Σε ηλικία 76 ετών απεβίωσε, στο σπίτι του στο Κέιμπριτζ, ο εμβληματικός Βρετανός φυσικός Στίβεν Χόκινγκ, ο οποίος εδώ και δεκαετίες βρισκόταν καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο, εξαιτίας ανίατης νευρολογικής νόσου.

Ένας άνθρωπος που συγκίνησε τους πάντες με την προσωπική περιπέτεια της υγείας του και ένας επιστήμονας που -παρόλο που μιλούσε με συνθετική φωνή- ενέπνευσε πολλούς άλλους επιστήμονες με τις πρωτοποριακές ιδέες του. Και, αναμφίβολα, ήταν ο συνδυασμός αυτών των δύο, ενός τόσο προχωρημένου νου σε ένα τόσο αχρηστευμένο σώμα, που τον βοήθησε να γίνει παγκόσμιο σύμβολο.

Έγινε διάσημος για το έργο του πάνω στις μαύρες τρύπες, τη βαρύτητα και τη γενική σχετικότητα, ενώ ήταν ο συγγραφέας πολλών δημοφιλών βιβλίων, με κορυφαίο τη «Σύντομη Ιστορία του Χρόνου», που είχε εκδοθεί το 1988, μεταφράστηκε σε 40 γλώσσες (και στα ελληνικά) και πούλησε περισσότερα από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα. Οι κακεντρεχείς πάντως το ονόμασαν «το σπουδαιότερο αδιάβαστο βιβλίο στην ιστορία»!

Όπως δήλωσε ο φυσικός Μίτσιο Κάκου στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», «από την εποχή του Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε να υπάρξει ένας επιστήμονας που να έλξει τόσο πολύ τη φαντασία του κοινού και να γίνει αγαπητός σε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο».

Η κινηματογραφική ταινία «Η θεωρία του παντός» το 2014 για τη ζωή του Χόκινγκ, με τον θαυμάσιο Έντι Ρεντμέιν στον πρωταγωνιστικό ρόλο να κερδίζει το Όσκαρ καλύτερου ηθοποιού, έκανε ευρύτερα γνωστό τον Βρετανό κοσμολόγο. Ο ίδιος χάρηκε με την ταινία και δήλωσε για τον Ρεντμέιν «μερικές φορές νόμιζα ότι ήμουν εγώ».

Αλλά το πιο εντυπωσιακό δεν ήταν ότι ο Χόκινγκ έγραψε την ιστορία του χρόνου από την απαρχή του σύμπαντος. Ήταν, όπως διαβάζουμε στο ΑΠΕ, ότι ο ίδιος είχε τελικά πολύ χρόνο στη διάθεσή του, παρόλο που όταν ως φοιτητής το 1963, σε ηλικία μόλις 21 ετών, διαγνώσθηκε με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, γνωστή και ως νόσο Λου Γκέριγκ ή του κινητικού νευρώνα, οι γιατροί του έδιναν δύο μόνο χρόνια ζωής.

Όμως ο Χόκινγκ, που ποτέ δεν έχασε το βρετανικό χιούμορ του, παρά τη δύσκολη κατάστασή του, διέψευσε κάθε προσδοκία και έζησε για να γίνει ο πιο διάσημος επιστήμονας μετά τον Αϊνστάιν. Ακόμη και όταν η νευροεκφυλιστική νόσος του επέτρεψε να κουνάει μόνο τα μάτια του και ένα δάχτυλο, οι διανοητικές δυνάμεις του φαίνονταν ακμαίες.

Όπως είπε κάποια μέρα, «μολονότι κρεμόταν ένα σύννεφο πάνω από το μέλλον μου, διαπίστωσα, προς μεγάλη μου έκπληξη, ότι απολάμβανα τη ζωή μου στο παρόν περισσότερο από ό,τι πριν. Και τότε άρχισα να κάνω πρόοδο στην έρευνά μου». Ο στόχος του ήταν απλός, όπως εξήγησε: «Η πλήρης κατανόηση του σύμπαντος, γιατί είναι όπως είναι και γιατί τελικά υπάρχει». Αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί απλό...

Οι μαύρες τρύπες

Από επιστημονική άποψη, ο Χόκινγκ θα μείνει μάλλον στα χρονικά της επιστήμης επειδή έθεσε ένα ασυνήθιστο ερώτημα: Πότε μια μαύρη τρύπα δεν είναι μαύρη; Όταν εκρήγνυται, ήταν η απάντησή του.

