EnΗ τεχνητή νοημοσύνη ως φίλη και σύντροφος: Ο εθισμός και οι κίνδυνοι που εγκυμονούν
Τα ευρύματα
Το ένα τρίτο των εφήβων έχει επιλέξει συνοµιλία µε A.I. companions, αντί µε άνθρωπο, για σοβαρές συζητήσεις, ενώ ένας στους τέσσερις έχει φτάσει στο σηµείο να µοιραστεί προσωπικές πληροφορίες µαζί του
Χρυσα Παλιερακη
Ένας νέος τύπος σχέσης αναδύεται στη ζωή των εφήβων, µια σχέση που µοιάζει µε σύνδεση, αλλά τροφοδοτείται από κώδικα. Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότεροι έφηβοι στρέφονται σε συνοµιλητές Τεχνητής Νοηµοσύνης (A.I.) για φιλία, υποστήριξη, ακόµα και ροµαντικές σχέσεις.
Συγκεκριµένα, εφαρµογές όπως το Character.ai και το Replika.ai δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να δηµιουργούν ψηφιακούς φίλους ή συντρόφους, µε τους οποίους µπορούν να συνοµιλούν οποιαδήποτε στιγµή, είτε µέσω κειµένου είτε µε φωνητική επικοινωνία είτε ακόµα και µε βίντεο. Η πρόσφατη έρευνα του Common Sense Media, που περιλάµβανε 1.060 Αµερικανούς εφήβους ηλικίας 13-17, δείχνει ότι σχεδόν τρεις στους τέσσερις εφήβους έχουν δοκιµάσει ψηφιακούς συντρόφους Τεχνητής Νοηµοσύνης, ενώ οι µισοί τούς χρησιµοποιούν σε τακτική βάση. Οι λόγοι πίσω από αυτή την επιλογή δεν είναι µονοδιάστατοι.
Αν και για πολλούς η ψυχαγωγία και η περιέργεια αποτελούν το βασικό κίνητρο, σχεδόν οι µισοί έφηβοι αντιλαµβάνονται αυτούς τους συντρόφους περισσότερο ως «εργαλεία» παρά ως φίλους. Ωστόσο, µια σηµαντική µειονότητα στρέφεται σε τέτοιες πλατφόρµες για κοινωνική αλληλεπίδραση. Ενδεικτικά, το ένα τρίτο των εφήβων έχει επιλέξει συνοµιλία µε A.I. σύντροφο, αντί µε άνθρωπο, για σοβαρές συζητήσεις, ενώ ένας στους τέσσερις έχει φτάσει στο σηµείο να µοιραστεί προσωπικές πληροφορίες µε την εφαρµογή, γεγονός που εγείρει ερωτήµατα για την επίδραση αυτής της νέας συνήθειας.
Αναλυτικά, µεταξύ των χρηστών το 25% έχει µοιραστεί προσωπικές ή ιδιωτικές πληροφορίες (όπως το πραγµατικό τους όνοµα, την τοποθεσία τους ή προσωπικά µυστικά) µε A.I. companions (το 13% µία ή δύο φορές, το 8% περιστασιακά, το 4% συχνά), ενώ το 74% δεν το έχει κάνει ποτέ. Το 33% έχει επιλέξει να συζητά σηµαντικά ή σοβαρά θέµατα µε A.I. companions αντί για πραγµατικούς ανθρώπους (17% µία ή δύο φορές, 12% περιστασιακά, 4% συχνά).
Η εφηβεία αποτελεί µια κρίσιµη περίοδο για την κοινωνική ανάπτυξη, καθώς µέσα από τις σχέσεις µε συνοµηλίκους και τους πρώτους ροµαντικούς συντρόφους οι νέοι αναπτύσσουν δεξιότητες που τους επιτρέπουν να διαχειρίζονται διαφορετικές απόψεις και συγκρούσεις. Μεταξύ των χρηστών A.I. companions, το 39% έχει µεταφέρει τις κοινωνικές δεξιότητες που εξάσκησε µε τους A.I. companions σε πραγµατικές καταστάσεις. Αυτό είναι σηµαντικά πιο συνηθισµένο µεταξύ των κοριτσιών (45%) απ' ό,τι µεταξύ των αγοριών (34%).
Η έναρξη συνοµιλιών είναι η πιο συχνά µεταφερόµενη δεξιότητα (18%), ακολουθούµενη από την παροχή συµβουλών (14%) και την έκφραση συναισθηµάτων (13%). Ωστόσο, το 60% των χρηστών αναφέρουν ότι δεν χρησιµοποιούν A.I. companions για να εξασκήσουν κοινωνικές δεξιότητες, γεγονός που υποδηλώνει περιορισµένη πρακτική εφαρµογή για τους περισσότερους εφήβους.
Οι A.I. σύντροφοι προσφέρουν µια εµπειρία διαφορετική από τις πραγµατικές ανθρώπινες σχέσεις: είναι πάντα διαθέσιµοι, ποτέ επικριτικοί και επικεντρωµένοι αποκλειστικά στις ανάγκες του χρήστη. Αυτός ο παράγοντας σε συνδυασµό µε τη συνεχή χρήση µπορεί να οδηγήσουν σε εθισµό και να περιορίσουν την ανάπτυξη πραγµατικών κοινωνικών δεξιοτήτων. Τα προβλήµατα όµως δεν σταµατούν εδώ. ∆οκιµές χρηστών έχουν δείξει ότι ορισµένοι A.I. σύντροφοι αποθαρρύνουν τους εφήβους από το να ακούνε φίλους ή να σταµατούν τη χρήση της εφαρµογής, ακόµα και όταν προκαλεί άγχος ή αυτοκτονικές σκέψεις.
Παράλληλα, έχουν εντοπιστεί περιπτώσεις ακατάλληλου σεξουαλικού περιεχοµένου ή ακόµα και προώθησης µισογυνιστικών και εξτρεµιστικών ιδεών. Επιπλέον, η επαλήθευση ηλικίας συχνά βασίζεται σε αυτοδήλωση, γεγονός που καθιστά εύκολη ην παραπλάνηση, αυξάνοντας τον κίνδυνο για τους νεότερους χρήστες. Ορισµένοι ψηιακοί σύντροφοι έχει διαπιστωθεί ότι εντείνουν την κοινωνική πόλωση, δηµιουργώντας «αλάµους ηχούς» που ενισχύουν και αναπαράγουν επιβλαβείς αντιλήψεις. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το Arya, ένα chatbot που λανσαρίστηκε στο ακροδεξιό κοινωνικό δίκτυο Gab, το οποίο προωθεί ακραίες ιδεολογίες, ενώ παράλληλα αµφισβητεί την κλιµατική αλλαγή και την αποτελεσµατικότητα των εµβολίων. Μεταξύ των χρηστών A.I. companion, το 34% δηλώνει ότι αισθάνεται άβολα µε κάτι που έχει πει ή κάνει ένα A.I. companion, αν και τα περισσότερα περιστατικά είναι σπάνια (το 19% µία ή δύο φορές, το 9% περιστασιακά, το 6% συχνά). Το 66% δεν έχει αισθανθεί ποτέ άβολα.
Οι κίνδυνοι, ωστόσο, δεν κατανέµονται οµοιόµορφα. Ερευνες δείχνουν ότι οι νεότεροι έφηβοι, ηλικίας 13-14 ετών, εµφανίζονται πιο επιρρεπείς στο να εµπιστευτούν τους A.I. συντρόφους. Παράλληλα, οι έφηβοι που αντιµετωπίζουν σωµατικά ή ψυχικά προβλήµατα καταφεύγουν συχνότερα σε τέτοιες εφαρµογές, ενώ εκείνοι µε ψυχικές δυσκολίες παρουσιάζουν αυξηµένα σηµάδια συναισθηµατικής εξάρτησης.
