EnΥποστράτηγος Πλατιάς στα Παραπολιτικά: Η τεχνητή νοημοσύνη άλλαξε τα πεδία μάχης - Η απουσία διεθνών κανόνων εντείνει τον κίνδυνο
Η τεχνητή νοημοσύνη άλλαξε τα πεδία μάχης
Ο υποστράτηγος Αντώνης Πλατιάς μιλάει στα «Π» για τη χρήση της A.I. στις Ένοπλες Δυνάμεις, πώς αυτή λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος και πώς η απουσία διεθνών κανόνων εντείνει τον κίνδυνο για την ανάπτυξή της χωρίς ηθικούς περιορισμούς.
Τα σύγχρονα πεδία μαχών ανατρέπουν τη μέχρι πρότινος συμβατική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των απειλών. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Τ.Ν.) επαναπροσδιορίζει τις στρατιωτικές στρατηγικές, προσφέροντας ταχύτερη επεξεργασία πληροφοριών και αυτοματισμούς, οι οποίοι προσθέτουν νέες επιχειρησιακές δυνατότητες. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, με το Σχέδιο ReArm Europe και τη Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη (SAFE), φιλοδοξεί να ενισχύσει τις αμυντικές της ικανότητες ως απάντηση στις κλιμακούμενες γεωπολιτικές εντάσεις, με το ελληνικό οικοσύστημα Τ.Ν., όπως επισημαίνει ο υποστράτηγος (ε.α.) και Managing Director του European Defence Venture Studio (EDVS), Αντώνης Πλατιάς, να μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Συστήματα Τ.Ν. ήδη ενισχύουν την ανάλυση δεδομένων πληροφοριών και τη λήψη αποφάσεων, μειώνοντας δραματικά τον κύκλο OODA (Observe, Orient, Decide, Act - OODA Loop). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση έξυπνων μη επανδρωμένων αεροσκαφών και αλγορίθμων ανάλυσης εικόνας στην Ουκρανία, που βελτίωσαν δραστικά την επιτήρηση και την ακρίβεια πλήγματος. Παράλληλα, η Τ.Ν. εφαρμόζεται σε κυβερνοάμυνα και σε συστήματα διοικήσεως και ελέγχου. Οι Ενοπλες Δυνάμεις που ενσωματώνουν την Τ.Ν. αποκτούν σημαντικό ανταγωνιστικό στρατηγικό πλεονέκτημα, κάτι το οποίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται πως αρχίζουν να συνειδητοποιούν, με τις πολλαπλές απειλές να είναι υπαρκτές πλέον.
Σε ποιον βαθμό μπορούν τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη λήψη αποφάσεων στο πεδίο της μάχης;
Η Τ.Ν. λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος. Ωστόσο, ο ρόλος των συστημάτων Τ.Ν. πρέπει να περιοριστεί στο να υποβοηθήσουν και να επιταχύνουν σημαντικά την ανθρώπινη απόφαση στο πεδίο της μάχης. Σε τακτικό επίπεδο, ένας αλγόριθμος μπορεί να επεξεργάζεται δεδομένα αισθητήρων ή να κατευθύνει ένα αυτόνομο όχημα σαφώς ταχύτερα απ’ ό,τι ο άνθρωπος. Η τελική, όμως, κρίση σε ηθικά κρίσιμες ενέργειες πρέπει να παραμείνει σε ανθρώπινο επίπεδο. Η Ε.Ε. υιοθετεί προσέγγιση «human-in-the-loop», απαιτώντας ουσιαστικό ανθρώπινο έλεγχο, ειδικά σε θανατηφόρα πλήγματα.
Πώς προσαρμόζονται οι διεθνείς αμυντικές δομές στην ενσωμάτωση της Τ.Ν. στον πόλεμο;
Το ΝΑΤΟ έχει υιοθετήσει ήδη από το 2021 στρατηγική αρχών για «Υπεύθυνη Τ.Ν.» και ιδρύει κόμβους καινοτομίας (π.χ., DIANA) για την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών με έμφαση στην Τ.Ν.. Η Ε.Ε., μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αμυνας (EDF), χρηματοδοτεί έργα που ενσωματώνουν την Τ.Ν. σε μελλοντικά συστήματα. Ρυθμιστικά, το διεθνές θεσμικό πλαίσιο βρίσκεται υπό διαμόρφωση και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά απαγόρευση των πλήρως αυτόνομων φονικών συστημάτων. Παρ’ όλα αυτά, η ανησυχία βρίσκεται στο γεγονός ότι ο ρυθμός εξέλιξης της Τ.Ν. είναι καταιγιστικός και πολύ πιο γρήγορος από το ρυθμό διαμόρφωσης ρυθμιστικών πλαισίων και η δυνατότητα χρήσης της πολύ πιο προσιτή σχεδόν σε όλους τους δρώντες (κρατικούς και μη).
