Ο υβριδικός πόλεμος αποτελεί μια σύγχρονη μορφή στρατιωτικής στρατηγικής που συνδυάζει παραδοσιακά και μη συμβατικά μέσα διεξαγωγής σύγκρουσης. Σε αντίθεση με τους κλασικούς πολέμους του παρελθόντος, όπου τα κράτη αντιμετώπιζαν το ένα το άλλο με συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις, ο υβριδικός πόλεμος χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα τακτικών που περιλαμβάνουν στρατιωτικές, οικονομικές, πολιτικές, κυβερνοαπειλές και προπαγανδιστικές ενέργειες.

Τι σημαίνει υβριδικός πόλεμος;

Το κύριο χαρακτηριστικό του υβριδικού πολέμου είναι η ασάφεια και η δυσκολία αναγνώρισής του. Οι επιτιθέμενοι συχνά δρουν στη «γκρίζα ζώνη» μεταξύ ειρήνης και πολέμου, αποφεύγοντας την ανοιχτή σύγκρουση που θα μπορούσε να προκαλέσει διεθνή αντίδραση. Αυτή η ασάφεια καθιστά δύσκολη την απόδοση ευθυνών και την οργάνωση αποτελεσματικής άμυνας.

Ένα βασικό στοιχείο είναι η χρήση της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας μέσω των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων. Στόχος είναι η χειραγώγηση της κοινής γνώμης, η διάσπαση της κοινωνικής συνοχής, η υπονόμευση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και η δημιουργία πόλωσης μεταξύ των πολιτών. Οι ψευδείς ειδήσεις, τα deepfakes και οι συντονισμένες εκστρατείες στα social media αποτελούν όπλα αυτού του τύπου πολέμου.

Ποιος απειλεί την Ευρώπη με υβριδικό πόλεμο;

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει απειλές υβριδικού πολέμου από διάφορες πηγές, με την Ρωσία να θεωρείται ο κύριος δρών αυτού του είδους. Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες πληροφοριών και οι θεσμοί της ΕΕ έχουν επανειλημμένως επισημάνει ρωσικές επιχειρήσεις παραπληροφόρησης, κυβερνοεπιθέσεις, ενεργειακό εκβιασμό και υβριδικές ενέργειες που στοχεύουν στην αποσταθεροποίηση των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Παραδείγματα περιλαμβάνουν την επέμβαση σε εκλογικές διαδικασίες, την υποστήριξη ακροδεξιών και ακροαριστερών κινημάτων, τη διάδοση ψευδών ειδήσεων για τη διάβρωση της εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς, και την εκμετάλλευση της ενεργειακής εξάρτησης των ευρωπαϊκών χωρών. Επιπλέον, χώρες όπως η Κίνα έχουν επίσης συνδεθεί με υβριδικές τακτικές, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής επιρροής μέσω στρατηγικών επενδύσεων σε κρίσιμες υποδομές και της κυβερνοκατασκοπείας. Ακόμη και μη κρατικοί παράγοντες, όπως τρομοκρατικές οργανώσεις και εγκληματικά δίκτυα, χρησιμοποιούν στοιχεία υβριδικού πολέμου για να επιτύχουν τους στόχους τους, δημιουργώντας ένα πολύπλοκο τοπίο απειλών που απαιτεί συντονισμένη ευρωπαϊκή απάντηση.

Μέθοδοι και τακτικές

Ο υβριδικός πόλεμος χρησιμοποιεί κυβερνοεπιθέσεις εναντίον κρίσιμων υποδομών, όπως ενεργειακά δίκτυα, τηλεπικοινωνίες, τραπεζικά συστήματα και κυβερνητικές υπηρεσίες. Αυτές οι επιθέσεις μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές διαταραχές χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας στο έδαφος του αντιπάλου.

Η οικονομική πίεση μέσω εμπορικών κυρώσεων, ενεργειακού εκβιασμού ή χειραγώγησης των αγορών αποτελεί επίσης κεντρικό εργαλείο. Παράλληλα, η χρήση μη επίσημων ενόπλων ομάδων, μισθοφόρων ή «πράσινων ανδρών» (στρατιωτών χωρίς διακριτικά) επιτρέπει στα κράτη να αρνούνται την εμπλοκή τους.

Το παράδειγμα της Ρωσίας 

Η ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία το 2014, ιδιαίτερα η προσάρτηση της Κριμαίας, θεωρείται κλασικό παράδειγμα υβριδικού πολέμου. Συνδύασε προπαγάνδα, κυβερνοεπιθέσεις, οικονομική πίεση και τη χρήση άτυπων στρατιωτικών δυνάμεων.

Ο υβριδικός πόλεμος αποτελεί πρόκληση για τις δημοκρατίες και τους διεθνείς οργανισμούς, καθώς τα παραδοσιακά αμυντικά συστήματα και οι νομικές υποδομές δεν είναι σχεδιασμένα για να αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους απειλές. Η αντιμετώπισή του απαιτεί ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει στρατιωτική ετοιμότητα, κυβερνοάμυνα, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, κριτική σκέψη απέναντι στην παραπληροφόρηση και διεθνή συνεργασία.