Το πρώτο του επιστημονικό επίτευγμα, σύμφωνα με τη «Γκάρντιαν», ήλθε το 1970, όταν μαζί με τον Ρότζερ Πενρόουζ εφάρμοσαν τα μαθηματικά των μαύρων οπών σε όλο το σύμπαν και έδειξαν ότι υπήρχε μια μοναδική περιοχή άπειρης καμπυλότητας στον χωροχρόνο, από όπου προέκυψε η αρχική «Μεγάλη Έκρηξη» (Μπιγκ Μπανγκ).

Το 1974 χρησιμοποίησε την κβαντική θεωρία για να δηλώσει ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν θερμότητα, άρα χάνουν ενέργεια και τελικά «πεθαίνουν», με μια πολύ αργή διαδικασία που μπορεί να χρειαστεί περισσότερα χρόνια από όλη την ηλικία του σύμπαντος. Η πρότασή του ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία με μορφή θερμότητας πυροδότησε μια μακρά διαμάχη στην κοσμολογία. Σύμφωνα με τον Χόκινγκ, αυτό σήμαινε ότι όλες οι πληροφορίες που πέφτουν μέσα στη μαύρη τρύπα θα χάνονται για πάντα, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με έναν από τους νόμους της κβαντικής θεωρίας, με αποτέλεσμα να έλθει σε σύγκρουση με τους περισσότερους συναδέλφους του.

Ο Χόκινγκ στη συνέχεια άλλαξε άποψη και υποστήριξε ότι οι πληροφορίες αποθηκεύονται στον ορίζοντα γεγονότων της μαύρης τρύπας και μετατρέπονται σε ακτινοβολία ξανά, η οποία εκπέμπεται από τη μαύρη τρύπα. «Παραδέχομαι ότι ίσως η απώλεια της πληροφορίας δεν συμβαίνει», φώναξε μια μέρα δυνατά με την ηλεκτρική φωνή του στους φοιτητές του μέσα σε μια παμπ.

Μόλις στα 32 του, εξελέγη τιμητικά μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Βρετανίας και πέντε χρόνια αργότερα καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, στην πιο διάσημη πανεπιστημιακή έδρα της Βρετανίας -αν όχι όλου του κόσμου- που κάποτε κατείχαν ο Ισαάκ Νεύτων και ο Πολ Ντιράκ. Έμεινε σε αυτήν τη θέση για 30 χρόνια και μετά έγινε διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας του ιστορικού πανεπιστημίου.

Το 1982 ήταν από τους πρώτους που έδειξαν ότι οι κβαντικές διακυμάνσεις οδήγησαν -μέσω της διαδικασίας του κοσμικού πληθωρισμού- στη δημιουργία και εξάπλωση των γαλαξιών στο σύμπαν.

Αν και δεν κατάφερε -ή δεν πρόλαβε- να πάρει το Νόμπελ, είχε τιμηθεί με πολλά άλλα σημαντικά βραβεία (Άλμπερτ Αϊνστάιν, Βολφ, Κόπλεϊ κ.ά.). Επίσης, αρεσκόταν να βάζει επιστημονικά στοιχήματα με άλλους φυσικούς, αν και είχε μια τάση να τα χάνει, όπως, για παράδειγμα, όταν το 2012 έχασε 100 δολάρια, επειδή είχε στοιχηματίσει ότι ποτέ δεν θα ανακαλυπτόταν το μποζόνιο του Χιγκς - το οποίο βρέθηκε στο CERN λίγο μετά!

Οι κοινωνικές παρεμβάσεις του

Παρέμεινε ως το τέλος ενεργός πολίτης και, μεταξύ άλλων, προειδοποίησε κατ' επανάληψη για τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και της πιθανότητας μιας συνάντησης με τους εξωγήινους, που μπορεί να έχει άσχημη κατάληξη για τους ανθρώπους. Επίσης, ήταν ένθερμος υποστηρικτής της αποίκησης άλλων πλανητών ως διέξοδο σωτηρίας της ανθρωπότητας σε περίπτωση που η Γη καταστραφεί από ένα πόλεμο, πτώση αστεροειδούς ή άλλη αιτία.