Η χώρα μας έχει κάνει σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της αξιοποίησης της Τ.Ν. και την Αμυνα. Στην προσπάθεια της χρήσης νέων τεχνολογιών, λόγο και ρόλο μπορεί -και πρέπει- να έχει και η ερευνητική κοινότητα, ο ιδιωτικός τομέας και η κοινωνία των πολιτών, στη λογική του «Whole of Society Approach». Ο Ομιλος Τ.Ν. (A.I. Catalyst) έχει δημιουργήσει επιτροπές για την αξιοποίηση της Τ.Ν. σε διάφορους τομείς, όπως υγεία, τεχνολογίες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (fintech), Ηθική & Κανονιστικό Πλαίσιο (Ethics & Regulations) και, φυσικά, άμυνα.
Υπάρχει κίνδυνος για έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό εξοπλισμών με Τ.Ν., ειδικά μεταξύ Δύσης, Κίνας και Ρωσίας;
ΗΠΑ και Κίνα ήδη ανταγωνίζονται για την πρωτοκαθεδρία, ενώ η Ρωσία επενδύει εντατικά σε Τ.Ν. για στρατιωτικές εφαρμογές. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σπειροειδή αύξηση οπλικών συστημάτων Τ.Ν., με κάθε πλευρά να φοβάται ότι θα μείνει πίσω και δυνητικά να οδηγήσει σε μια σύγκρουση και μόνο, λόγω της «παγίδας του Θουκυδίδη», δηλαδή του ενδεχομένου σύγκρουσης μεταξύ μιας ανερχόμενης δύναμης (π.χ., Κίνα) και μιας κυρίαρχης δύναμης (π.χ., ΗΠΑ), όταν η πρώτη απειλεί να αντικαταστήσει τη δεύτερη στην κορυφή του διεθνούς συστήματος. Η απουσία διεθνών και πλήρως σεβαστών -από όλους- κανόνων εντείνει τον κίνδυνο, ειδικά όταν καθεστώτα με λιγότερους ενδοιασμούς μπορεί να αναπτύξουν Τ.Ν. χωρίς ηθικούς περιορισμούς.
Ποιες τεχνολογικές καινοτομίες έχουν αναδυθεί στον πόλεμο της Ουκρανίας και έχουν αλλάξει τη στρατιωτική σκέψη;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτούργησε ως επιταχυντής στρατιωτικής καινοτομίας. Η ευρεία χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών, από μικρά drones αναγνώρισης μέχρι περιφερόμενα πυρομαχικά, άλλαξε τη σύγχρονη στρατιωτική σκέψη. Η Ουκρανία ανέδειξε καινοτομίες όπως αυτοσχέδιες πλατφόρμες UAS, ηλεκτρονικό πόλεμο για παρεμβολές, ακόμα και λογισμικά Τ.Ν. για την εκτέλεση του κύκλου πληροφοριών. Το δίδαγμα είναι ότι η ευρηματικότητα και η ταχεία αποκεντρωμένη υιοθέτηση νέων τεχνολογιών μπορούν να ανατρέψουν τα συμβατικά πλεονεκτήματα ενός ισχυρότερου αντιπάλου.
Αποτελεί η Ουκρανία πεδίο δοκιμών για τα όπλα επόμενης γενιάς, συμπεριλαμβανομένων αυτών με ενσωματωμένη Τ.Ν.;
Η Ουκρανία λειτουργεί de facto ως δοκιμαστήριο νέας γενιάς όπλων και συστημάτων µε ενσωµατωµένη Τ.Ν. Κάθε σύγκρουση παράγει διδάγµατα, όµως η κλίµακα και η ποικιλία τεχνολογιών στην Ουκρανία την καθιστούν µοναδικό «εργαστήριο» για τα όπλα του αύριο. Η ίδια η Ουκρανία, µέσω της πρωτοβουλίας Brave1, προσκάλεσε ξένες εταιρείες να δοκιµάσουν τεχνολογίες τους στο µέτωπο. Το ΝΑΤΟ και οι ευρωπαϊκοί στρατοί παρακολουθούν στενά, αντλώντας συµπεράσµατα για τα δικά τους µελλοντικά συστήµατα.
