Είναι πια αναμφισβήτητο γεγονός, εδώ και αρκετά χρόνια πως η παραδοσιακή ενημέρωση από τηλεόραση ή εφημερίδες υποχωρεί, καθώς οι νέοι δηλώνουν ότι προτιμούν τη γρήγορη, άμεση και οπτική μορφή πληροφορίας που προσφέρουν οι εφαρμογές. Έρευνες του Reuters Institute και του Ευρωβαρόμετρου καταγράφουν πως οι νέοι στρέφονται ολοένα και περισσότερο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για ενημέρωση. Στην ηλικιακή ομάδα 16 έως 24 ετών, σχεδόν οι μισοί δηλώνουν ότι ενημερώνονται κυρίως από πλατφόρμες όπως το TikTok, το Instagram ή το YouTube.

Διαβάστε: "Get ready with me for school": Η νέα τάση στο TikTok με πρωταγωνιστές παιδιά, που προκαλεί ανησυχία

Τα τελευταία χρόνια μάλιστα το TikTok έχει ξεπεράσει τα όρια μιας απλής εφαρμογής διασκέδασης. Για πολλούς εφήβους και νέους στην Ελλάδα αποτελεί πλέον μια από τις βασικές πηγές ενημέρωσής τους. Εκεί παρακολουθούν σύντομα βίντεο για την επικαιρότητα, κοινωνικά ζητήματα, ψυχολογία, ιστορία, ακόμη και επιστήμη, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα και με τρόπο οικείο και εύκολο στην παρακολούθηση. Η πλατφόρμα έχει πλέον πάνω από δύο εκατομμύρια ενεργούς χρήστες στη χώρα και, όπως δείχνουν οι τάσεις, έχει καταφέρει να γίνει σημείο αναφοράς για μια γενιά που ενημερώνεται, επικοινωνεί και εκφράζεται μέσα από την οθόνη.

Η Ελένη Ψαθάκη, Ψυχοθεραπεύτρια Προσωποκεντρικής και Focusing-Βιωματικής Προσέγγισης, μιλάει στο parapolitika.gr κι εξηγεί ότι το TikTok δεν είναι απαραίτητα πιο αξιόπιστο στα μάτια των εφήβων, αλλά πιο διαθέσιμο. «Η συνεχής ροή του TikTok είναι πάντα εκεί, σε αντίθεση με τις πληροφορίες στα βιβλία που ανακτώνται δυσκολότερα ή με τους ενήλικες που είναι λιγότερο παρόντες», αναφέρει. Προσθέτει ότι πολλοί έφηβοι νιώθουν πιο άνετα να ενημερωθούν μέσα από την πλατφόρμα, «γιατί εκεί δεν υπάρχει φόβος κριτικής ή ντροπής για τις απορίες τους». Όπως σημειώνει, το περιβάλλον του TikTok τους προσφέρει μια αίσθηση ταύτισης, αφού βλέπουν συνομηλίκους με παρόμοια βιώματα και προβληματισμούς.

Πολλοί έφηβοι νιώθουν πιο άνετα να ενημερωθούν μέσα από την πλατφόρμα, γιατί εκεί δεν υπάρχει φόβος κριτικής ή ντροπής για τις απορίες τους

Η συνεχής ροή σύντομων βίντεο έχει αλλάξει και τον τρόπο που οι νέοι φιλτράρουν την πληροφορία. Σύμφωνα με την κ. Ψαθάκη, «η κριτική ικανότητα δυσκολεύεται όταν δεν υπάρχει χρόνος συσχέτισης με την πληροφορία». Εξηγεί ότι τα παιδιά βλέπουν περιεχόμενο απομονωμένα, χωρίς συλλογική επεξεργασία ή συζήτηση, κάτι που αφήνει την πληροφορία «ανεπεξέργαστη». Για την ίδια, το πρόβλημα δεν είναι η διάρκεια των βίντεο, αλλά η απουσία πλαισίου μέσα στο οποίο μπορούν να συζητηθούν και να ερμηνευτούν όσα βλέπουν, κάτι που θα έπρεπε να καλλιεργείται μέσα από τη σχέση τους με τους ενήλικες στο σπίτι και στο σχολείο.

Το TikTok, πέρα από την αμεσότητα της εικόνας, καλύπτει και μια βαθύτερη ανάγκη των εφήβων: την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου. Όπως εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια, μέσα από την πλατφόρμα οι νέοι «βρίσκουν ανθρώπους με κοινά βιώματα και προβληματισμούς και χτίζουν έναν ακόμη τρόπο να κοινωνικοποιούνται». Ιδιαίτερα στην επαρχία, όπου ζει και εργάζεται η ίδια, το TikTok λειτουργεί ως διέξοδος κοινωνικοποίησης για εφήβους που νιώθουν ότι δεν ταιριάζουν με την κουλτούρα του περιβάλλοντός τους. Η πλατφόρμα καλύπτει, όπως λέει, και την ανάγκη για συνεχή εξερεύνηση και αυτοανακάλυψη, «μια διαδικασία απαραίτητη για τη διαμόρφωση της ταυτότητας στην εφηβεία».

Ελκυστικό αλλά και ψυχολογικά σύνθετο για τους νέους το TikTok

Πέρα όμως από τις ανάγκες που καλύπτει, το TikTok συνδυάζει ενημέρωση και διασκέδαση, κάτι που το κάνει ελκυστικό αλλά και ψυχολογικά σύνθετο. Σύμφωνα με την κ. Ψαθάκη, ένα από τα θετικά στοιχεία είναι ότι η ενημέρωση γίνεται πιο προσιτή και πιο ελκυστική. Αν πλαισιωθεί σωστά, μπορεί να συμβάλει «στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, του αισθήματος αυτονομίας και της κριτικής σκέψης». Η ίδια επισημαίνει όμως πως αυτό προϋποθέτει ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο που να καλλιεργεί αυτά τα εργαλεία. «Αλλιώς», όπως λέει, «βλέπουμε το μέσο καθαυτό ως υπεύθυνο για την παραπληροφόρηση ή τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι ότι τα παιδιά το χρησιμοποιούν χωρίς καθοδήγηση».

Το TikTok έχει γίνει για πολλούς εφήβους το σημείο όπου η γνώση, η διασκέδαση και η κοινωνικοποίηση συναντιούνται. Μέσα από το scroll μαθαίνουν, σχολιάζουν, γελούν και διαμορφώνουν άποψη. Η πρόκληση για τους ενήλικες δεν είναι να αποτρέψουν τη χρήση του, αλλά να τους βοηθήσουν να το χρησιμοποιούν με τρόπο που ενισχύει την κρίση και την ψυχική τους ανθεκτικότητα. Όπως επισημαίνει η κ. Ψαθάκη, αν δοθούν τα σωστά εφόδια, τα μέσα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν θετικά, ενδυναμώνοντας τους νέους και δίνοντάς τους τη δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση της ενημέρωσης και της κοινωνικής πραγματικότητας.