Επίσης, είχε καλές σχέσεις με τους Παλαιστινίους επιστήμονες και δεν δίστασε να μποϊκοτάρει ένα συνέδριο στο Ισραήλ σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πολιτική του. Και βέβαια, με το βιβλίο του «Το Μεγάλο Σχέδιο» (μεταφρασμένο και στα ελληνικά) δήλωσε προκλητικά δεν χρειαζόταν καθόλου ο Θεός για να εξηγηθεί το σύμπαν - μια αθεϊστική δήλωση που ενόχλησε τους θρησκευόμενους.

Όπως είπε, «θεωρώ τον εγκέφαλο ένα κομπιούτερ που θα σταματήσει να δουλεύει, όταν τα μέρη του χαλάσουν. Δεν υπάρχει παράδεισος ή μεταθανάτια ζωή για τους χαλασμένους κομπιούτερ. Αυτό είναι ένα παραμύθι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι».

Ο Χόκινγκ είχε παντρευτεί τη συμφοιτήτριά του Τζέιν Γουάιλντ το 1965 (δύο χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου του) και έκαναν τρία παιδιά, αλλά χώρισαν το 1991, καθώς η κατάστασή της υγείας του εκ των πραγμάτων έκανε τρομερά δύσκολες τις συνθήκες του γάμου. Η γυναίκα του έγραψε αργότερα ότι είχαν καταντήσει «αφέντης» και «σκλάβα».

Το 1995 ο Χόκινγκ παντρεύτηκε μία από τις νοσοκόμες του, την Ελέιν Μέισον, ένας γάμος που διήρκεσε 11 χρόνια και στη διάρκεια του οποίου η αστυνομία κλήθηκε να διερευνήσει κατηγορίες για επιθέσεις που δέχθηκε ο Χόκινγκ από τη σύζυγό του. Όμως ο ίδιος αρνήθηκε κάτι τέτοιο και η αστυνομία αναγκάστηκε να σταματήσει τις έρευνες.

Σε δήλωσή τους, τα τρία παιδιά του από τον πρώτο γάμο, Λούσι, Ρόμπερτ και Τίμοθι, αναφέρουν ότι «ήταν ένας μεγάλος επιστήμονας και ένας ξεχωριστός άνθρωπος, του οποίου το έργο και η κληρονομιά θα διαρκέσουν για πολλά χρόνια. Θα μας λείπει πάντα».

Δείτε παρακάτω 10 ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Στίβεν Χόκινγκ, όπως παρουσιάστηκαν στην ιστοσελίδα science.howstuffworks.com:

1. Είχε μέτριους βαθμούς στο σχολείο

Μπορεί ο Χόκινγκ να είναι ένα από τα σπουδαιότερα επιστημονικά μυαλά που έχουν υπάρξει ποτέ στη Γη, ωστόσο όταν ο ίδιος ήταν μαθητής… δεν τα πήγαινε και τόσο καλά με τα μαθήματά του.

Για την ακρίβεια, όταν ήταν 9 ετών οι βαθμοί του ήταν από τους χειρότερους στην τάξη του. Παρότι κατάφερε να ξεφύγει από τον «πάτο», ποτέ δεν κατάφερε να ξεχωρίσει σε ό,τι αφορά τις βαθμολογίες του στα μαθητικά του χρόνια. Παρέμεινε πάντοτε ένας μέτριος μαθητής.

Παρά τους χαμηλούς βαθμούς του, όμως, τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι συμμαθητές του είχαν αντιληφθεί ότι ανάμεσά τους βρισκόταν μια ιδιοφυία. Γι' αυτό άλλωστε του έδωσαν το παρατσούκλι «Αϊνστάιν».

Ο πατέρας του ήθελε να τον στείλει για σπουδές στην Οξφόρδη, όμως δεν είχε τα απαραίτητα χρήματα.

Τελικά, όταν ήρθε η ώρα των εξετάσεων για την υποτροφία, ο Χόκινγκ… αρίστευσε στο μάθημα της φυσικής!

2. Δεν του άρεσε καθόλου η Βιολογία

Ο Χόκινγκ έδειξε από το νωρίς το ενδιαφέρον του για τα Μαθηματικά. Όμως ο πατέρας του ήθελε ο γιος του να ασχοληθεί με την Ιατρική.