Η πρωτοβουλία SAFE θα καταστήσει την Ε.Ε. αυτόνοµη στο ζήτηµα των εξοπλισµών από τρίτες χώρες;
Η πρωτοβουλία SAFE (Security Action For Europe) στοχεύει στρατηγικά στο να ενισχύσει την ευρωπαϊκή αµυντική βιοµηχανία και τη στρατηγική της αυτονοµία. Πρόκειται για ένα νέο χρηµατοδοτικό εργαλείο 150 δισ. ευρώ, που παρέχει στα κράτη-µέλη δάνεια για κοινές προµήθειες αµυντικού υλικού. Ουσιαστικά, το SAFE επιχειρεί να µειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγόµενα όπλα τρίτων χωρών. Αυτό δεν σηµαίνει ρήξη µε τους συµµάχους (ΗΠΑ), αλλά µια σταδιακή προσπάθεια πιο ισορροπηµένης κατανοµής φορτίου και αξιοποίησης των ευρωπαϊκών δυνατοτήτων, ιδίως µετά τα διδάγµατα από την Ουκρανία για αυτάρκεια σε κρίσιµα υλικά. Στις άµεσες προτεραιότητες είναι η παραγωγή πυροµαχικών και πυραύλων, τα συστήµατα πυροβολικού και οι δυνατότητες προσβολής µεγάλης ακτίνας, τα άρµατα µάχης και ο εξοπλισµός πεζικού, η προστασία κρίσιµων υποδοµών και η κυβερνοάµυνα. Επίσης, καίρια πεδία αποτελούν η αεράµυνα και η αντιπυραυλική προστασία, οι ναυτικές πλατφόρµες (επιφανείας και υποβρύχιες), τα drones και τα αντι-drone συστήµατα. Τέλος, στρατηγικοί πολλαπλασιαστές ισχύος, όπως η στρατιωτική κινητικότητα (µεταφορές, αντιµετώπιση ναρκών) και οι «στρατηγικοί παράγοντες υποστήριξης». Απαιτείται, όµως, πολιτική βούληση για ενοποιηµένο αµυντικό επιχειρησιακό σχεδιασµό στην Ε.Ε.
Μπορεί η Ε.Ε. να συνεργαστεί αµυντικά µε µια χώρα που διατηρεί casus belli (αιτία πολέµου) εναντίον κράτους-µέλους, όπως η Ελλάδα;
Θεωρητικά, εργαλεία όπως το SAFE προβλέπουν τη συµµετοχή τρίτων χωρών, υπό προϋποθέσεις. Εφόσον η Τουρκία πληροί πολιτικά κριτήρια και υπάρξει σχετική συµφωνία, θα µπορούσε -κατά περίπτωση- να συµµετέχει σε προγράµµατα EDF, µόνο από τεχνικής και όχι από πολιτικής προσέγγισης. Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει αµοιβαία εµπιστοσύνη και σεβασµό των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων, κάτι που στην περίπτωση της Τουρκίας δεν ισχύει. Η απειλή πολέµου που εκκρεµεί από το 1995 αποτελεί σοβαρό πολιτικό εµπόδιο για βαθύτερη αµυντική συνεργασία. Η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι, για να συναινέσει σε πρόσβαση της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά αµυντικά κονδύλια, αυτή η απειλή πρέπει να αρθεί. Είναι θέµα αρχής: Η Ε.Ε. δεν µπορεί να χρηµατοδοτεί εξοπλισµούς χώρας η οποία απειλεί ευθέως κράτος-µέλος της.
Ο πόλεµος στη Γάζα ανέδειξε την ανάγκη για νέα µέτρα αντιµετώπισης συµβατικών επιθέσεων.
Οι αµυντικές τεχνολογίες στρέφονται εκ νέου σε µέτρα αντιµετώπισης των κλασικών επιθέσεων. Ενα παράδειγµα είναι η επιτάχυνση ανάπτυξης συστηµάτων λέιζερ υψηλής ενέργειας (όπως το -υπό ανάπτυξη- ισραηλινό Iron Beam) που υπόσχονται φθηνή και συνεχή αναχαίτιση ρουκετών και drones («άπειρο πυροµαχικό»). Επίσης, βελτιώνονται οι ικανότητες µικρής ακτίνας C-RAM (Counter-Rocket, Artillery and Mortar) για κατάρριψη πλήθους πυραύλων ή βληµάτων. Στο πεδίο της οργάνωσης, αυξάνεται η έµφαση στη διασπορά δυνάµεων και στην ταχεία προειδοποίηση. Συνολικά, βλέπουµε µια στροφή σε «έξυπνες» λύσεις για παραδοσιακές απειλές, συνδυάζοντας τεχνολογία (όπως τα λέιζερ) µε τακτικές επιβίωσης (οχυρώσεις, καταφύγια), ώστε να µειώνεται η αποτελεσµατικότητα µαζικών συµβατικών πληγµάτων.
