Σπάνιοι χριστιανικοί θησαυροί στο υπόγειο της Μητρόπολης: Το άγνωστο κειμηλιοφυλάκιο της Αθήνας με εκθέματα μοναδικής ιστορικής αξίας (Εικόνες)

«Ο χώρος που περικλείει μνήμες και προσευχές», το πλέον ιδιαίτερο κειμηλιοφυλάκιο της Αθήνας στο κεντρικότερο σημείο, στο υπόγειο της Μητρόπολης. Εισερχόμενος ο επισκέπτης από την αριστερή είσοδο στον Μητροπολιτικό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, βλέπει στο πλάι του παγκαριού τα μαρμάρινα σκαλοπάτια που οδηγούν στο υπόγειο και, αν σηκώσει τα μάτια του ψηλότερα, θα σταθεί απέναντι σε τρεις πίνακες ζωγραφικής.

Διαβάστε: Αρχαιοκαπηλία στο Μέγα Σπήλαιο Καλαβρύτων: "Οι εικόνες ήταν της γιαγιάς μου" φέρεται να είπε ο μοναχός - Στο μικροσκόπιο των αρχών οι κάμερες του μουσείου

Κι όμως, αυτήν την πλευρά της Εκκλησίας δεν κοσμούν μόνο αγιογραφίες και θρησκευτικές εικόνες, αλλά και έργα Τέχνης -κάτι ασύνηθες- του Έκτορος Δούκα, που απεικονίζουν την Αγία Φιλοθέη να προστατεύει τις φτωχές γυναίκες, όπως και το μαρτύριό της από τους Τούρκους, που την έδεσαν και τη μαστίγωσαν τον Οκτώβριο του 1588. Η κάθοδος στον θρησκευτικό χώρο, που εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2020, έρχεται αυθόρμητα, μυστηριακά. Ως συνέχεια μιας προσευχής, ενός κεριού, της προαιώνιας πίστης και της χριστιανικής ευλάβειας.

Σε περίοπτη θέση, το επιτραχήλιο του Διονυσίου Επισκόπου Αθηνών, ανιψιού του Γρηγορίου Ε’

Εκτεινόμενο σε σχήμα Π, διαθέτει εκθέματα από τον 17ο έως τον 20ό αιώνα. Στις προθήκες εκτίθενται σημαντικά ιερά σκεύη, πολύτιμα βιβλία και χειρόγραφα, ακόμα και οι θρόνοι που κάθονταν οι βασιλείς όταν εκκλησιάζονταν. Εκτίθενται, δε, ο αρχιεπισκοπικός θρόνος του 1883 και τα πρώτα συνοδικά έδρανα, όταν η Σύνοδος απαρτιζόταν από τέσσερα μέλη, ασημένια στέφανα-κορόνες του 1899, περίτεχνες λειψανοθήκες, ιερατικά άμφια και αρχιεπισκοπικοί ράβδοι του 18ου αιώνα, το χρυσό εγκόλπιο που πρόσφερε ο βασιλιάς Παύλος στον Μητροπολίτη Βηρυτού και είδη εκκλησιαστικής μικροτεχνίας. Ακόμα, ένας από τους έξι ασημένιους δίσκους που χάρισε η Αμαλία στον ναό και το εντυπωσιακό δισκοπότηρο της βασίλισσας Όλγας περιλαμβάνονται στα εκθέματα.

Σπάνιοι χριστιανικοί θησαυροί, όπως ιστορικά έγγραφα πατριαρχών και αρχιεπισκόπων

Κατ’ ακολουθία, θησαυροί όπως ιστορικά έγγραφα πατριαρχών και αρχιεπισκόπων εκδόσεως 1720-1730. Παλαίτυπα Ευαγγέλια, αργυρά στέφανα, επίχρυσα και μολύβδινα δισκοπότηρα, δερματόδετες λειψανοθήκες. Ξυλόγλυπτοι σταυροί αγιασμού. Δισκάρια και άγια ποτήρια μικρασιατικής Τέχνης του 19ου αιώνα. Χρυσά και αργυρά θυμιατά και καντήλια. Σφραγίδες πρόσφορων. Αργυρές πόρπες, φυλακτήρες και φωτοστέφανα. Μετάλλια. Αργυρόδετα Ευαγγέλια με βελούδα και επίχρυσες παραστάσεις. Αρχιερατικοί μανδύες και αρχιερατικές ράβδοι, διακονικά στιχάρια, μίτρες, εγκόλπια και επιγονάτια. Σε περίοπτη θέση, το επιτραχήλιο του Διονυσίου Επισκόπου Αθηνών, ανιψιού του Γρηγορίου Ε’. Η κεντημένη ημερομηνία, 10/04/1820, πάνω σε αυτό δηλώνει ότι είχε κεντηθεί ακριβώς έναν χρόνο πριν από τον απαγχονισμό του θείου του.