Παρά τους κινδύνους, υπάρχει και µια πιθανή θετική πλευρά. Ορισµένες εφαρµογές, σχεδιασµένες από κλινικούς ψυχολόγους, έχουν δείξει ότι µπορούν να ενισχύσουν την ευεξία και την κοινωνική ανάπτυξη, εφόσον χρησιµοποιούνται µε προσοχή και υπό κατάλληλη επίβλεψη. Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν ότι η χρήση των A.I. συντρόφων δεν πρέπει να αντικαθιστά την πραγµατική ανθρώπινη επαφή. Παρ’ όλα αυτά, σύµφωνα µε το Common Sense Media, µέχρι οι δηµιουργοί να εφαρµόσουν ισχυρούς µηχανισµούς επαλήθευσης ηλικίας, πέραν της αυτοδήλωσης, και οι πλατφόρµες να επανασχεδιαστούν συστηµατικά, ώστε να εξαλείψουν τον κίνδυνο συναισθηµατικής εξάρτησης και χειραγώγησης, η πιθανότητα σοβαρής βλάβης υπερτερεί οποιωνδήποτε ωφελειών.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά
Συγκεκριµένα, εφαρµογές όπως το Character.ai και το Replika.ai δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να δηµιουργούν ψηφιακούς φίλους ή συντρόφους, µε τους οποίους µπορούν να συνοµιλούν οποιαδήποτε στιγµή, είτε µέσω κειµένου είτε µε φωνητική επικοινωνία είτε ακόµα και µε βίντεο. Η πρόσφατη έρευνα του Common Sense Media, που περιλάµβανε 1.060 Αµερικανούς εφήβους ηλικίας 13-17, δείχνει ότι σχεδόν τρεις στους τέσσερις εφήβους έχουν δοκιµάσει ψηφιακούς συντρόφους Τεχνητής Νοηµοσύνης, ενώ οι µισοί τούς χρησιµοποιούν σε τακτική βάση. Οι λόγοι πίσω από αυτή την επιλογή δεν είναι µονοδιάστατοι.
Αν και για πολλούς η ψυχαγωγία και η περιέργεια αποτελούν το βασικό κίνητρο, σχεδόν οι µισοί έφηβοι αντιλαµβάνονται αυτούς τους συντρόφους περισσότερο ως «εργαλεία» παρά ως φίλους. Ωστόσο, µια σηµαντική µειονότητα στρέφεται σε τέτοιες πλατφόρµες για κοινωνική αλληλεπίδραση. Ενδεικτικά, το ένα τρίτο των εφήβων έχει επιλέξει συνοµιλία µε A.I. σύντροφο, αντί µε άνθρωπο, για σοβαρές συζητήσεις, ενώ ένας στους τέσσερις έχει φτάσει στο σηµείο να µοιραστεί προσωπικές πληροφορίες µε την εφαρµογή, γεγονός που εγείρει ερωτήµατα για την επίδραση αυτής της νέας συνήθειας.
Τα ευρύματα
Αναλυτικά, µεταξύ των χρηστών το 25% έχει µοιραστεί προσωπικές ή ιδιωτικές πληροφορίες (όπως το πραγµατικό τους όνοµα, την τοποθεσία τους ή προσωπικά µυστικά) µε A.I. companions (το 13% µία ή δύο φορές, το 8% περιστασιακά, το 4% συχνά), ενώ το 74% δεν το έχει κάνει ποτέ. Το 33% έχει επιλέξει να συζητά σηµαντικά ή σοβαρά θέµατα µε A.I. companions αντί για πραγµατικούς ανθρώπους (17% µία ή δύο φορές, 12% περιστασιακά, 4% συχνά).
Η εφηβεία αποτελεί µια κρίσιµη περίοδο για την κοινωνική ανάπτυξη, καθώς µέσα από τις σχέσεις µε συνοµηλίκους και τους πρώτους ροµαντικούς συντρόφους οι νέοι αναπτύσσουν δεξιότητες που τους επιτρέπουν να διαχειρίζονται διαφορετικές απόψεις και συγκρούσεις. Μεταξύ των χρηστών A.I. companions, το 39% έχει µεταφέρει τις κοινωνικές δεξιότητες που εξάσκησε µε τους A.I. companions σε πραγµατικές καταστάσεις. Αυτό είναι σηµαντικά πιο συνηθισµένο µεταξύ των κοριτσιών (45%) απ' ό,τι µεταξύ των αγοριών (34%).
Η έναρξη συνοµιλιών είναι η πιο συχνά µεταφερόµενη δεξιότητα (18%), ακολουθούµενη από την παροχή συµβουλών (14%) και την έκφραση συναισθηµάτων (13%). Ωστόσο, το 60% των χρηστών αναφέρουν ότι δεν χρησιµοποιούν A.I. companions για να εξασκήσουν κοινωνικές δεξιότητες, γεγονός που υποδηλώνει περιορισµένη πρακτική εφαρµογή για τους περισσότερους εφήβους.