Πόσο αποτελεσµατικά είναι τα ισραηλινά συστήµατα, όπως ο Iron Dome, απέναντι σε επιθέσεις κορεσµού;
Εχει εξαιρετικές επιδόσεις, αλλά δεν είναι πανάκεια, ειδικά απέναντι σε καταιγισµό πυρών. Τόσο η «Χαµάς» όσο και το Ιράν εκτόξευσαν χιλιάδες ρουκέτες σε σύντοµο χρόνο, περισσότερες από όσες οι διαθέσιµοι εκτοξευτές του Iron Dome µπορούσαν να αντιµετωπίσουν. Επιπλέον, κάθε αναχαίτιση του Iron Dome κοστίζει δεκάδες χιλιάδες δολάρια, ενώ οι αυτοσχέδιες ρουκέτες της «Χαµάς» και άλλες του Ιράν είναι πολύ φθηνότερες. Η σύγκρουση στη Γάζα ανέδειξε τα όρια της σύγχρονης τεχνολογίας απέναντι σε ασύµµετρες τακτικές. Το µήνυµα για όλους τους στρατούς είναι σαφές: Aκόµα και τα πιο προηγµένα ηλεκτρονικά συστήµατα µπορούν να εξουδετερωθούν, εάν δεν συνοδεύονται από ανθρώπινη ετοιµότητα, σωστή εκτίµηση της απειλής και εφαρµογή του κανόνα της άµυνας «κλιµάκωση κατά βάθος».
Υπάρχει χώρος για ελληνικές startup εταιρείες Τεχνητής Νοηµοσύνης και αµυντικής τεχνολογίας, ώστε να ενταχθούν στο πλαίσιο του SAFE;
Ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις µε εξειδίκευση σε Τ.Ν., ροµποτικά συστήµατα ή κυβερνοασφάλεια, µπορούν να ενταχθούν σε κοινοπραξίες έργων που χρηµατοδοτούνται από το EDF ή σε κοινές προµήθειες, µέσω SAFE, εφόσον αναπτύσσουν ανταγωνιστικά προϊόντα. Ηδη η Ελλάδα συµµετέχει σε αρκετά ευρωπαϊκά αµυντικά προγράµµατα και διαθέτει αξιόλογο ανθρώπινο κεφάλαιο. Οι ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις πριν ασχοληθούν µε την άµυνα θα πρέπει να αντιληφθούν καλά τη διαφορετικότητα του πελάτη της άµυνας σε σχέση µε οποιονδήποτε άλλο πελάτη, κάτι το οποίο τονίζεται ιδιαίτερα και αναλύεται σε βάθος στους επιταχυντές του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Ειδικά στην Τ.Ν., κρίσιµη είναι η πρόσβαση σε στρατιωτικά δεδοµένα για εκπαίδευση αλγορίθµων και, εδώ, το υπουργείο Αµυνας µπορεί να συνδράµει µε ελεγχόµενη παροχή datasets. Επιπλέον, οι startups πρέπει να πληρούν τα πρότυπα των ΝΑΤΟ/Ε.Ε. για ασφάλεια και αξιοπιστία, κάτι που απαιτεί ειδική καθοδήγηση, ενώ είναι απαραίτητη η θεσµική υποστήριξη από το υπουργείο Εθνικής Αµυνας και το υπουργείο Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης. Η χρηµατοδότηση αποτελεί σηµαντικό παράγοντα ανάπτυξης για προϊόντα. Οι ελληνικές startups θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει το Ελληνικό Κέντρο Αµυντικής Καινοτοµίας (ΕΛΚΑΚ), το οποίο έχει συσταθεί για την προώθηση της καινοτοµίας.
Υπάρχει µηχανισµός matchmaking µεταξύ ελληνικών επιχειρήσεων Τ.Ν. και µεγάλων αµυντικών εργολάβων σε επίπεδο Ε.Ε;
Το νέο Ευρωπαϊκό Αµυντικό Σχήµα Καινοτοµίας (EU Defence Innovation Scheme - EUDIS) περιλαµβάνει πρόγραµµα δικτύωσης, φέρνοντας σε επαφή startups, επενδυτές, µεγάλες εταιρείες και στρατιωτικούς χρήστες. Η Ελλάδα µπορεί να αξιοποιήσει τη θέση της ως µέλος της Ε.Ε. για να προωθήσει τις εταιρείες της στις κατάλληλες «συµπράξεις», ενώ το ταλέντο υπάρχει και πρέπει να συνδεθεί µε την αγορά.
Μπορεί η Ελλάδα να αναδειχθεί σε κόµβο αµυντικής καινοτοµίας µέσω έξυπνης αξιοποίησης ταλέντου και υποδοµών;
∆ιαθέτουµε υψηλού επιπέδου διανοητικό κεφάλαιο, αντίληψη της απειλής και υψηλό επίπεδο του προσωπικού των Ενόπλων ∆υνάµεων, το οποίο -σε αντίθεση µε το αντίστοιχο προσωπικό του µεγαλύτερου µέρους των κρατών-µελών της Ε.Ε.- διαθέτει πολύτιµη εµπειρία σε επιχειρήσεις και σχεδιασµό λόγω του υψηλού βαθµού διαρκούς ετοιµότητας των ελληνικών Ενόπλων ∆υνάµεων. Το κλειδί θα είναι η συνέργεια δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα.