Επίσης, ένας εξαιρετικής κεντητικής επιτάφιος από τη Βιέννη, του 1847, δωρεά του κόμη Αλέξιου Πλακίδη, όπως και τα κεντήματα των φημισμένων κεντηστρών Δεσποινέττας και Μαριόρας, έργα των οποίων βρίσκονται στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. Στο μέσο, σχεδόν, το μαρμάρινο βαπτιστήριο, δωρεά της Αμαλίας Κανελλοπούλου, συζύγου του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Πρόκειται για ξεχωριστό οικοδόμημα που χρησιμοποιήθηκε τελευταία φορά το περασμένο έτος για τη βάπτιση ενήλικα αλλόδοξου. Κατά τον απολογητή Ιουστίνο, οι κατηχηθέντες στη νέα πίστη «βαπτίζονταν ένθα ύδωρ έστιν» και επί δεκαετίες ήταν στοιχείο της εκκλησιαστικής και χριστιανικής αρχιτεκτονικής.

Τα δύο σπάνια Ευαγγέλια

Μεταξύ των Ιερών Ευαγγελίων ξεχωρίζουν ένα ρώσικο αργυρόδετο του 19ου αιώνα, όπου στην πρώτη όψη του αναπαρίσταται η «Φιλοξενία του Αβραάμ», αντί της Σταύρωσης του Ιησού, και στην οπίσθια -κατά τα ειωθότα- «Η Ανάστασις και οι 4 Ευαγγελιστές». Η παράσταση του Αβραάμ αποδίδει την ορθόδοξη εκδοχή της εικονιστικής απόδοσης της Αγίας Τριάδος, των τριών δηλαδή προσώπων της Αγίας Τριάδος. Η απεικόνιση αυτή βασίζεται στο βιβλικό κείμενο της Γενέσεως, σύμφωνα με την οποία ο Θεός φανερώθηκε στον Αβραάμ σαν τρεις άνδρες, τους οποίους και προσκύνησε έως εδάφους και στη συνέχεια, ομιλώντας σαν να ήταν ένας, τους προσκάλεσε σε γεύμα. Η σκηνή της Φιλοξενίας διαδραματίζεται μπροστά από ένα επιβλητικό οικοδόμημα, με ψηλά ημικυκλικά ανοίγματα και διακοσμητικά υφάσματα.

Το δεύτερο, μικρότερο σε μέγεθος, αργυρόδετο και διακοσμημένο με σαβάτι (κράμα μετάλλου) χρονολογείται επίσης από τον 19ο αιώνα, με κείμενο σε καραμανλήδικη γραφή. Επίσης πολύ σπάνιο, καθώς τα καραμανλήδικα είναι γραφή τουρκικής γλώσσας με ελληνικούς χαρακτήρες και χρησιμοποιούνταν από τουρκόφωνους Ορθοδόξους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η παραγωγή των εκδόσεων στην καραμανλήδικη γραφή -επισήμως αναγνωρισμένη από το τουρκικό κράτος- σταμάτησε προ αιώνος με την ανταλλαγή των πληθυσμών και, ως εκ τούτου, η απόδοση του Λόγου του Θεού στη γραφή αυτή αποκτά δεσπόζουσα σημασία. Πέραν της πρόσβασης στο ευρύ κοινό, η διαφύλαξη των κειμηλίων με τις πλέον σύγχρονες τεχνοτροπίες διασφαλίζει τη συντήρηση και τον ανεξίτηλο χαρακτήρα τους στο πέρασμα των χρόνων.

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά