική δύναμη που στέκεται σταθερά στην πρώτη γραμμή: οι εθελοντές πυροσβέστες. Πρόκειται για απλούς πολίτες, κάθε ηλικίας και επαγγελματικής ιδιότητας, που αφιερώνουν εθελοντικά τον χρόνο, τη δύναμη –και κάποιες φορές τη ζωή τους– για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, της ανθρώπινης ζωής και της περιουσίας.

Διαβάστε: Φωτιές στην Εύβοια: Εθελοντές πυροσβέστες έσωσαν ένα νεογέννητο μοσχαράκι (Βίντεο)

Η σκληρή πραγματικότητα αποτυπώνεται και στους αριθμούς: περισσότερα από 2.800.000 στρέμματα γης χάθηκαν σε μόλις 10 μεγάλες πυρκαγιές την περίοδο 2003–2022, ενώ μόνο στην Αττική, το 37% των δασικών εκτάσεων έχει καεί από το 2017 έως και το 2024. Η φονική πυρκαγιά στο Μάτι, με τους 104 νεκρούς, στις 23 Ιουλίου 2018, παραμένει τραγικό ορόσημο – υπενθυμίζοντας πόσο ευάλωτοι είμαστε απέναντι σε ένα φυσικό φαινόμενο που εντείνεται διαρκώς.


Παύλος Κόκκος για εθελοντές πυροσβέστες: Η διάθεση για προσφορά δεν έχει ηλικία ούτε επαγγελματικούς φραγμούς

Κι όμως, μέσα σε αυτή την πύρινη κόλαση, επιμένει να καίει μια άλλη φλόγα: αυτή της ανιδιοτελούς προσφοράς, της αλληλεγγύης, του εθελοντισμού. Ο Παύλος Κόκκος, εθελοντής αρχιπυροσβέστης, αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Εθελοντών Πυροσβεστικού Σώματος και αναπληρωτής προϊστάμενος του Εθελοντικού Πυροσβεστικού Κλιμακίου Ύδρας, μίλησε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή» γι' αυτό το ιδιαίτερο «σώμα» ανθρώπων που ενώνεται από τη βαθιά επιθυμία να προσφέρει στον συνάνθρωπο.

Η Πανελλήνια Ένωση λειτουργεί ως θεσμικός εκπρόσωπος περίπου 5.000 εθελοντών πυροσβεστών που υπηρετούν σήμερα οργανικά στο Πυροσβεστικό Σώμα. «Η διάθεση για προσφορά δεν έχει ηλικία ούτε επαγγελματικούς φραγμούς. Είναι θέμα νοοτροπίας, είναι στάση ζωής», τονίζει ο κ. Κόκκος, ο οποίος εξηγεί στη συνέχεια πώς µπορεί να γίνει κάποιος εθελοντής πυροσβέστης.

Για να αποκτήσει κάποιος τη συγκεκριµένη ιδιότητα, πρέπει να είναι από 18 έως 55 ετών, να έχει καλή ψυχική και σωµατική υγεία, να είναι Έλληνας πολίτης ή πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διαµένει µόνιµα στην Ελλάδα τα τελευταία πέντε έτη και να γνωρίζει άριστα ελληνική ανάγνωση και γραφή. Κάθε χρόνο από τις αρχές Ιουλίου έως και το τέλος Σεπτεµβρίου µπορεί να καταθέτει, στην πλησιέστερη Πυροσβεστική Υπηρεσία του τόπου κατοικίας του, την ανάλογη αίτηση µε τα σχετικά δικαιολογητικά που προβλέπονται και ύστερα να παρακολουθήσει ένα πιστοποιηµένο πρόγραµµα θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης 120 ωρών. Το πρόγραµµα αυτό εκδίδεται από την Πυροσβεστική Ακαδηµία και διεξάγεται από το Πυροσβεστικό Σώµα στις εγκαταστάσεις των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών της επικράτειας.

Στη συνέχεια, λαµβάνει µέρος σε γραπτές και πρακτικές εξετάσεις και αν επιτύχει, αποκτά την ιδιότητα του εθελοντή πυροσβέστη, εγγράφεται στο µητρώο εθελοντών πυροσβεστών του Πυροσβεστικού Σώµατος, τοποθετείται στην Πυροσβεστική Υπηρεσία όπου υπέβαλε την αρχική του αίτηση και ξεκινά κανονικά να εκτελεί τις βάρδιές του, µαζί µε τους µόνιµους και τους άλλους εθελοντές πυροσβέστες. Σηµειωτέον πως για να διατηρήσει κάποιος την ιδιότητα, πρέπει να εκτελεί κατ’ ελάχιστον τρεις οκτάωρες υπηρεσίες τον µήνα, ήτοι συνολικά 36 τον χρόνο.