Εθισμός
Οι A.I. σύντροφοι προσφέρουν µια εµπειρία διαφορετική από τις πραγµατικές ανθρώπινες σχέσεις: είναι πάντα διαθέσιµοι, ποτέ επικριτικοί και επικεντρωµένοι αποκλειστικά στις ανάγκες του χρήστη. Αυτός ο παράγοντας σε συνδυασµό µε τη συνεχή χρήση µπορεί να οδηγήσουν σε εθισµό και να περιορίσουν την ανάπτυξη πραγµατικών κοινωνικών δεξιοτήτων. Τα προβλήµατα όµως δεν σταµατούν εδώ. ∆οκιµές χρηστών έχουν δείξει ότι ορισµένοι A.I. σύντροφοι αποθαρρύνουν τους εφήβους από το να ακούνε φίλους ή να σταµατούν τη χρήση της εφαρµογής, ακόµα και όταν προκαλεί άγχος ή αυτοκτονικές σκέψεις.
Παράλληλα, έχουν εντοπιστεί περιπτώσεις ακατάλληλου σεξουαλικού περιεχοµένου ή ακόµα και προώθησης µισογυνιστικών και εξτρεµιστικών ιδεών. Επιπλέον, η επαλήθευση ηλικίας συχνά βασίζεται σε αυτοδήλωση, γεγονός που καθιστά εύκολη ην παραπλάνηση, αυξάνοντας τον κίνδυνο για τους νεότερους χρήστες. Ορισµένοι ψηιακοί σύντροφοι έχει διαπιστωθεί ότι εντείνουν την κοινωνική πόλωση, δηµιουργώντας «αλάµους ηχούς» που ενισχύουν και αναπαράγουν επιβλαβείς αντιλήψεις. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το Arya, ένα chatbot που λανσαρίστηκε στο ακροδεξιό κοινωνικό δίκτυο Gab, το οποίο προωθεί ακραίες ιδεολογίες, ενώ παράλληλα αµφισβητεί την κλιµατική αλλαγή και την αποτελεσµατικότητα των εµβολίων. Μεταξύ των χρηστών A.I. companion, το 34% δηλώνει ότι αισθάνεται άβολα µε κάτι που έχει πει ή κάνει ένα A.I. companion, αν και τα περισσότερα περιστατικά είναι σπάνια (το 19% µία ή δύο φορές, το 9% περιστασιακά, το 6% συχνά). Το 66% δεν έχει αισθανθεί ποτέ άβολα.
Επιρρεπείς
Οι κίνδυνοι, ωστόσο, δεν κατανέµονται οµοιόµορφα. Ερευνες δείχνουν ότι οι νεότεροι έφηβοι, ηλικίας 13-14 ετών, εµφανίζονται πιο επιρρεπείς στο να εµπιστευτούν τους A.I. συντρόφους. Παράλληλα, οι έφηβοι που αντιµετωπίζουν σωµατικά ή ψυχικά προβλήµατα καταφεύγουν συχνότερα σε τέτοιες εφαρµογές, ενώ εκείνοι µε ψυχικές δυσκολίες παρουσιάζουν αυξηµένα σηµάδια συναισθηµατικής εξάρτησης.
Παρά τους κινδύνους, υπάρχει και µια πιθανή θετική πλευρά. Ορισµένες εφαρµογές, σχεδιασµένες από κλινικούς ψυχολόγους, έχουν δείξει ότι µπορούν να ενισχύσουν την ευεξία και την κοινωνική ανάπτυξη, εφόσον χρησιµοποιούνται µε προσοχή και υπό κατάλληλη επίβλεψη. Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν ότι η χρήση των A.I. συντρόφων δεν πρέπει να αντικαθιστά την πραγµατική ανθρώπινη επαφή. Παρ’ όλα αυτά, σύµφωνα µε το Common Sense Media, µέχρι οι δηµιουργοί να εφαρµόσουν ισχυρούς µηχανισµούς επαλήθευσης ηλικίας, πέραν της αυτοδήλωσης, και οι πλατφόρµες να επανασχεδιαστούν συστηµατικά, ώστε να εξαλείψουν τον κίνδυνο συναισθηµατικής εξάρτησης και χειραγώγησης, η πιθανότητα σοβαρής βλάβης υπερτερεί οποιωνδήποτε ωφελειών.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά
