Διευθυντής Βρετανικού Μουσείου στους The Times: "Θα θέλαμε να έχουμε μια καινοτόμο συνεργασία με την Ελλάδα για τα γλυπτά του Παρθενώνα"

Ο Νίκολας Κάλιναν κοιτάζει έξω από το παράθυρο του γραφείου του και μετρά τους επισκέπτες που εισέρχονται στο Βρετανικό Μουσείο. «Πέρυσι είχαμε 6,5 εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Αυτό σε κάνει να κοιτάζεις τα πράγματα με άλλη οπτική, ειδικά όταν τους βλέπεις να περιμένουν στην ουρά μέσα στη βροχή», ανέφερε. «Θέλω να βγω έξω τρέχοντας με μια ομπρέλα». Το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε πριν από 271 χρόνια, διαθέτει περισσότερες από 3.500 αίθουσες, 8 εκατομμύρια αντικείμενα και 1.000 υπαλλήλους, αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες εκθέσεις στον κόσμο. Ωστόσο, πέρυσι φαινόταν να πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, σύμφωνα με τον Βάλντεμαρ Γιάνουστσακ, κριτικό Τέχνης των «Sunday Times».


Είχαν τοποθετηθεί κουβάδες κάτω από στέγες που έσταζαν, περισσότερα από 2.000 αντικείμενα είχαν κλαπεί από έναν κακόβουλο έφορο και είχαν πωληθεί στο eBay χωρίς να το καταλάβει κανείς, τα χαλιά είχαν ξεφτίσει, οι Ελληνες ζητούσαν πίσω τα Γλυπτά και ένα παγκόσμιο μουσείο, που κάποτε θύμιζε περασμένες αυτοκρατορίες, έμοιαζε ξαφνικά αναχρονιστικό στον πολιτιστικά ευαίσθητο 21ο αιώνα. Οταν ο Κάλιναν διορίστηκε διευθυντής πέρυσι, στα 46 του χρόνια, ακόμα και οι φίλοι του εξεπλάγησαν με την προθυμία του να αναλάβει την πρόκληση ενός τόσο «αμαυρωμένου» θεσμού. Είχε κάνει ανατρεπτικές αλλαγές κατά τη θητεία του ως διευθυντής στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτραίτων του Λονδίνου, ενώ έχει κάνει επίσης τον d.j. με την τραγουδίστρια Κόρτνεϊ Λαβ, η οποία τον αποκαλεί «αδελφή ψυχή και άγγελό της», και περνούσε τα Σαββατοκύριακα στο Μάργκεϊτ με τον σύζυγό του, τον έμπορο Τέχνης Ματίας Βέντελμανς, και την καλλιτέχνιδα Τρέισι Εμίν. Θα μπορούσε να έχει επιλέξει μια πολύ πιο προσοδοφόρα και άνετη δουλειά στην Αμερική, όπου ήταν ήδη έφορος στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. «Τώρα έχουν έρθει τα πάνω κάτω», λέει γελώντας ο Κάλιναν. «Εχουν πιάσει το νόημα. Οι δασμοί προσπαθούν να χωρίσουν τις χώρες, αλλά το Βρετανικό Μουσείο προσπαθεί να τις συνδέσει, αντί να υψώσει εμπόδια.

