Αντίστροφα μετρά ο χρόνος μέχρι τη στιγμή που οι δρόμοι θα γεμίσουν με παιδικές φωνές που ψάλλουν τα κάλαντα Χριστουγέννων. Αυτή η αιώνια παράδοση συνδέει το σήμερα με το χθες, φέρνοντας χαρά και ευχές σε κάθε σπίτι. Αλλά πότε λέμε τα κάλαντα Χριστουγέννων και τι σημαίνουν πραγματικά αυτά τα μελωδικά τραγούδια;

Διαβάστε: Τι κρύβεται πίσω από την φετινή ημερομηνία Χριστουγέννων - Το σπάνιο φαινόμενο που θα ξαναγίνει το 2125

Πότε λέμε τα κάλαντα των Χριστουγέννων

Τα κάλαντα Χριστουγέννων ψάλλονται παραδοσιακά στις 24 Δεκεμβρίου, την παραμονή της γιορτής. Τα παιδιά, συνήθως μέχρι την ηλικία των 14-15 ετών, αλλά και ενήλικες, περιφέρονται σε σπίτια, καταστήματα και δημόσιους χώρους. Η συνοδεία του παραδοσιακού σιδερένιου τριγώνου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εμπειρίας, ενώ σε πολλές περιοχές χρησιμοποιούνται και άλλα μουσικά όργανα όπως φυσαρμόνικα ή ακορντεόν.

Τι σημαίνουν οι στίχοι από τα κάλαντα των Χριστουγέννων

Τα κάλαντα αποτελούν λαϊκά ευχητικά τραγούδια που ψάλλονται παραδοσιακά κατά τη διάρκεια σημαντικών θρησκευτικών εορτών. Πέρα από τα κάλαντα Χριστουγέννων, υπάρχουν και αυτά της Πρωτοχρονιάς, των Θεοφανίων και των Βαΐων. Η καταγωγή τους ανάγεται στις Βυζαντινές Καλένδες, ενώ οι ρίζες τους φτάνουν μέχρι το αρχαίο ελληνικό έθιμο της Ερεστώνης.

Η γλώσσα των καλάντων, που διατηρεί στοιχεία της καθαρεύουσας, αποκαλύπτει την άμεση σύνδεσή τους με τους βυζαντινούς χρόνους. Αυτό εξηγεί γιατί τα κάλαντα Χριστουγέννων έχουν διαφορετικό ύφος από τα σύγχρονα τραγούδια.

Τα κάλαντα Χριστουγέννων ακολουθούν μια συγκεκριμένη δομή:

  • Ξεκινούν με χαιρετισμό προς τους κατοίκους
  • Συνεχίζουν με την αναγγελία της χριστιανικής εορτής
  • Καταλήγουν σε ευχές για υγεία και ευτυχία

Μετά την ολοκλήρωση των στίχων, τα παιδιά λένε "Χρόνια Πολλά" και περιμένουν το φιλοδώρημα, που σήμερα είναι συνήθως χρήματα, ενώ παλαιότερα ήταν τρόφιμα ή γλυκά.

Στον ελληνικό χώρο έχουν καταγραφεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές καλάντων Χριστουγέννων. Αυτές διακρίνονται σε εθνικά ή αστικά και σε τοπικά ή παραδοσιακά, ανάλογα με την περιοχή. Σε ορισμένες περιοχές, όπως η Βέροια και η Σιάτιστα, τα παιδιά φτιάχνουν ειδικά κουλούρια που ονομάζονται "κολλίκι" ή "κουλιαντίνα", και γι' αυτό καλούνται "Κουλουράδες" ή "Φωτάδες". Στη Μήλο, τα κάλαντα ψάλλονταν μόνο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και συντάσσονταν νέα κάθε χρόνο, με σκοπό τη συλλογή χρημάτων για κοινωφελείς σκοπούς.

Η εκκλησιαστική στάση απέναντι στα κάλαντα

Οι Πατέρες της Εκκλησίας κατά τους Βυζαντινούς χρόνους απαγόρευαν ή απέτρεπαν αυτό το έθιμο ως καταγόμενο από τις εορτές των ρωμαϊκών Καλενδών που είχε καταδικάσει η Οικουμενικές σύνοδοι Η ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδος το 680 μ.Χ., αποκαλούντες τους συμμετέχοντες σ΄ αυτό “Μηναγύρτες”, κατά δε απόσπασμα του Τζέτζη (Χιλιάδ. ΙΓ’ 246 κε):

“Οπόσοι περιτρέχουσι χώρας και προσαιτούσι
και όσοι κατ΄ αρχίμηνον του Ιανουαρίου
και του Χριστού γεννήσει και Φώτων τη ημέρα
οπόσοι περιτρέχουσι τας θύρας προσαιτούντες
μετά ωδών ή επωδών ή λόγων εγκωμίων
………………………………
ούτοι αν πάντες λέγοιντο κυρίως Μηναγύρται.

Ακούστε τα κάλαντα Χριστουγέννων: