Ο Άγιος Ανδρέας γιορτάζει στις 30 Νοεμβρίου κάθε χρόνο, όπου η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά τον Πρωτόκλητο Απόστολο που έγινε προστάτης χιλιάδων πιστών. Η γιορτή του Αγίου Ανδρέα συνοδεύεται από ιδιαίτερα έθιμα και παραδόσεις που διατηρούνται αιώνες. Στη μνήμη αυτής της σημαντικής γιορτής τιμώνται επίσης τα ονόματα:

  • Αντρέας
  • Ανδρίκος
  • Αντρίκος
  • Ανδριάνα
  • Ανδρούλα
  • Ανδριανή και
  • Άντρια
Διαβάστε: Πλησιάζει η γιορτή του Μιχάλη - Ποια μέρα γιορτάζoυν οι Μιχαήλ και Γαβριήλ (Βίντεο)

Τι προστατεύει ο Άγιος Ανδρέας

Ο Άγιος Ανδρέας θεωρείται ισχυρός προστάτης των πιστών, ιδιαίτερα εκείνων που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Η φήμη του ως θεραπευτή άγιου διαδόθηκε ευρέως ήδη από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Στην Πάτρα, όπου κήρυξε και μαρτύρησε, θεράπευσε θαυματουργικά πολλούς ασθενείς, συμπεριλαμβανομένης της Μαξιμίλλας, συζύγου του ανθύπατου Αιγεάτου. Ο Άγιος Ανδρέας είναι ο προστάτης και πολιούχος της Πάτρας.

Ο ρόλος του ως προστάτης ενισχύεται από τη σύνδεσή του με την αρχαία λατρεία της θεάς Δήμητρας. Στη θέση όπου δίδασκε και μαρτύρησε προϋπήρχε ιερό της Δήμητρας με μαντική πηγή που λειτουργούσε για τη θεραπεία ασθενών.

Έθιμα και παραδόσεις της γιορτής του Αγίου Ανδρέα

Τα έθιμα που συνοδεύουν τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα διαφέρουν ανά περιοχή, αλλά όλα εκφράζουν τη βαθιά ευλάβεια των πιστών. Στην Πάτρα, όπου ο Άγιος Ανδρέας είναι πολιούχος, η γιορτή γίνεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Οι πιστοί συρρέουν στους δύο ναούς του Αγίου, τον παλιό που χτίστηκε το 1836-1843 και τον νέο που εγκαινιάστηκε το 1974.

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα είναι η διανυκτέρευση στο ναό, όπου οι πιστοί αναμένουν την εμφάνιση του Αγίου σε όνειρο. Αυτή η πρακτική, γνωστή ως "incubatio", συνδέεται με αρχαίες λατρευτικές παραδόσεις και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Η ζωή και το έργο του Πρωτόκλητου Αποστόλου

Ο Ανδρέας, γνωστός ως Πρωτόκλητος Απόστολος, υπήρξε αδελφός του Σίμωνα Πέτρου και μέλος των δώδεκα Αποστόλων του Χριστού. Το ελληνικό του όνομα προέρχεται από τη λέξη "ανδρεία", που σημαίνει γενναιότητα, χαρακτηριστικό που τον διέκρινε καθ' όλη τη διάρκεια της αποστολικής του δραστηριότητας.

Σύμφωνα με τις ιερές γραφές, ο Άγιος Ανδρέας ήταν ο πρώτος που κλήθηκε από τον Χριστό να γίνει Απόστολος, γεγονός που του χάρισε τον τίτλο του Πρωτόκλητου. Γεννημένος μεταξύ του 5 και 10 μ.Χ. στη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας, ασκούσε το επάγγελμα του ψαρά μαζί με τον αδελφό του Πέτρο στη λίμνη της Τιβεριάδος. Η ιστορία της ζωής του Ανδρέα μέχρι την Σταύρωση, την Ανάσταση και την Ανάληψη, υπήρξε σχεδόν ίδια με εκείνη των άλλων μαθητών. Ο Ανδρέας είπε στον Χριστό για το παιδί με τα ψωμιά και τα ψάρια, ενώ όταν ο Φίλιππος ήθελε να πει στον Χριστό ότι κάποιοι Έλληνες ήθελαν να Τον δουν, το είπε πρώτα στον Ανδρέα. Ήταν επίσης ο ένας από τους τέσσερις μαθητές που ρωτούσαν στο Όρος των Ελαιών τον Ιησού για τα σημεία της Δεύτερης Παρουσίας Του.