Πρόκειται για ένα παγκόσμιο μουσείο, για όλους, και δεν θα ντρεπόμαστε πια γι’ αυτό. Θα προωθήσουμε τη συνεργασία σε όλο τον κόσμο». Στον τελικό γύρο των συνεντεύξεων, ο Κάλιναν κλήθηκε από τους επιτρόπους, μεταξύ των οποίων ήταν και η αξιόλογη Μαίρη Μπερντ και ο πρόεδρος Τζορτζ Οσμπορν, να παρουσιάσει ένα αντικείμενο. «Επέλεξα το ρωμαϊκό βάζο Portland. Είναι ένα αντικείμενο που σημαίνει πολλά για μένα, όχι μόνο επειδή είναι τόσο εντυπωσιακό, αλλά σκέφτηκα ότι αποτελεί την ιδανική μεταφορά για το μουσείο, καθώς το 1845 το έριξε βίαια κάτω ένας επισκέπτης και διαλύθηκε σε 1.000 κομμάτια. Από τότε έχει αποκατασταθεί τρεις φορές, αποδεικνύοντας ότι κάτι μπορεί να υποστεί σοβαρές ζημιές και με υπομονή, κατανόηση και επιμέλεια να γίνει ξανά ολόκληρο. Αυτό θέλω να κάνω και εγώ εδώ», δηλώνει ευθέως. Kαθισμένος πίσω από το γραφείο του με το άψογο κοστούμι και τη γραβάτα του, με σγουρά, καστανόξανθα μαλλιά, τριμαρισμένη γενειάδα και συντηρητικά μαύρα γυαλιά, ο Κάλιναν συνδυάζει τεράστια αυτοπεποίθηση και μετριοφροσύνη. Στη συνέχεια δηλώνει ότι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του μουσείου είναι ότι είναι δωρεάν. «Ηρθα για πρώτη φορά εδώ όταν ήμουν 4 ετών. Οι γονείς μου είχαν μόλις επιστρέψει από την Αμερική. Δεν είχαν χρήματα και μέναμε σε έναν μικρό ξενώνα στην οδό Gower. Η μητέρα μου με έφερε εδώ και κοιτούσαμε τις μούμιες». Το θυμάται επειδή χωρίστηκε από τη μητέρα του, «αλλά δεν με πείραξε. Μου άρεσε πολύ το μουσείο και ήθελα συνέχεια να επιστρέφω. Αργότερα, όταν μεγάλωσα και είχαμε μετακομίσει στο Χέμπντεν Μπριτζ του Γουέστ Γιορκσάιρ, η μητέρα μου διάβασε ότι μπορούσες να κάνεις κράτηση για να δεις τα σχέδια του Καναλέτο και έκλεισε ραντεβού για να πάμε. Ενιωσα πολύ σημαντικός, αλλά και ότι αυτοί οι θησαυροί ήταν για όλους, ακόμα και για μένα. Ημουν παιδί της εργατικής τάξης. Δεν θα ανακάλυπτα ποτέ την Τέχνη αν έπρεπε να πληρώσω γι’ αυτήν».


Τα αμερικανικά μουσεία, όπως παραδέχεται ο ίδιος, θα τριπλασίαζαν τον μισθό του, «αλλά δεν χρειάζομαι χρήματα όταν έχω όλα αυτά. Εχω ζήσει στην Αμερική ως ενήλικος δύο φορές και έχουν απίστευτα μουσεία, αλλά το γεγονός ότι πρέπει να πληρώσεις αλλάζει το επίκεντρο του μουσείου, ενώ εδώ ανήκουμε στο έθνος». Θα αγωνίζεται πάντα για τη δωρεάν είσοδο και δεν θα χρεώνει ούτε τους αλλοδαπούς τουρίστες, όπως κάνει πλέον το Λούβρο στο Παρίσι. «Ενας από τους αρχικούς βασικούς όρους ήταν ότι το μουσείο θα έπρεπε να είναι δωρεάν. Οσον αφορά την ύπαρξη θετικού κλίματος παγκοσμίως, ένας από τους σημαντικότερους ισχυρισμούς που μπορούμε να προβάλουμε για να παραμείνουμε διαχειριστές είναι ότι ο καθένας μπορεί να έρθει από οπουδήποτε στον κόσμο και να δει τις συλλογές χωρίς κόστος. Αυτό είναι ένα πολύ ισχυρό μήνυμα».