Από Μάτι στον Έβρο

Σηµειώνεται πως οι εθελοντές πυροσβέστες, που είναι πλήρως ενταγµένοι στον επιχειρησιακό σχεδιασµό του Πυροσβεστικού Σώµατος, επιχειρούν σε κάθε συµβάν κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της οκτάωρης υπηρεσίας τους. Ως εκ τούτου, µέλη της Πανελλήνιας Ενωσης Εθελοντών Πυροσβεστικού Σώµατος έχουν επιχειρήσει σε όλες τις µεγάλες πυρκαγιές που έχουν ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια, µε κυριότερες εκεί νες στο Μάτι το 2018, στη Βαρυµπόµπη το 2021, στην περιοχή της Πεντέλης το 2022, στους πρόποδες της Πάρνηθας το 2023, στον Βαρνάβα το 2024, αλλά και στον Εβρο και την Εύβοια το 2023, καθώς και σε πλήθος άλλων µικρότερων ή µεγαλύτερων. «Φυσικά η πυρκαγιά στο Μάτι δεν µπορεί παρά να έχει αφήσει τα πιο ανεξίτηλα σηµάδια στην ψυχή µας και ειδικότερα στην καρδιά εκείνων οι οποίοι έζησαν από κοντά την τραγωδία», υπογραµµίζει ο κ. Κόκκος.


Η σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι εθελοντές πυροσβέστες

Όµως, πίσω από τον ηρωισµό υπάρχει και η σκληρή πραγµατικότητα. ∆υστυχώς ο εθελοντισµός και δη ο πυροσβεστικός εθελοντισµός στην Ελλάδα, όπως επισηµαίνει ο κ. Κόκκος, έχει πάρα πολύ δρόµο ακόµα να διανύσει για να φτάσει τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και του υπόλοιπου αναπτυγµένου κόσµου. «Η ελληνική πολιτεία, για κάποιον ακατανόητο λόγο, δεν µπορεί να ακολουθήσει τις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς πρακτικές στον τοµέα του εθελοντισµού που µετρούν πάνω από 150 χρόνια. Εµείς πολλές φορές ως Πανελλήνια Ενωση αναγκαζόµαστε να προσπαθούµε για τα αυτονόητα, για πράγµατα που σε άλλες χώρες έχουν λυθεί πάρα πολλά χρόνια πριν. Κι αυτό αποτελεί τροχοπέδη στην πρόοδο του θεσµού και πολλές φορές κουράζει τον εθελοντή πυροσβέστη, ο οποίος καταλήγει να αποθαρρύνεται και να κάνει στην άκρη τα όποια αισθήµατα προσφοράς έχει, εξαιτίας αυτής της κατάστασης. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια, λόγω και της κλιµατικής κρίσης, έχει γίνει περισσότερο αντιληπτό, τόσο από την πολιτική όσο και από τη φυσική ηγεσία, η ανάγκη επένδυσης στον Ελληνα εθελοντή πυροσβέστη, πράγµα που µας δίνει µία νότα αισιοδοξίας και κουράγιο να συνεχίζουµε τον αγώνα µας για τη βελτίωση του θεσµού. Πλην όµως µε µικρά, δειλά βηµατάκια. Και παρόλο που το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τους εθελοντές πυροσβέστες θεσπίστηκε το 1991, ουσιαστικά εξειδικεύτηκε το 2011. Εκτοτε, όµως, έχει δεχθεί τις ελάχιστες τροποποιήσεις για την επικαιροποίηση και τον εκσυγχρονισµό του.

»Εν αντιθέσει µε το νοµοθετικό πλαίσιο των υπόλοιπων πυροσβεστών, το οποίο αναµορφώθηκε ριζικά το 2020. Σκεφτείτε πως µέχρι και το 2020 και τη µεγάλη δωρεά του Ιδρύµατος Σταύρος Νιάρχος στο Πυροσβεστικό Σώµα, δεν λαµβάναµε ούτε καν τον βασικό ρουχισµό. Τότε, µε την ευκαιρία αυτής της διάθεσης του ιδρύµατος και ύστερα από µεγάλο αγώνα δικό µας, αλλά και την έµπρακτη και καθοριστική υποστήριξη του τότε Προέδρου της ∆ηµοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, καταφέραµε να εντάξουµε στη δωρεά Μέσα Ατοµικής Προστασίας (ΜΑΠ) για το σύνολο των 3.500 τότε ενεργών εθελοντών πυροσβεστών. Οπότε αντιλαµβάνεστε πως µέχρι εκείνη τη στιγµή ο κάθε συνάδελφος είτε έπρεπε να “ζητιανεύει” για ΜΑΠ από παλαιότερους συναδέλφους, είτε να τα προµηθεύεται µόνος του, µε την αξία ενός πλήρους σετ προστατευτικού εξοπλισµού, µε τρέχουσα αξία να αγγίζει τα 2.000 ευρώ».