Πώς πρέπει να προσαρµοστούν τα δυτικά αµυντικά δόγµατα για να ανταποκριθούν σε αυτή τη νέα εποχή του «έξυπνου πολέµου»;
Θα πρέπει να τηρήσουν ορισµένες αρχές, όπως η ευελιξία, η επένδυση στην καινοτοµία και η ολοκληρωµένη προσέγγιση, µε συνδυασµό συµβατικών, ασύµµετρων και υβριδικών µεθόδων, αναγνωρίζοντας τη µετατόπιση του πολέµου σε πολυδιάστατους χώρους. Η ταχύτητα αποτελεί βασική αρχή, καθώς ο ρυθµός ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών υπερβαίνει τις δυνατότητες απορρόφησής τους από τη δηµόσια διοίκηση. Κρίσιµη θεωρείται η επαναξιολόγηση µαχητικής ισχύος και η µείωση της εξάρτησης από ανθρώπινο δυναµικό.
Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
Σε ποιον βαθμό μπορούν τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη λήψη αποφάσεων στο πεδίο της μάχης;
Η Τ.Ν. λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος. Ωστόσο, ο ρόλος των συστημάτων Τ.Ν. πρέπει να περιοριστεί στο να υποβοηθήσουν και να επιταχύνουν σημαντικά την ανθρώπινη απόφαση στο πεδίο της μάχης. Σε τακτικό επίπεδο, ένας αλγόριθμος μπορεί να επεξεργάζεται δεδομένα αισθητήρων ή να κατευθύνει ένα αυτόνομο όχημα σαφώς ταχύτερα απ’ ό,τι ο άνθρωπος. Η τελική, όμως, κρίση σε ηθικά κρίσιμες ενέργειες πρέπει να παραμείνει σε ανθρώπινο επίπεδο. Η Ε.Ε. υιοθετεί προσέγγιση «human-in-the-loop», απαιτώντας ουσιαστικό ανθρώπινο έλεγχο, ειδικά σε θανατηφόρα πλήγματα.
Πώς προσαρμόζονται οι διεθνείς αμυντικές δομές στην ενσωμάτωση της Τ.Ν. στον πόλεμο;
Το ΝΑΤΟ έχει υιοθετήσει ήδη από το 2021 στρατηγική αρχών για «Υπεύθυνη Τ.Ν.» και ιδρύει κόμβους καινοτομίας (π.χ., DIANA) για την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών με έμφαση στην Τ.Ν.. Η Ε.Ε., μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αμυνας (EDF), χρηματοδοτεί έργα που ενσωματώνουν την Τ.Ν. σε μελλοντικά συστήματα. Ρυθμιστικά, το διεθνές θεσμικό πλαίσιο βρίσκεται υπό διαμόρφωση και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά απαγόρευση των πλήρως αυτόνομων φονικών συστημάτων. Παρ’ όλα αυτά, η ανησυχία βρίσκεται στο γεγονός ότι ο ρυθμός εξέλιξης της Τ.Ν. είναι καταιγιστικός και πολύ πιο γρήγορος από το ρυθμό διαμόρφωσης ρυθμιστικών πλαισίων και η δυνατότητα χρήσης της πολύ πιο προσιτή σχεδόν σε όλους τους δρώντες (κρατικούς και μη).
Η χώρα μας έχει κάνει σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της αξιοποίησης της Τ.Ν. και την Αμυνα. Στην προσπάθεια της χρήσης νέων τεχνολογιών, λόγο και ρόλο μπορεί -και πρέπει- να έχει και η ερευνητική κοινότητα, ο ιδιωτικός τομέας και η κοινωνία των πολιτών, στη λογική του «Whole of Society Approach». Ο Ομιλος Τ.Ν. (A.I. Catalyst) έχει δημιουργήσει επιτροπές για την αξιοποίηση της Τ.Ν. σε διάφορους τομείς, όπως υγεία, τεχνολογίες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (fintech), Ηθική & Κανονιστικό Πλαίσιο (Ethics & Regulations) και, φυσικά, άμυνα.