Επισημαίνει ότι η κεντρική ιδέα δεν είναι να αναπροσδιορίσει το μουσείο για τον 21ο αιώνα, αλλά να αποκαταστήσει τη δόξα του. Το αγαπημένο του απόσπασμα είναι από το μυθιστόρημα «Ο γατόπαρδος» του Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα. «Αν θέλουμε τα πράγματα να μείνουν όπως έχουν, τότε τα πράγματα θα πρέπει να αλλάξουν», είχε πει ο νεόπλουτος ανιψιός ενός συντηρητικού Σικελιανού πρίγκιπα του 19ου αιώνα. Ο Κάλιναν χαμογελάει. «Οταν ξεκινάς να εκσυγχρονίσεις έναν θεσμό, δεν πρέπει να κάνεις αλλαγές απλώς για να κάνεις αλλαγές. Πρέπει να τιμάς την παράδοση και να διασφαλίζεις ότι θα ευδοκιμήσει και στο μέλλον. Διάβασα τη διαθήκη του σερ Χανς Σλόουν από το 1749, ο οποίος κληροδότησε την αρχική συλλογή, και ήταν σαφές ότι ήθελε το μουσείο να λειτουργεί προς το όφελος, τη βελτίωση και τη γνώση όλων των ανθρώπων. Σχεδόν τρεις αιώνες αργότερα, αυτό εξακολουθεί να είναι ένα εκπληκτικό μήνυμα». Τις περισσότερες ημέρες ο Κάλιναν περιπλανιέται στις ατελείωτες αίθουσες του μουσείου. «Ευτυχώς δεν με αναγνωρίζει κανείς», ανέφερε. «Προτιμώ να πεθάνω παρά να συστηθώ, αλλά είναι σημαντικό να ακούω τι λέει ο κόσμος, είτε πρόκειται για τις συλλογές είτε για κέικ». Η κλίμακα του χώρου μπορεί να είναι εξουθενωτική, παραδέχεται ο ίδιος. «Δεν έχω δει καν όλες τις αίθουσες. Εχω μια κάτοψη εδώ. Εχω δει μόνο ένα μικρό μέρος των αντικειμένων - εκτίθεται περίπου το 1%. Ξετυλίγω κουτιά και ανοίγω συρτάρια, αλλά θα πάρει χρόνο». Είναι νωρίς το απόγευμα. Τα πλήθη έχουν μειωθεί, οπότε αποφασίζουμε να κάνουμε μια περιήγηση στον νέο του χώρο.

«Οι περισσότεροι επισκέπτες έρχονται πρώτα στη Στήλη της Ροζέτας», αναφέρει. «Στη συνέχεια, πηγαίνουν στα Γλυπτά του Παρθενώνα και μπορεί να αποθαρρυνθούν, καθώς δεν είναι σίγουροι πού να πάνε μετά. Χρειαζόμαστε μια συνεκτική μεταμόρφωση». Δείχνει τα χρώματα των τοίχων. «Αυτό το μπλε θυμίζει δημοτική πισίνα. Τον 19ο αιώνα αυτές οι αίθουσες είχαν χρώμα eau de Nil. Μπορεί να επιστρέψουμε σε αυτό». Προχωράμε προς το υπόγειο, έναν λαβύρινθο από πλινθόκτιστους θόλους, γιγαντιαία αιγυπτιακά πόδια, σαρκοφάγους και κουτιά με πινακίδες που αναγράφουν «Προσοχή: μη μετακινείτε». Ο πλούτος των θησαυρών εδώ είναι απίστευτος. Είναι σαν να βρίσκεσαι σε ταινία του Ιντιάνα Τζόουνς. Υπάρχει ένας ολόκληρος όροφος, που έκλεισε τη δεκαετία του ’90, όταν δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση τα αναπηρικά αμαξίδια. Εχει μια απόκοσμη αίσθηση. «Πιθανότατα έχουμε φαντάσματα», λέει ο Κάλιναν όταν κάποια χαρτιά πέφτουν στο πάτωμα σηκώνοντας σκόνη. «Ή είναι το προσωπικό μας». Με συστήνει σε μερικούς από τους εφόρους. «Η ποιότητα των ανθρώπων εδώ είναι εκπληκτική». Η τεχνογνωσία τους είναι απαράμιλλη. Eίναι σαν να διευθύνεις ένα πανεπιστήμιο. Αν και σήμερα το πρωί η βασική ανησυχία τους ήταν ότι δεν είχε ψητές πατάτες η καντίνα», αστειεύεται. «Μην ανησυχείς. Το έχω αναλάβει ήδη».

Μια συλλογή τέτοιου βάθους και κλίμακας δεν πρέπει να παρουσιάζεται όλη μαζί, καθώς θα ήταν «δύσπεπτη»

Οταν δεν παραγγέλνει πατάτες, εστιάζει στο να μοιραστεί τη συλλογή με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό παγκοσμίως. «Μια συλλογή τέτοιου βάθους και κλίμακας δεν πρέπει να παρουσιάζεται όλη μαζί, καθώς θα ήταν “δύσπεπτη”. Ωστόσο, αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να δανείσουμε πράγματα. Είμαστε ο πιο γενναιόδωρος δανειστής από όλα τα εθνικά μουσεία στον κόσμο. Οταν ήμουν μικρός στο Μάντσεστερ, είδα τον “Ανθρωπο του Λίντοου”, που ανακαλύφθηκε σε έναν βάλτο. Οκτώ εκατομμύρια άτομα είδαν τα αντικείμενά μας εκτός Λονδίνου πέρυσι. Κάθε χρόνο έρχονται σε εμάς 20 επαγγελματίες από όλο τον κόσμο, οπότε έχουμε ένα απίστευτο δίκτυο».