Ο ίδιος είχε αναπτύξει μια απέχθεια για τη Βιολογία. Για την ακρίβεια, του φαινόταν πολύ «ανακριβής και περιγραφική». Ήθελε να αφιερώσει το μυαλό του σε πιο ακριβείς, σαφώς καθορισμένες έννοιες.

Το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ωστόσο, δεν είχε κατεύθυνση μαθηματικών. Έτσι, ο Χόκινγκ συμβιβάστηκε με τη Φυσική.

Όμως και αυτή τη φορά καταπιάστηκε με μεγαλύτερα ερωτήματα. Όταν κλήθηκε να επιλέξει ανάμεσα στη σωματιδιακή φυσική -η οποία μελετά τη συμπεριφορά των υποατομικών σωματιδίων- και την κοσμολογία -η οποία μελετά το μεγάλο σύμπαν στο σύνολό του- επέλεξε τη δεύτερη, παρά το γεγονός ότι, την εποχή εκείνη -όπως έχει πει ο ίδιος- «δεν ήταν και τόσο αναγνωρισμένο ερευνητικό πεδίο».

Εξηγώντας την απόφασή του αυτή, είπε ότι «η σωματιδιακή φυσική έμοιαζε κάπως με τη βιολογία. Υπήρχαν όλα αυτά τα σωματίδια, όμως όχι θεωρία».

3. Ήταν στην ομάδα κωπηλασίας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης

Η βιογράφος Kristine Larsen γράφει ότι ο Χόκινγκ αντιμετώπισε απομόνωση και δυστυχία το πρώτο έτος των σπουδών του στην Οξφόρδη. Εκτός από τις στιγμές που περνούσε με την ομάδα κωπηλασίας του πανεπιστημίου.

4. Στην ηλικία των 21 ετών τού είπαν ότι δεν θα ζούσε για πολύ ακόμη

Ως μεταπτυχιακός φοιτητής, ο Χόκινγκ άρχισε σταδιακά να εμφανίζει κάποια περίεργα συμπτώματα.

Η οικογένειά του ανησύχησε και τον παρότρυνε να δει ένα γιατρό. Λίγο καιρό νωρίτερα, είχε γνωρίσει τη μέλλουσα σύζυγό του Τζέιν Γουάιλντ, την οποία τράβηξε η αίσθηση του χιούμορ και η ανεξάρτητη προσωπικότητά του.

Μία εβδομάδα μετά, έκλεισε τα 21 του χρόνια. Νοσηλεύτηκε για δύο εβδομάδες και οι γιατροί διέγνωσαν ότι έπασχε από αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, πάθηση γνωστή αλλιώς ως σύνδρομο Lou Gehrig. Του είπαν ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν είχε πολλά χρόνια να ζήσει ακόμη.

Ο Χόκινγκ ένιωσε μεγάλο σοκ και άρχισε να αναρωτιέται γιατί είχε συμβεί κάτι τέτοιο στον ίδιο. Όταν όμως είδε ένα μικρό αγόρι να πεθαίνει από λευχαιμία στο νοσοκομείο, συνειδητοποίησε ότι υπήρχαν «ακόμη χειρότερα».

Έτσι, έγινε πιο αισιόδοξος και άρχισε να βγαίνει με την Τζέιν. Σύντομα αρραβωνιάστηκαν, κάτι που όπως έχει πει ο ίδιος «του έδωσε ένα λόγο για να ζει».

5. Βοήθησε στη δημιουργία της θεωρίας του απέραντου σύμπαντος

Μαζί με τον Jim Hartle εμπνεύστηκαν τη θεωρία του απέραντου σύμπαντος το 1983. Οι δύο ερευνητές συνέδεσαν τις έννοιες της κβαντικής μηχανικής με τη γενική σχετικότητα (θεωρία του Αϊνστάιν για τη βαρύτητα και την καμπυλότητα του χωροχρόνου) για να δείξουν ότι το σύμπαν είναι μια οντότητα η οποία δεν έχει όρια.

6. Έχασε ένα στοίχημα για τις μαύρες τρύπες

Το 2004 η ιδιοφυία Στίβεν Χόκινγκ παραδέχτηκε ότι είχε κάνει λάθος σε ένα στοίχημα που είχε βάλει το 1997 με έναν συνάδελφό του για τις μαύρες τρύπες.