Υπάρχει κίνδυνος για έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό εξοπλισμών με Τ.Ν., ειδικά μεταξύ Δύσης, Κίνας και Ρωσίας;
ΗΠΑ και Κίνα ήδη ανταγωνίζονται για την πρωτοκαθεδρία, ενώ η Ρωσία επενδύει εντατικά σε Τ.Ν. για στρατιωτικές εφαρμογές. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σπειροειδή αύξηση οπλικών συστημάτων Τ.Ν., με κάθε πλευρά να φοβάται ότι θα μείνει πίσω και δυνητικά να οδηγήσει σε μια σύγκρουση και μόνο, λόγω της «παγίδας του Θουκυδίδη», δηλαδή του ενδεχομένου σύγκρουσης μεταξύ μιας ανερχόμενης δύναμης (π.χ., Κίνα) και μιας κυρίαρχης δύναμης (π.χ., ΗΠΑ), όταν η πρώτη απειλεί να αντικαταστήσει τη δεύτερη στην κορυφή του διεθνούς συστήματος. Η απουσία διεθνών και πλήρως σεβαστών -από όλους- κανόνων εντείνει τον κίνδυνο, ειδικά όταν καθεστώτα με λιγότερους ενδοιασμούς μπορεί να αναπτύξουν Τ.Ν. χωρίς ηθικούς περιορισμούς.
Το τουρκικό casus belli, που εκκρεµεί από το 1995, αποτελεί σοβαρό πολιτικό εµπόδιο για πρόσβαση της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά αµυντικά κονδύλια. Είναι θέµα αρχής: Η Ε.Ε. δεν µπορεί να χρηµατοδοτεί εξοπλισµούς χώρας που απειλεί ευθέως κράτοςµέλος της
Ποιες τεχνολογικές καινοτομίες έχουν αναδυθεί στον πόλεμο της Ουκρανίας και έχουν αλλάξει τη στρατιωτική σκέψη;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτούργησε ως επιταχυντής στρατιωτικής καινοτομίας. Η ευρεία χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών, από μικρά drones αναγνώρισης μέχρι περιφερόμενα πυρομαχικά, άλλαξε τη σύγχρονη στρατιωτική σκέψη. Η Ουκρανία ανέδειξε καινοτομίες όπως αυτοσχέδιες πλατφόρμες UAS, ηλεκτρονικό πόλεμο για παρεμβολές, ακόμα και λογισμικά Τ.Ν. για την εκτέλεση του κύκλου πληροφοριών. Το δίδαγμα είναι ότι η ευρηματικότητα και η ταχεία αποκεντρωμένη υιοθέτηση νέων τεχνολογιών μπορούν να ανατρέψουν τα συμβατικά πλεονεκτήματα ενός ισχυρότερου αντιπάλου.
Αποτελεί η Ουκρανία πεδίο δοκιμών για τα όπλα επόμενης γενιάς, συμπεριλαμβανομένων αυτών με ενσωματωμένη Τ.Ν.;
Η Ουκρανία λειτουργεί de facto ως δοκιμαστήριο νέας γενιάς όπλων και συστημάτων µε ενσωµατωµένη Τ.Ν. Κάθε σύγκρουση παράγει διδάγµατα, όµως η κλίµακα και η ποικιλία τεχνολογιών στην Ουκρανία την καθιστούν µοναδικό «εργαστήριο» για τα όπλα του αύριο. Η ίδια η Ουκρανία, µέσω της πρωτοβουλίας Brave1, προσκάλεσε ξένες εταιρείες να δοκιµάσουν τεχνολογίες τους στο µέτωπο. Το ΝΑΤΟ και οι ευρωπαϊκοί στρατοί παρακολουθούν στενά, αντλώντας συµπεράσµατα για τα δικά τους µελλοντικά συστήµατα.
Η πρωτοβουλία SAFE θα καταστήσει την Ε.Ε. αυτόνοµη στο ζήτηµα των εξοπλισµών από τρίτες χώρες;
Η πρωτοβουλία SAFE (Security Action For Europe) στοχεύει στρατηγικά στο να ενισχύσει την ευρωπαϊκή αµυντική βιοµηχανία και τη στρατηγική της αυτονοµία. Πρόκειται για ένα νέο χρηµατοδοτικό εργαλείο 150 δισ. ευρώ, που παρέχει στα κράτη-µέλη δάνεια για κοινές προµήθειες αµυντικού υλικού. Ουσιαστικά, το SAFE επιχειρεί να µειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγόµενα όπλα τρίτων χωρών. Αυτό δεν σηµαίνει ρήξη µε τους συµµάχους (ΗΠΑ), αλλά µια σταδιακή προσπάθεια πιο ισορροπηµένης κατανοµής φορτίου και αξιοποίησης των ευρωπαϊκών δυνατοτήτων, ιδίως µετά τα διδάγµατα από την Ουκρανία για αυτάρκεια σε κρίσιµα υλικά. Στις άµεσες προτεραιότητες είναι η παραγωγή πυροµαχικών και πυραύλων, τα συστήµατα πυροβολικού και οι δυνατότητες προσβολής µεγάλης ακτίνας, τα άρµατα µάχης και ο εξοπλισµός πεζικού, η προστασία κρίσιµων υποδοµών και η κυβερνοάµυνα. Επίσης, καίρια πεδία αποτελούν η αεράµυνα και η αντιπυραυλική προστασία, οι ναυτικές πλατφόρµες (επιφανείας και υποβρύχιες), τα drones και τα αντι-drone συστήµατα. Τέλος, στρατηγικοί πολλαπλασιαστές ισχύος, όπως η στρατιωτική κινητικότητα (µεταφορές, αντιµετώπιση ναρκών) και οι «στρατηγικοί παράγοντες υποστήριξης». Απαιτείται, όµως, πολιτική βούληση για ενοποιηµένο αµυντικό επιχειρησιακό σχεδιασµό στην Ε.Ε.