Η συνεργασία είναι αυτό που θα μετατρέψει το αφήγημα ότι “όλα έχουν κλαπεί” ή ότι “συσσωρεύεις πράγματα” σε μια πιο ενδιαφέρουσα, πιο αληθινή ιστορία, που αφορά την υποστήριξη και τη φύλαξη

Ολα έχουν να κάνουν με την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό, τονίζει. «Με το Σουδάν έχουμε αναπτύξει μια εξαιρετική σχέση, οπότε μπορούμε να τους υποστηρίξουμε τώρα. Το Σουδάν μάς έδωσε 2.000 λείψανα, επειδή ήξερε ότι θα τα φροντίζαμε. Ενα μέρος του ρόλου μας αφορά την πολιτιστική διπλωματία. Συνεργαζόμαστε στενά με την Αστυνομία για τον εντοπισμό αντικειμένων που μπορεί να έχουν κλαπεί ή να είναι αντικείμενα λεηλασίας από εμπόλεμες περιοχές ή να έχουν εξαχθεί παράνομα». Είναι πεπεισμένος ότι το μέλλον έχει να κάνει με τη συνεργασία. «Η συνεργασία είναι αυτό που θα μετατρέψει το αφήγημα ότι “όλα έχουν κλαπεί” ή ότι “συσσωρεύεις πράγματα” σε μια πιο ενδιαφέρουσα, πιο αληθινή ιστορία, που αφορά την υποστήριξη και τη φύλαξη, το πώς χειριζόμαστε αυτή τη συναρπαστική κληρονομιά, που προορίζεται για όλους. Η θέση μας δεν είναι να αλλάξουμε ριζικά τα πράγματα ή θεμελιώδεις παράγοντες. Πρέπει απλώς να φροντίζεις τη συλλογή για την επόμενη γενιά». Ωστόσο, μετά την κλοπή 2.000 αντικειμένων, σίγουρα υπάρχει κάποια ανησυχία για το κατά πόσο το Βρετανικό Μουσείο μπορεί να φροντίσει όλους αυτούς τους θησαυρούς.

Ο χειρότερος φόβος σου ως εφόρου μουσείου είναι να κλαπούν πράγματα, αλλά το Βρετανικό Μουσείο ήταν ιδιαίτερα ευάλωτο λόγω του όγκου του υλικού

«Ευτυχώς δεν έχουν αποτραπεί όλοι από το να κάνουν δωρεές. Η συλλογή 1.700 κινεζικών κεραμικών του σερ Πέρσιβαλ Ντέιβιντ, αξίας 1 δισεκατομμυρίου λιρών, μόλις παραχωρήθηκε στο μουσείο. Ο χειρότερος φόβος σου ως εφόρου μουσείου είναι να κλαπούν πράγματα, αλλά το Βρετανικό Μουσείο ήταν ιδιαίτερα ευάλωτο λόγω του όγκου του υλικού. Δεν έχω χρόνο να μπω στο eBay για να ελέγξω, αλλά οι συνάδελφοι το κάνουν αυτό τώρα, εγκληματολογικά. Εχουμε ήδη επιστρέψει περισσότερα από τα μισά, αλλά δεν πρόκειται να ξαναπεράσουμε μια τέτοια κατάσταση». Στόχος τους τώρα είναι να ψηφιοποιήσουν όλα τα αντικείμενα μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, για να αποτρέψουν περισσότερες κλοπές. «Εχουμε ήδη 4,5 εκατομμύρια αντικείμενα στο Διαδίκτυο. Ολα τα τμήματα ασχολούνται με αυτό. Αφού τελειώσει η διαδικασία, θα έχουμε μια απίστευτη ψηφιακή πηγή για οποιονδήποτε έχει σύνδεση στο Διαδίκτυο, όπου κι αν βρίσκεται». Δεν σκοπεύει να χαρίσει μόνιμα κανένα από τα κομμάτια της συλλογής. «Υπάρχουν πάρα πολλά χάλκινα αντικείμενα από το Μπενίν. Ολα είναι ρευστά. Εχουμε μια φανταστική σχέση με το MOWAA, το νέο μουσείο Τέχνης στην πόλη του Μπενίν, και μοιραζόμαστε μια αρχαιολογική ανασκαφή. Μπορεί να θέλουν να δανειστούν άλλα πράγματα, αλλά δεν είναι δυνατή η απένταξη αντικειμένων από το μουσείο, καθώς αυτό θα απαιτούσε μια πράξη από το Κοινοβούλιο».

