Τώρα καταλαβαίνουμε τι σημαίνει το δόγμα Τραμπ, "πρώτα η Αμερική"

Μετά από τέσσερις μήνες καθημερινών ανατροπών και εβδομαδιαίων μεταστροφών, απρόβλεπτων διαβημάτων και απροσδόκητων αναιρέσεων, η τελευταία εβδομάδα ήταν μια αποσαφηνιστική ευκαιρία για μια αξιοπρεπή κατανόηση των πραγματικών σχεδίων του Ντόναλντ Τραμπ για τον κόσμο.

Με τρία γεγονότα: τη συμφωνία με το Πεκίνο για τη δραματική μείωση των δασμών που ο ίδιος επέβαλε στις εισαγωγές από την Κίνα μόλις πριν από έναν μήνα, μια σειρά από επιχειρηματικές συμφωνίες με αραβικά κράτη κατά τη διάρκεια του πρώτου πλήρως διπλωματικού ταξιδιού του στη Μέση Ανατολή και μια σημαντική ομιλία για την εξωτερική πολιτική στη Σαουδική Αραβία, η οποία έλαβε λιγότερη προσοχή από όση της άξιζε, ο Τραμπ προσέφερε την πληρέστερη εικόνα για τη ριζική ρήξη που αντιπροσωπεύει η δεύτερη θητεία του με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ των τελευταίων 50 ετών.

Με λόγια και με πράξεις, ο πρόεδρος κατέδειξε με μεγαλύτερη σαφήνεια από ό,τι στο παρελθόν τι σημαίνει το δόγμα «Πρώτα η Αμερική»: μια προσέγγιση που παραμερίζει σε μεγάλο βαθμό τις παραδοσιακές αξίες, τα ιδανικά, τις συμμαχίες και τις συνεργασίες που οι Αμερικανοί πρόεδροι προσπάθησαν και συχνά απέτυχαν να θέσουν στο επίκεντρο της εξωτερικής τους πολιτικής. Όλα αυτά τα αντικαθιστά με την ωμή και στενά καθορισμένη επιδίωξη των οικονομικών, εμπορικών και των στόχων εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, με επίκεντρο την ενίσχυση της αμερικανικής ευημερίας σχεδόν με κάθε κόστος, μαζί με τα όποια προσωπικά οφέλη μπορεί να αποκομίσει ο Τραμπ και τα μέλη της οικογένειάς του στην πορεία.

Η προσωρινή συμφωνία του περασμένου σαββατοκύριακου για τους δασμούς με την Κίνα έδειξε ότι ακόμη και σε ένα θέμα που ο Τραμπ έχει αναγάγει σε προσωπικό «folie de coeur» («τρελός έρωτας»), είναι τελικά οι υποσχέσεις και οι απειλές για τις άμεσες επιπτώσεις στην αμερικανική οικονομία που θα καθοδηγήσουν την πολιτική του.

Η συμφωνία - μια μείωση των εξοντωτικών δασμών από το 145% που επέβαλε στις εισαγωγές από την Κίνα στο 30% για 90 ημέρες, με την Κίνα να μειώνει τους δασμούς της σε προϊόντα από τις ΗΠΑ στο 10% - ήταν μια υποχώρηση που οφείλεται στην αναπόφευκτη πιθανότητα σοβαρών ζημιών για τους Αμερικανούς καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.

Ο Τραμπ έχει μια παράξενη, σχεδόν ρομαντική σχέση με τους δασμούς, «την πιο όμορφη λέξη στην αγγλική γλώσσα», όπως την έχει αποκαλέσει. Η αγάπη του δεν τον εμπόδισε να εγκαταλείψει σχεδόν όλα τα καθήκοντά του για την «Ημέρα της Απελευθέρωσης» τον περασμένο μήνα, αλλά η Κίνα, όπως μας είπαν, ήταν διαφορετική. Σε αυτό ο Τραμπ έχει σίγουρα ένα δίκιο. Το Πεκίνο έχει από καιρό παραβιάσει τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου και διαδοχικοί πρόεδροι έχουν προσπαθήσει να το κάνουν να αλλάξει τους τρόπους του σε θέματα όπως ο σεβασμός των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και οι επιδοτήσεις για τους εξαγωγείς.

Αλλά όταν έφτασε η αποφασιστική στιγμή, ακόμη και οι αγαπημένοι του δασμοί έπρεπε να μειωθούν μπροστά στην οικονομική πραγματικότητα και με δεδομένη τη δυνατότητα για μια πιο ασφαλή σχέση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου.

Για τον Τραμπ, το πρώτο του μεγάλο ταξίδι στο εξωτερικό αυτή την εβδομάδα δεν ήταν κάποια ευκαιρία για τη σύναψη μεγάλων συμμαχιών, αλλά και πάλι για να βγάλει χρήματα - για τις ΗΠΑ και για τον ίδιο. Στη Σαουδική Αραβία απέσπασε από τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν δεσμεύσεις για όπλα και επενδύσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τον Σαουδάραβα ηγέτη, θα μπορούσαν να φτάσουν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Στο Κατάρ, υπέγραψε συμφωνία με την Boeing για 160 νέα αεροσκάφη, μαζί με άλλα εμπορικά σχέδια, ενώ στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προώθησε σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες για αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας, ιδίως στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης.

Επέμεινε επίσης στο αμφιλεγόμενο σχέδιο να παραλάβει ένα δώρο 450 εκατομμυρίων δολαρίων με τη μορφή αεροσκάφους από το Κατάρ για να αντικαταστήσει το Air Force One - ένα αεροπλάνο που μπορεί να κρατήσει για τον εαυτό του όταν αποχωρήσει από το αξίωμα. Εν τω μεταξύ, οι γιοι του ήταν απασχολημένοι με την πρόσληψη επενδυτών από τη Μέση Ανατολή για τα διάφορα εγχειρήματά τους με τα κρυπτονομίσματα και άλλα προσοδοφόρα έργα τους.

Από διπλωματικής άποψης, ίσως πιο σημαντικό από τα μέρη που επισκέφθηκε ο Τραμπ ήταν τα μέρη που δεν επισκέφθηκε: το Ισραήλ. Η απόφασή του να επισκεφθεί και να επαινέσει τις αραβικές χώρες πριν επισκεφθεί τον ισχυρότερο και παλαιότερο σύμμαχο της Αμερικής στην περιοχή δεν πέρασε απαρατήρητη. Για τον Τραμπ φαίνεται ότι οι εμπορικές ευκαιρίες που προσφέρουν τα αραβικά κράτη, μαζί με τη δελεαστική πιθανότητα ότι μια τέτοια οικονομική συνεργασία θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη μιας ευρύτερης ειρήνης στην περιοχή, μεταξύ άλλων και με το Ιράν, υπερίσχυσαν της όποιας επιθυμίας να δείξει την υποστήριξή του στο Ισραήλ. Η συνάντηση με τον νέο ηγέτη της Συρίας, Αχμέντ αλ Σαράα, ήταν επίσης μια απόρριψη προς το Ισραήλ, το οποίο τον θεωρεί τρομοκρατική απειλή.

«Προς το παρόν, με τον Τραμπ, φαίνεται να είναι λιγότερο μια περίπτωση του "Δεν του αρέσεις και τόσο πολύ" και περισσότερο μια περίπτωση του "Προχωράω μπροστά, με ή χωρίς εσένα"», έγραψε ο Ντέιβιντ Χόροβιτς, ιδρυτικός συντάκτης και συγγραφέας των Times of Israel. «Με αυτό το ταξίδι ο Τραμπ δίνει πολύ μεγάλη αξία στα κράτη του Κόλπου και αυτό εξ ορισμού σημαίνει ότι η σημασία του Ισραήλ στην περιοχή μειώνεται στις εκτιμήσεις του προέδρου».

Και υπήρξε και η ομιλία στο Ριάντ. Ο Τραμπ βρήκε την ευκαιρία να απευθυνθεί στους συγκεντρωμένους ισχυρούς και επικεφαλής επιχειρήσεων για να καταγγείλει εμμέσως τις διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις -και των δύο κομμάτων- που προσπαθούν να διαμορφώσουν τις κοινωνίες και την πολιτική της περιοχής, συχνά με τη βία. Ο μεσίτης ακινήτων που έγινε πρόεδρος εκθείασε τους αστραφτερούς ουρανοξύστες των μεγάλων πόλεων που, όπως σημείωσε, δεν δημιουργήθηκαν από Αμερικανούς «εθνικούς οικοδόμους» ή «νεοσυντηρητικούς», αλλά από επιχειρηματίες Άραβες.

«Τα τελευταία χρόνια, πάρα πολλοί Αμερικανοί πρόεδροι επηρεάζονται από την αντίληψη ότι είναι δουλειά μας να κοιτάξουμε στις ψυχές των ξένων ηγετών και να χρησιμοποιήσουμε την πολιτική των ΗΠΑ για να αποδώσουμε δικαιοσύνη για τις αμαρτίες τους», είπε. «Πιστεύω ότι είναι δουλειά του Θεού να κρίνει - η δουλειά μου [είναι] να υπερασπίζομαι την Αμερική και να προωθώ τα θεμελιώδη συμφέροντα της σταθερότητας, της ευημερίας και της ειρήνης».

Καμία μεγαλόστομη ρητορική για κοινές αξίες ή οικουμενικά ιδανικά. Καμία απειλή ή υπόσχεση για χρήση της αμερικανικής ισχύος για την υπεράσπιση φίλων και την προώθηση της δημοκρατικής αλλαγής. Καμία αναφορά σε διαρκείς συμμαχίες και συμφωνίες. Αντιθέτως, ένας ψυχρός υλισμός, που χαρακτηρίζεται από αρκετή προσωπική απληστία, με τους καρπούς από τις προσπάθειές του να προστίθενται ως ένα είδος φιλοδωρήματος.

Οι επικριτές καταδικάζουν την προσέγγιση αυτή ως συναλλακτική και καιροσκοπική, η οποία υπονομεύει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των ΗΠΑ. Αλλά ο Τραμπ έχει αναγνωρίσει καλύτερα από λεγεώνες πρώην κυβερνητικών αξιωματούχων και εμπειρογνώμονες εξωτερικής πολιτικής ότι ζούμε σε έναν πιο ισορροπημένο κόσμο, στον οποίο η Αμερική δεν είναι πλέον κυρίαρχη. Εμπλέκεται σε έναν αγώνα για υπεροχή, η έκβαση του οποίου θα καθοριστεί - όπως πάντα - από το οικονομικό πλεονέκτημα.