Μπορεί η Ε.Ε. να συνεργαστεί αµυντικά µε µια χώρα που διατηρεί casus belli (αιτία πολέµου) εναντίον κράτους-µέλους, όπως η Ελλάδα;
Θεωρητικά, εργαλεία όπως το SAFE προβλέπουν τη συµµετοχή τρίτων χωρών, υπό προϋποθέσεις. Εφόσον η Τουρκία πληροί πολιτικά κριτήρια και υπάρξει σχετική συµφωνία, θα µπορούσε -κατά περίπτωση- να συµµετέχει σε προγράµµατα EDF, µόνο από τεχνικής και όχι από πολιτικής προσέγγισης. Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει αµοιβαία εµπιστοσύνη και σεβασµό των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων, κάτι που στην περίπτωση της Τουρκίας δεν ισχύει. Η απειλή πολέµου που εκκρεµεί από το 1995 αποτελεί σοβαρό πολιτικό εµπόδιο για βαθύτερη αµυντική συνεργασία. Η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι, για να συναινέσει σε πρόσβαση της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά αµυντικά κονδύλια, αυτή η απειλή πρέπει να αρθεί. Είναι θέµα αρχής: Η Ε.Ε. δεν µπορεί να χρηµατοδοτεί εξοπλισµούς χώρας η οποία απειλεί ευθέως κράτος-µέλος της.
Ο πόλεµος στη Γάζα ανέδειξε την ανάγκη για νέα µέτρα αντιµετώπισης συµβατικών επιθέσεων.
Οι αµυντικές τεχνολογίες στρέφονται εκ νέου σε µέτρα αντιµετώπισης των κλασικών επιθέσεων. Ενα παράδειγµα είναι η επιτάχυνση ανάπτυξης συστηµάτων λέιζερ υψηλής ενέργειας (όπως το -υπό ανάπτυξη- ισραηλινό Iron Beam) που υπόσχονται φθηνή και συνεχή αναχαίτιση ρουκετών και drones («άπειρο πυροµαχικό»). Επίσης, βελτιώνονται οι ικανότητες µικρής ακτίνας C-RAM (Counter-Rocket, Artillery and Mortar) για κατάρριψη πλήθους πυραύλων ή βληµάτων. Στο πεδίο της οργάνωσης, αυξάνεται η έµφαση στη διασπορά δυνάµεων και στην ταχεία προειδοποίηση. Συνολικά, βλέπουµε µια στροφή σε «έξυπνες» λύσεις για παραδοσιακές απειλές, συνδυάζοντας τεχνολογία (όπως τα λέιζερ) µε τακτικές επιβίωσης (οχυρώσεις, καταφύγια), ώστε να µειώνεται η αποτελεσµατικότητα µαζικών συµβατικών πληγµάτων.
Πόσο αποτελεσµατικά είναι τα ισραηλινά συστήµατα, όπως ο Iron Dome, απέναντι σε επιθέσεις κορεσµού;
Εχει εξαιρετικές επιδόσεις, αλλά δεν είναι πανάκεια, ειδικά απέναντι σε καταιγισµό πυρών. Τόσο η «Χαµάς» όσο και το Ιράν εκτόξευσαν χιλιάδες ρουκέτες σε σύντοµο χρόνο, περισσότερες από όσες οι διαθέσιµοι εκτοξευτές του Iron Dome µπορούσαν να αντιµετωπίσουν. Επιπλέον, κάθε αναχαίτιση του Iron Dome κοστίζει δεκάδες χιλιάδες δολάρια, ενώ οι αυτοσχέδιες ρουκέτες της «Χαµάς» και άλλες του Ιράν είναι πολύ φθηνότερες. Η σύγκρουση στη Γάζα ανέδειξε τα όρια της σύγχρονης τεχνολογίας απέναντι σε ασύµµετρες τακτικές. Το µήνυµα για όλους τους στρατούς είναι σαφές: Aκόµα και τα πιο προηγµένα ηλεκτρονικά συστήµατα µπορούν να εξουδετερωθούν, εάν δεν συνοδεύονται από ανθρώπινη ετοιµότητα, σωστή εκτίµηση της απειλής και εφαρµογή του κανόνα της άµυνας «κλιµάκωση κατά βάθος».