Αισθάνεται καθόλου ενοχή για το γεγονός ότι το μουσείο διατηρεί αντικείμενα που κάποτε ανήκαν σε άλλους πολιτισμούς και χώρες; «Θα μπορούσα να επικεντρωθώ αποκλειστικά στην άσκηση πίεσης για την αλλαγή του νόμου, αλλά αυτό φαίνεται τρελό και μπορεί να μην είναι η σωστή κίνηση», επιμένει. «Γνωρίζω πολύ καλά πως ό,τι κι αν κάνω, οι μελλοντικές γενιές θα το σχολιάσουν, γι’ αυτό νιώθω πιο άνετα με τον δανεισμό αντικειμένων. Η συλλογή αυτή έχει διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια τριών αιώνων. Είναι η μεγαλύτερη συλλογή στον κόσμο. Δεν θεωρώ ότι η δουλειά μου είναι να το αναιρέσω αυτό». Κάποτε του είπαν ότι υπάρχουν δύο είδη μουσείων: καθρέφτες που αντανακλούν την ταυτότητα των ανθρώπων και παράθυρα που σου δείχνουν τον κόσμο.


«Χρειαζόμαστε και τα δύο. Οσο περισσότερο γίνονται αυτές οι διχαστικές συζητήσεις γύρω από τον εθνικισμό, τόσο αυξάνεται η υποχρέωσή μας να δώσουμε στους ανθρώπους έναν άλλο τρόπο να σκέφτονται για τον διασυνδεδεμένο κόσμο, να δείχνουν ενδιαφέρον ο ένας για τον άλλον. Ημασταν το πρώτο δημόσιο ίδρυμα που ονομάστηκε “βρετανικό”, αλλά πάντα απευθυνόμασταν σε ένα παγκόσμιο κοινό». Επιπλέον, δεν είναι διατεθειμένος να μιμηθεί τις γκαλερί Tate και να αρχίσει να απολογείται για τη συλλογή. «Οι ετικέτες πρέπει να είναι ακριβείς, όχι κομματικές ή πολιτικές, ούτε να συμβαδίζουν με τις τρέχουσες τάσεις. Οι επισκέπτες θέλουν να έχουν συγκείμενο, αλλά πρέπει να προσεγγίζουμε κάθε θέμα με ευαισθησία, χιούμορ και ευγένεια».

Η καλοσύνη είναι μια περίεργη λέξη. «Οι θεατές δεν θέλουν εκφοβισμούς ή κατηγορητήρια. Πολλά από αυτά τα αντικείμενα μας παραχωρήθηκαν από κυβερνήσεις, βασιλιάδες, βασίλισσες και γενναιόδωρους συλλέκτες. Δεν βγαίνει το μουσείο έξω με απληστία να αρπάξει πράγματα». Ο αριθμός επισκεπτών της γκαλερί Tate Britain έχει πέσει κατακόρυφα μετά την αμφιλεγόμενη αναπροσαρμογή των εκθεμάτων το 2023, αναφέρω. «Νομίζω ότι οι αριθμοί μάς δείχνουν ότι προχωράμε σωστά», απαντά ο Κάλιναν. Το μουσείο του όμως αντανακλά επίσης την ιστορία της βρετανικής αυτοκρατορίας, η οποία δεν θεωρείται αξιοθαύμαστη από όλους. «Η συλλογή αφορά τις αυτοκρατορίες - όχι μόνο τη βρετανική, αλλά και την ελληνική και τη ρωμαϊκή. Σε αυτό το μουσείο θα βρείτε τα καλύτερα και τα χειρότερα της ανθρωπότητας. Μου φάνηκε ενδιαφέρον όταν έγινε μια εκστρατεία για μια γκαλερί σχετικά με τη δουλεία. Συζητάμε για τη σχέση του σερ Χανς Σλόουν με τη δουλεία, αλλά αναπαριστούμε επίσης τη δουλεία σε πολλές διαφορετικές εποχές και πολιτισμούς. Δεν μπορείς να διαλέξεις μόνο ένα».