Το 1975 ο ίδιος είχε προτείνει ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ενέργεια. Όμως -όπως είχε πει τότε- οι πληροφορίες «χάνονται» μέσα στις μαύρες τρύπες, οι οποίες τελικά εξατμίζονται. Το πρόβλημα με την άποψη αυτή ήταν ότι ερχόταν σε αντίθεση με τους κανόνες της κβαντικής μηχανικής, δημιουργώντας αυτό που ο Χόκινγκ ονόμασε ως «το παράδοξο της πληροφορίας».

Ο Αμερικανός θεωρητικός φυσικός John Preskill διαφώνησε με το συμπέρασμα αυτό. Το 1997 έβαλε ένα στοίχημα με τον Χόκινγκ λέγοντας ότι η πληροφορία μπορεί να διαφεύγει από τις μαύρες τρύπες, χωρίς όμως να παραβιάζει τους κανόνες της κβαντικής μηχανικής.

Το 2004 ο Χόκινγκ παραδέχτηκε σε ένα επιστημονικό συνέδριο ότι είχε κάνει λάθος.

7. Έχει κερδίσει πολλά βραβεία και διακρίσεις

Στη μακρόχρονη καριέρα του στη Φυσική ο Χόκινγκ έχει κερδίσει πολλά βραβεία και τουλάχιστον 12 τιμητικές διακρίσεις. Ωστόσο, δεν έχει κερδίσει -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- ένα βραβείο Νόμπελ.

8. Είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων

Το 2007 μαζί με την κόρη του Lucy Hawking έγραψαν το βιβλίο «George's Secret Key to the Universe».
Πρόκειται για μια φανταστική ιστορία γύρω από ένα νεαρό αγόρι, τον George, ο οποίος επαναστατεί εναντίον της αποστροφής των γονιών του για την τεχνολογία.

Ο George γίνεται φίλος με τους γείτονές του, ένας εκ των οποίων είναι φυσικός, ο οποίος έχει στην κατοχή του έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ο υπολογιστής αυτός είναι ο πιο ισχυρός του κόσμου και του δίνει τη δυνατότητα να δει και να περάσει από κάποιες πύλες στο διάστημα.

Το βιβλίο έχει ως στόχο να εξηγήσει βαριές επιστημονικές έννοιες, όπως οι μαύρες τρύπες και η προέλευση της ζωής.

Ήταν το πρώτο βιβλίο μιας τριλογίας με τις περιπέτειες του George. Το δεύτερο κυκλοφόρησε το 2009 με τον αγγλικό τίτλο «George's Cosmic Treasure Hunt».

9. Πιστεύει στην πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινης ζωής

Ο ίδιος εξέφρασε την άποψη αυτή κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων για τα 50 χρόνια της NASA το 2008.

Είπε ότι, με δεδομένη την απεραντοσύνη του σύμπαντος, θα μπορούσε να υπάρχει πρωτόγονη εξωγήινη ζωή εκεί έξω, και ει δυνατόν, νοήμων ζωή.

10. Δοκίμασε την πτήση μηδενικής βαρύτητας

Το 2007, σε ηλικία 65 ετών, ο Στίβεν Χόκινγκ έκανε τη «βόλτα» της ζωής του.

Έζησε την εμπειρία της μηδενικής βαρύτητας στο Zero Gravity Corp, που επιτρέπει στους επιβάτες του βιώσουν την εμπειρία έλλειψης βαρύτητας σε πολλαπλούς γύρους πτήσεων, διάρκειας περίπου 25 δευτερολέπτων.

Ο Χόκινγκ «απελευθερώθηκε» από το αναπηρικό αμαξίδιό του για πρώτη φορά μέσα σε 40 χρόνια.

Όταν ρωτήθηκε γιατί ήθελε να το κάνει αυτό, απάντησε φυσικά ότι είχε έντονη επιθυμία να «ταξιδέψει» στο διάστημα.

Ακόμη, ανέφερε ότι το μέλλον την ανθρώπινης φυλής είναι στο διάστημα. Ο ίδιος υποστηρίζει την ιδιωτική εξερεύνηση του διαστήματος, ελπίζοντας ότι ο «διαστημικός τουρισμός» θα μπορέσει κάποια στιγμή να γίνει προσιτός στο κοινό.

Ο Χόκινγκ ελπίζει ότι ο άνθρωπος θα μπορεί να ταξιδεύει σε άλλους πλανήτες και να χρησιμοποιεί τους φυσικούς τους πόρους για την επιβίωσή του.