Υπάρχει χώρος για ελληνικές startup εταιρείες Τεχνητής Νοηµοσύνης και αµυντικής τεχνολογίας, ώστε να ενταχθούν στο πλαίσιο του SAFE;
Ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις µε εξειδίκευση σε Τ.Ν., ροµποτικά συστήµατα ή κυβερνοασφάλεια, µπορούν να ενταχθούν σε κοινοπραξίες έργων που χρηµατοδοτούνται από το EDF ή σε κοινές προµήθειες, µέσω SAFE, εφόσον αναπτύσσουν ανταγωνιστικά προϊόντα. Ηδη η Ελλάδα συµµετέχει σε αρκετά ευρωπαϊκά αµυντικά προγράµµατα και διαθέτει αξιόλογο ανθρώπινο κεφάλαιο. Οι ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις πριν ασχοληθούν µε την άµυνα θα πρέπει να αντιληφθούν καλά τη διαφορετικότητα του πελάτη της άµυνας σε σχέση µε οποιονδήποτε άλλο πελάτη, κάτι το οποίο τονίζεται ιδιαίτερα και αναλύεται σε βάθος στους επιταχυντές του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Ειδικά στην Τ.Ν., κρίσιµη είναι η πρόσβαση σε στρατιωτικά δεδοµένα για εκπαίδευση αλγορίθµων και, εδώ, το υπουργείο Αµυνας µπορεί να συνδράµει µε ελεγχόµενη παροχή datasets. Επιπλέον, οι startups πρέπει να πληρούν τα πρότυπα των ΝΑΤΟ/Ε.Ε. για ασφάλεια και αξιοπιστία, κάτι που απαιτεί ειδική καθοδήγηση, ενώ είναι απαραίτητη η θεσµική υποστήριξη από το υπουργείο Εθνικής Αµυνας και το υπουργείο Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης. Η χρηµατοδότηση αποτελεί σηµαντικό παράγοντα ανάπτυξης για προϊόντα. Οι ελληνικές startups θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει το Ελληνικό Κέντρο Αµυντικής Καινοτοµίας (ΕΛΚΑΚ), το οποίο έχει συσταθεί για την προώθηση της καινοτοµίας.
Υπάρχει µηχανισµός matchmaking µεταξύ ελληνικών επιχειρήσεων Τ.Ν. και µεγάλων αµυντικών εργολάβων σε επίπεδο Ε.Ε;
Το νέο Ευρωπαϊκό Αµυντικό Σχήµα Καινοτοµίας (EU Defence Innovation Scheme - EUDIS) περιλαµβάνει πρόγραµµα δικτύωσης, φέρνοντας σε επαφή startups, επενδυτές, µεγάλες εταιρείες και στρατιωτικούς χρήστες. Η Ελλάδα µπορεί να αξιοποιήσει τη θέση της ως µέλος της Ε.Ε. για να προωθήσει τις εταιρείες της στις κατάλληλες «συµπράξεις», ενώ το ταλέντο υπάρχει και πρέπει να συνδεθεί µε την αγορά.
Μπορεί η Ελλάδα να αναδειχθεί σε κόµβο αµυντικής καινοτοµίας µέσω έξυπνης αξιοποίησης ταλέντου και υποδοµών;
∆ιαθέτουµε υψηλού επιπέδου διανοητικό κεφάλαιο, αντίληψη της απειλής και υψηλό επίπεδο του προσωπικού των Ενόπλων ∆υνάµεων, το οποίο -σε αντίθεση µε το αντίστοιχο προσωπικό του µεγαλύτερου µέρους των κρατών-µελών της Ε.Ε.- διαθέτει πολύτιµη εµπειρία σε επιχειρήσεις και σχεδιασµό λόγω του υψηλού βαθµού διαρκούς ετοιµότητας των ελληνικών Ενόπλων ∆υνάµεων. Το κλειδί θα είναι η συνέργεια δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα.
Πώς πρέπει να προσαρµοστούν τα δυτικά αµυντικά δόγµατα για να ανταποκριθούν σε αυτή τη νέα εποχή του «έξυπνου πολέµου»;
Θα πρέπει να τηρήσουν ορισµένες αρχές, όπως η ευελιξία, η επένδυση στην καινοτοµία και η ολοκληρωµένη προσέγγιση, µε συνδυασµό συµβατικών, ασύµµετρων και υβριδικών µεθόδων, αναγνωρίζοντας τη µετατόπιση του πολέµου σε πολυδιάστατους χώρους. Η ταχύτητα αποτελεί βασική αρχή, καθώς ο ρυθµός ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών υπερβαίνει τις δυνατότητες απορρόφησής τους από τη δηµόσια διοίκηση. Κρίσιµη θεωρείται η επαναξιολόγηση µαχητικής ισχύος και η µείωση της εξάρτησης από ανθρώπινο δυναµικό.
Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