Kάθε μέρος θα δανείζει στο άλλο και θα μπορούμε να μοιραζόμαστε τη γνώση και τις ευκαιρίες, αντί να συζητάμε για την ιδιοκτησία

Υπάρχουν μόνο 15 περιπτώσεις αμφισβητούμενων ομάδων ή αντικειμένων, τονίζει. Αυτές περιλαμβάνουν την προσπάθεια της Αιθιοπίας να επαναπατρίσει τη Συλλογή Maqdala και την εκστρατεία των ιθαγενών της Αυστραλίας για την επιστροφή της ασπίδας Gweagal. Ωστόσο, η πιο γνωστή περίπτωση είναι τα Γλυπτά του Παρθενώνα ή Ελγίνεια Μάρμαρα. «Τα σχέδια αρχίζουν να παίρνουν μορφή. Θα θέλαμε να έχουμε μια καινοτόμο συνεργασία με την Ελλάδα, στην οποία κάθε μέρος θα δανείζει στο άλλο και θα μπορούμε να μοιραζόμαστε τη γνώση και τις ευκαιρίες, αντί να συζητάμε για την ιδιοκτησία». Αλλά θα επέστρεφε ο διευθυντής τα Γλυπτά; Αρνείται να απαντήσει. «Πρόκειται περισσότερο για μια συνεργασία, που θα μπορούσε να ενισχύσει την εμπιστοσύνη και να εμβαθύνει τις σχέσεις. Αποτελούν αντικείμενα-φυλαχτά γι’ αυτό το μουσείο.

Αναγράφουμε με σαφήνεια στις ετικέτες ότι τα αντικείμενα-φυλαχτά βρίσκονται υπό συζήτηση. Δεν αποφεύγουμε το ζήτημα, αλλά πρέπει να είμαστε ισορροπημένοι και όχι προκλητικοί

Αναγράφουμε με σαφήνεια στις ετικέτες ότι βρίσκονται υπό συζήτηση. Δεν αποφεύγουμε το ζήτημα, αλλά πρέπει να είμαστε ισορροπημένοι και όχι προκλητικοί». Πιστεύει ότι οι πολιτιστικοί πόλεμοι ίσως έχουν αρχίσει να υποχωρούν. «Νομίζω ότι η συζήτηση έχει αρχίσει να αλλάζει. Αλλάζουμε πορεία και γίνεται λιγότερο διχαστική. Πλέον υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία μπορούμε να διαφωνήσουμε στον κόσμο, οπότε πρέπει να διαλέγουμε τις μάχες μας. Δεν μπορείς να θυμώνεις για τα πάντα. Εδώ έχουμε την ευκαιρία να προσεγγίσουμε ένα ευρύ κοινό. Θα μπορούσαμε να γιορτάσουμε το γεγονός ότι έχουμε τη μεγαλύτερη παγκόσμια εμβέλεια και να μετατρέψουμε ένα αρνητικό σε θετικό».

Οι χορηγίες είναι άλλο ένα περίπλοκο ζήτημα. Το μουσείο δέχτηκε πρόσφατα 50 εκατομμύρια λίρες από την BP. «Κανείς δεν θέλει να βρει αλυσοδεμένους διαδηλωτές στην είσοδο των γκαλερί Τέχνης - θα ήταν δυσάρεστο. Τα μουσεία βρίσκονται στο μικροσκόπιο πολύ περισσότερο από ό,τι άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις και οργανισμοί. Υπάρχει πολύ λιγότερος ντόρος για την ιδιοκτησία των ποδοσφαιρικών συλλόγων». Ο μόνος λόγος να μη δεχτείς χρήματα είναι αν αυτά έχουν αποκτηθεί παράνομα ή αν η ζημιά στη φήμη είναι τόσο μεγάλη, που ουσιαστικά ακυρώνει το οικονομικό κέρδος, πιστεύει ο ίδιος. «Η Τέχνη δεν πρέπει να γίνεται παράπλευρη απώλεια στην προσπάθεια να προσελκύσουμε την προσοχή για έναν σκοπό. Η προσέγγιση αυτή έχει ήδη ανασταλτικό αποτέλεσμα. Χρειαζόμαστε φιλάνθρωπους ιδιώτες και εταιρείες για να κρατήσουμε τις πόρτες μας ανοιχτές και να ξαναχτίσουμε τη συλλογή, αλλιώς πού θα βρεθούν τα χρήματα; Οι φορολογούμενοι δεν μπορούν να δώσουν περισσότερα». Οι διαδηλωτές, προτείνει, θα πρέπει να μεταφέρουν τα παράπονά τους στην πλατεία του Κοινοβουλίου. «Μεγάλωσα με τη νοοτροπία ότι, αν νοιάζεσαι για κάτι με πάθος, πρέπει να μιλήσεις, αλλά ασκήστε πίεση στους πολιτικούς, όχι σε εμάς, αν το πάθος σας είναι να κάνετε μια εκστρατεία για το περιβάλλον. Είναι τρελό να μην μπορείς να πάρεις υγρά μαζί σου στα μουσεία πλέον για την περίπτωση που οι επισκέπτες τα πετάξουν στους πίνακες ζωγραφικής. Δεν είναι σωστό».

