11η Σεπτεμβρίου: Η μέρα που άλλαξε τη σύγχρονη ιστορία - Η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, ο "πόλεμος κατά της τρομοκρατίας" και οι συνέπειες για το διεθνές σύστημα (Εικόνες & βίντεο)

Σαν σήμερα, 11 Σεπτεμβρίου, πριν από 24 χρόνια, άλλαξε η σύγχρονη ιστορία, με το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους να διαμορφώνει την εικόνα της μεταψυχροπολεμικής περιόδου και να φέρνει στο προσκήνιο έναν νέο αντίπαλο, τους μη κρατικούς δρώντες (non-state actors), οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να πλήξουν ακόμα και την ηγεμονική, σε όρους ισχύος στο διεθνές σύστημα, υπερδύναμη στον «πυρήνα» της, το Παγκόσμιο Χρηματοπιστωτικό Κέντρο της Νέας Υόρκης.

Το χρονικό των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου

Τέσσερα αεροπλάνα που πετούσαν πάνω από την ανατολική ακτή των ΗΠΑ καταλήφθηκαν ταυτόχρονα από μικρές ομάδες αεροπειρατών, μετατρεπόμενα ουσιαστικά σε «πυραύλους», γιγάντια κατευθυνόμενα βλήματα, που θα έπλητταν εμβληματικά κτίρια σε Νέα Υόρκη και Ουάσινγκτον. Στις 08:46, το πρώτο αεροσκάφος χτύπησε τον Βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη.

Μόλις 17 λεπτά αργότερα, ένα δεύτερο αεροπλάνο καρφώθηκε στον Νότιο Πύργο, επιβεβαιώνοντας πως δεν επρόκειτο για ατύχημα. Τα κτίρια τυλίχθηκαν στις φλόγες, παγιδεύοντας τους ανθρώπους στους επάνω ορόφους και καλύπτοντας την πόλη με καπνό. Σε λιγότερο από δύο ώρες, και οι δύο πύργοι των 110 ορόφων κατέρρευσαν μέσα σε τεράστια σύννεφα σκόνης. Λίγο αργότερα, ένα τρίτο αεροπλάνο έπληξε το Πεντάγωνο, ενώ ένα τέταρτο συνετρίβη σε χωράφι της Πενσιλβάνια, έπειτα από ηρωική προσπάθεια των επιβατών να σταματήσουν τους αεροπειρατές.

Τα θύματα της 11ης Σεπτεμβρίου

Συνολικά 2.977 άτομα (χωρίς να υπολογίζονται οι 19 αεροπειρατές) έχασαν τη ζωή τους, τα περισσότερα από αυτά στη Νέα Υόρκη:

• Και οι 246 επιβάτες και μέλη του πληρώματος των τεσσάρων αεροσκαφών σκοτώθηκαν.
• Στους Δίδυμους Πύργους 2.606 άτομα έχασαν τη ζωή τους - είτε αμέσως είτε αργότερα από τραύματα που υπέστησαν κατά τη διάρκεια της επίθεσης.
• Στο Πεντάγωνο 125 άτομα σκοτώθηκαν.

Το νεότερο θύμα ήταν η 2 ετών Christine Lee Hanson και το γηραιότερο ο 82χρονος Robert Norton, και οι δύο επιβάτες στα αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν στις επιθέσεις.

Όταν το πρώτο αεροσκάφος προσέκρουσε, περίπου 17.400 άτομα βρίσκονταν στους δύο πύργους. Κανείς δεν επέζησε πάνω από τη ζώνη πρόσκρουσης στον Βόρειο Πύργο, αλλά 18 άτομα κατάφεραν να διαφύγουν από τους ορόφους πάνω από τη ζώνη πρόσκρουσης στον Νότιο Πύργο. Μεταξύ των θυμάτων υπήρχαν πολίτες από 77 διαφορετικές χώρες. Η πόλη της Νέας Υόρκης έχασε 441 διασώστες που επενέβησαν άμεσα στο σημείο της τραγωδίας, όπως αναφέρει το BBC.

Χιλιάδες άνθρωποι τραυματίστηκαν ή αργότερα ανέπτυξαν ασθένειες που σχετίζονταν με τις επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των πυροσβεστών που είχαν εργαστεί σε τοξικά συντρίμμια.

Η Αλ Κάιντα

Επρόκειτο για το πιο σημαντικό «χτύπημα» της ισλαμιστικής οργάνωσης Αλ Κάιντα, η οποία και σχεδίασε τις επιθέσεις από το Αφγανιστάν. Με ηγέτη τον Οσάμα μπιν Λάντεν, που ανέλαβε την ευθύνη αργότερα, μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος στις 13 Δεκεμβρίου, η Αλ Κάιντα κατηγόρησε τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους για τις συγκρούσεις στον μουσουλμανικό κόσμο.



Ο Χαλίντ Σέιχ Μοχάμαντ, μέλος της οργάνωσης, πιστεύεται ότι σχεδίασε την επίθεση και βοήθησε στην πρόσληψη των πιλότων, ορισμένοι από τους οποίους είχαν εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ.

Δεκαεννέα άτομα πραγματοποίησαν τις αεροπειρατείες, χωρισμένα σε τρεις ομάδες των πέντε και μία των τεσσάρων (στο αεροπλάνο που συνετρίβη στην Πενσιλβάνια). Δεκαπέντε εκ των αεροπειρατών ήταν Σαουδάραβες, όπως ο Μπιν Λάντεν. Δύο ήταν από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ένας από την Αίγυπτο και ένας από τον Λίβανο.

Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, η "Συμμαχία των Προθύμων" και η μοναδική στα χρονικά επίκληση του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ

Ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους νεότερος από το πρώτο τηλεοπτικό του διάγγελμα το βράδυ της επίθεσης είχε υποσχεθεί στον αμερικανικό λαό να «απαντήσει» στους τρομοκράτες που σκόρπισαν τον θάνατο αλλά και σε όλους όσοι τους παρείχαν στήριξη. Έτσι, στις 8 Οκτωβρίου 2001, οι ΗΠΑ επιτέθηκαν στο Αφγανιστάν, ανατρέποντας τους Ταλιμπάν, που παρείχαν άσυλο στον Σαουδάραβα καταζητούμενο.



Ακολούθησε η επίθεση των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 που οδήγησε στην ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, στο πλαίσιο του «πολέμου κατά της διεθνούς τρομοκρατίας» (τότε έγινε η πρώτη χρήση και του όρου «Συμμαχία των Προθύμων») και με τη βάση της χρήσης από πλευράς Ουάσινγκτον του επιχειρήματος περί κατοχής όπλων μαζικής καταστροφής, που δεν αποδείχθηκε ποτέ.

Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι πρόκειται για τη μοναδική φορά που έγινε επίκληση του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, της ρήτρας της συλλογικής άμυνας (η επίθεση εναντίον ενός είναι επίθεση εναντίον όλων), με τη Συμμαχία να δείχνει έμπρακτα την αλληλεγγύη της, κινητοποιώντας στρατιωτικά και πληροφοριακά μέσα υπέρ των ΗΠΑ.

Τι έγινε με τους εγκεφάλους της επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου

Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν εντοπίζεται το 2011 (επί προεδρίας Ομπάμα) στο όμορο του Αφγανιστάν, Πακιστάν, με αμερικανικές δυνάμεις να τον εντοπίζουν και να τον σκοτώνουν. Ο «εγκέφαλος» της επιχείρησης, Χαλίλ Σεΐχ Μοχάμεντ, συνελήφθη επίσης στο Πακιστάν, 8 χρόνια νωρίτερα, το 2003. Σημειώνεται, δε, πως, 20 και πλέον χρόνια μετά, τον Ιούλιο του 2025, το Εφετείο της Ουάσινγκτον ανακάλεσε για ακόμη μία φορά τη συμφωνία ενοχής του Χαλίντ Σεΐχ Μοχάμεντ, καθυστερώντας τη διαδικασία ενώπιον στρατοδικείου. Με πλειοψηφία δύο προς ένα, το δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση του πρώην υπουργού Άμυνας Λόιντ Όστιν, που το 2024 είχε ακυρώσει τις συμφωνίες με τις οποίες ο Μοχάμεντ και δύο συγκατηγορούμενοί του δήλωναν ένοχοι για να αποφύγουν τη θανατική ποινή. Αν και στρατιωτικός δικαστής είχε επαναφέρει τις συμφωνίες τον Νοέμβριο, το Εφετείο τις έκρινε εκ νέου άκυρες, υποστηρίζοντας πως ο υπουργός ενήργησε εντός των αρμοδιοτήτων του και εντόπισε «αναμφισβήτητα λάθη» στη διαδικασία που ακολούθησε ο στρατιωτικός δικαστής. Ο Μοχάμεντ και οι δύο συγκρατούμενοί του, Ουαλίντ μπιν Ατάς και Μουσταφά αλ Χαουσάουι, παραμένουν κρατούμενοι στη φυλακή του Γκουαντάναμο, ενώ φέρονταν να αποδέχονται την ενοχή τους, με αντάλλαγμα την ποινή ισόβιας κάθειρξης αντί της εκτέλεσης. 

Σε ευρύτερο πλαίσιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες φεύγουν από το Αφγανιστάν ύστερα από 20 χρόνια, το 2022, με τη χώρα να επανακαταλαμβάνεται από τους Ταλιμπάν, όπως και πριν από την αμερικανική επέμβαση, σε μια εξέλιξη που οι New York Times χαρακτήρισαν ως «τραγωδία για την Αμερική». Η ίδια αβεβαιότητα και το σκηνικό αστάθειας φαίνεται πως «διέτρεξαν» ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, με το Ιράκ στη μετα-Σαντάμ Χουσεΐν εποχή να βρίσκεται, συνεπεία των ίδιων, ευρύτερων εξελίξεων, στο επίκεντρο του εν λόγω πλαισίου.

Η αεροπλοΐα άλλαξε για πάντα 

Η ασφάλεια των πτήσεων ενισχύθηκε σε όλο τον κόσμο τα χρόνια που ακολούθησαν τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιουργήθηκε η Υπηρεσία Ασφάλειας Μεταφορών (TSA) με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας στα αεροδρόμια και στα αεροσκάφη.

Χρειάστηκαν περισσότεροι από οκτώ μήνες για να καθαριστεί το «Ground Zero», το σημείο όπου βρισκόταν ο Παγκόσμιος Κέντρο Εμπορίου. Σήμερα στο σημείο αυτό βρίσκεται ένα μνημείο και ένα μουσείο, ενώ έχουν ξαναχτιστεί κτίρια με διαφορετικό σχεδιασμό.