Μετά την Πεντηκοστή και το σχηματισμό της πρώτης Εκκλησίας, με τον αδερφό του Πέτρο και άλλους μαθητές βρέθηκαν στη Σινώπη του Ευξείνου Πόντου και εκεί έδρασε ανάμεσα στους Εθνικούς και Ιουδαίους, έχοντας ως ορμητήριο μια νησίδα κοντά στη Σινώπη.

Ο Ευσέβιος Καισαρείας στο έργο του «Εκκλησιαστική Ιστορία» αναφέρει ότι ο Ανδρέας κήρυξε στη Σκυθία. Το «Πρώτο Χρονικό» προσθέτει ότι κήρυξε κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας και του ποταμού Δνείπερου μέχρι το Κίεβο και από εκεί ταξίδεψε στο Νόβγκοροντ. Ως εκ τούτου, έγινε προστάτης άγιος της Ουκρανίας, της Ρουμανίας και της Ρωσίας. Από τη Σινώπη ο Ανδρέας μαζί με το Ματθία και άλλους μαθητές πήγαν στην Αμισό (Σαμψούντα), όπου ίδρυσαν Εκκλησία. Αφού περιήλθε τις περιοχές του Πόντου, της Ιβηρίας και την Παρθία γύρισε στα Ιεροσόλυμα, μάλλον το 34 μ.Χ., για να γιορτάσει το Πάσχα με τους λοιπούς μαθητές.

Σύμφωνα με τον Ιππόλυτο Ρώμης, ο Ανδρέας κήρυξε στη Θράκη, και η παρουσία του στο Βυζάντιο αναφέρεται στο απόκρυφο έργο «Πράξεις του Ανδρέα». Σύμφωνα με την παράδοση, ίδρυσε την Εκκλησία του Βυζαντίου (αργότερα Κωνσταντινούπολη) το 38 μ.Χ., εγκαθιστώντας τον Στάχυ ως επίσκοπο. Αυτή η επισκοπή θα εξελιχθεί αργότερα στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, του οποίου ο Ανδρέας θεωρείται προστάτης και η εορτή του (30 Νοεμβρίου) γιορτάζεται ως σήμερα ως «Θρονική Εορτή». Κατ'άλλους, η παράδοση ότι θεμελίωσε την εκκλησία του Βυζαντίου αποτελεί μεταγενέστερη επινόηση. Ο Βασίλειος Σελευκείας γνώριζε επίσης τις περιοδείες του Αποστόλου Ανδρέα στη Θράκη, τη Σκυθία και την Αχαΐα.

Στην δεύτερη περιοδεία του, μέσω της Αντιοχείας, πήγε στην Έφεσο, τη Λαοδίκεια της Φρυγίας, την Οδυσσούπολη της Μυσίας, στη Νίκαια και την ευρύτερη περιοχή της Βιθυνίας, τη Νικομήδεια, τη Χαλκηδόνα, την Άμαστρη, για να καταλήξει και πάλι στη Σινώπη. Αργότερα επισκέφτηκε τη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα, τους Αλανούς, τους Αβασγούς, τους Ζηκχούς, τους Βοσπορινούς και τους Χερσονήτες για να επιστρέψει στη Σινώπη. Στη συνέχεια πέρασε από το Βυζάντιο, την Ηράκλεια της Θράκης, τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο με τελικό σταθμό την Πάτρα.

Το μαρτύριο και η κληρονομιά του Αγίου Ανδρέα

Το μαρτύριο του Αγίου Ανδρέα συνέβη περίπου το 60 μ.Χ. στην Πάτρα, όταν ο ανθύπατος Αιγεάτης τον καταδίκασε σε σταυρικό θάνατο. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος σταυρώθηκε σε χιαστό σταυρό, καθώς θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο να σταυρωθεί στον ίδιο τύπο σταυρού με τον Ιησού.

Η κληρονομιά του Αγίου Ανδρέα ως ιδρυτή της Εκκλησίας του Βυζαντίου καθιστά τη γιορτή του ιδιαίτερα σημαντική για την Ορθοδοξία. Οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως θεωρούνται διάδοχοί του, γεγονός που ενισχύει τη θέση του στην εκκλησιαστική ιεραρχία.

Σήμερα, οι δύο ναοί του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα αποτελούν πανελλήνιο και πανορθόδοξο προσκύνημα, όπου χιλιάδες πιστοί προσέρχονται κάθε χρόνο για να τιμήσουν τον Πρωτόκλητο Απόστολο και να ζητήσουν την προστασία του.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ'.

Ὡς τῶν Ἀποστόλων Πρωτόκλητος, καὶ τοῦ Κορυφαίου αὐτάδελφος, τῷ Δεσπότῃ τῶν ὅλων Ἀνδρέα ἱκέτευε, εἰρήνην τῇ οἰκουμένῃ δωρήσασθαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.