Γιατί δεν έχουµε κατάλληλη κουλτούρα

Και το ερώτηµα που εύλογα προκύπτει είναι γιατί απέχουµε τόσο από το να αποκτήσουµε εθελοντική κουλτούρα; «Ο κυριότερος λόγος είναι η πεποίθηση των περισσοτέρων στην πατρίδα µας πως για ό,τι κάνεις θα πρέπει να λαµβάνεις κάποιο οικονοµικό αντάλλαγµα. Ωστόσο, η πεποίθηση αυτή είναι λανθασµένη, αν σκεφτεί κανείς πως στις περισσότερες αναπτυγµένες αλλά και αναπτυσσόµενες χώρες του κόσµου οι εθελοντές πυροσβέστες αποτελούν την κύρια δύναµη αριθµητικά στον χώρο της πυρόσβεσης και της διάσωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η Γερµανία, η οποία αριθµεί πλέον των 1.000.000 εθελοντών πυροσβεστών, σε αντίθεση µε τους κατ’ επάγγελµα που είναι µερικές δεκάδες χιλιάδες. Το 98% των ενεργών πυροσβεστών δηλαδή είναι εθελοντές. Η Αυστρία επίσης διαθέτει περί τους 250.000 εθελοντές πυροσβέστες και περίπου 2.500 κατ’ επάγγελµα. Αντιστοίχως, η Ιαπωνία διαθέτει 750.000 εθελοντές και µόλις 150.000 κατ’ επάγγελµα. Στη δε Σλοβενία, των 2 εκατοµµυρίων κατοίκων, συναντάµε 550 κατ’ επάγγελµα πυροσβέστες σε 14 επαγγελµατικούς σταθµούς και 60.000 εθελοντές πυροσβέστες σε 1.293 εθελοντικούς Πυροσβεστικούς Σταθµούς. Αυτό, λοιπόν, που θα πρέπει να αλλάξει είναι ο τρόπος µε τον οποίο αντιλαµβάνεται τον όρο Πολιτική Προστασία η ίδια η πολιτεία και οι λειτουργοί της, αλλά κατ’ επέκταση και οι ίδιοι οι πολίτες αυτής της χώρας. Να αντιληφθούµε όλοι, µε λίγα λόγια, πως η προστασία της ζωής και του περιβάλλοντος είναι ευθύνη τόσο της πολιτείας όσο και καθενός από εµάς», µας λέει ο κ. Κόκκος.

«Αυτό που “ταΐζει” τον εθελοντή πυροσβέστη είναι η έµφυτη αγωνία του για τον συνάνθρωπο, τη φύση και γενικά τον κόσµο και την εξέλιξή του. ∆εν µπορώ εγώ προσωπικά να φανταστώ πως κάποιος συνάνθρωπός µου βρίσκεται σε ανάγκη και θα τον προσπεράσω, δεν θα τον βοηθήσω. Ούτε πως θα συµβεί κάτι κακό στην περιοχή µου και δεν θα τρέξω να βοηθήσω. Είναι στάση ζωής. Η αδρεναλίνη που εκκρίνεται τη στιγµή του επείγοντος δίνει τόσο έντονα συναισθήµατα που πραγµατικά µας ατσαλώνουν και µας πεισµώνουν να δώσουµε τον καλύτερό µας εαυτό για να βοηθήσουµε να αποτραπεί το κακό. Είναι ένα συναίσθηµα που αν δεν το ζήσει κάποιος, δεν µπορεί να το αντιληφθεί πλήρως», συµπληρώνει.

Σε κάθε περίπτωση, σε µια εποχή που οι κρίσεις διαδέχονται η µία την άλλη και η φύση εκπέµπει σήµα κινδύνου, ο εθελοντισµός δεν είναι πολυτέλεια, είναι αναγκαιότητα. Ας κάνουµε, λοιπόν, το επόµενο βήµα. Ας δούµε τον εθελοντή πυροσβέστη όχι µόνο ως ήρωα των δασών και των φλογών, αλλά ως καθρέφτη της δικής µας κοινωνικής ευθύνης. Η πολιτεία οφείλει να τον στηρίξει θεσµικά, ουσιαστικά και διαχρονικά. Και εµείς, οι πολίτες, ας ξανασκεφτούµε τι µπορούµε να προσφέρουµε, όχι µόνο τι θα κερδίσουµε. Γιατί η φλόγα της προσφοράς είναι η µόνη που δεν πρέπει ποτέ να σβήσει.