Ο πρώην διαχειριστής Αντονι Γκόρμλι αποκαλεί το μουσείο ένα από τα τελευταία μη εκσυγχρονισμένα μεγάλα μουσεία στην Ευρώπη. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί ο Κάλιναν ανησυχεί για τους χορηγούς: πρέπει να συγκεντρώσει σχεδόν 1 δισεκατομμύριο λίρες για να επαναπροσδιορίσει το μουσείο (εκσκαφή, άνοιγμα και «εξορθολογισμός» των αιθουσών). Πρόκειται για ένα τεράστιο έργο, αλλά ο ίδιος δεν πτοείται. Μόλις επέλεξαν τη Λιβανέζα αρχιτέκτονα Λίνα Γκότμε, με έδρα το Παρίσι, για να επανασχεδιάσει τις αίθουσες της δυτικής πτέρυγας. «Είναι 44 ετών, εγώ είμαι 47, οπότε αυτό είναι ένα μακροπρόθεσμο έργο και για τους δυο μας», ανέφερε. Οταν έγινε η ανακοίνωση, ο Κάλιναν δήλωσε ότι θα είναι «η μεγαλύτερη μεταμόρφωση οποιουδήποτε μουσείου στον κόσμο, όχι μόνο σε υλικό, αλλά και σε πνευματικό επίπεδο». Πρόκειται για μια τολμηρή δήλωση. «Η Λίνα θα έχει έναν χρόνο για να κάνει το πρώτο σχέδιο και να το κοστολογήσει», είπε ο Κάλιναν. «Δεν πρόκειται για ένα επιπόλαιο έργο. Πρέπει να αποκαταστήσουμε τα κτίρια». Στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτραίτων συγκέντρωσε τα χρήματα για την ανακατασκευή της και παρέδωσε το έργο στην ώρα του. «Ο θεσμικός μετασχηματισμός είναι ένα από τα πιο δύσκολα, αλλά και πιο ικανοποιητικά πράγματα, αν τον πετύχεις».

Πιο άμεσα, σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα νέο περίπτερο υποδοχής επισκεπτών, που θα πάρει τη θέση της αφιλόξενης σκηνής ασφαλείας στην είσοδο. Στη συνέχεια, με οδηγεί στο πίσω μέρος του κτιρίου, όπου πρέπει να ξηλώσουν περισσότερους από 100 παλιούς λέβητες και να εγκαταστήσουν λιγότερο ενεργοβόρα μηχανήματα. «Είναι βαρετό και ακριβό, αλλά απαραίτητο. Ολα αυτά θα χρειαστούν χρόνο, αλλά είναι εφικτά». Οι ακτιβιστές οικολόγοι θα πρέπει να επιδοκιμάζουν αυτή την προσπάθεια. Δεν φαίνεται να αγωνιά για την τεράστια ανοικοδόμηση. Από πού αντλεί την αυτοπεποίθησή του; «Δεν έχω ιδέα». Ισως από το γεγονός ότι έλαβε σχολική εκπαίδευση στο σπίτι με τις τρεις μεγαλύτερες αδελφές του, αλλά αυτό θα μπορούσε να έχει καταπνίξει ένα πιο ήσυχο παιδί. «Το σχολείο στο σπίτι ήταν πιο ελεύθερο. Είχε πολύ διάβασμα και, αν είχε ωραία μέρα, παίζαμε έξω στο δάσος. Μερικές φορές σκέφτομαι ότι ο λόγος που δεν με πειράζει να έχω μια προγραμματισμένη ζωή τώρα είναι ότι είχα μια πολύ χαλαρή παιδική ηλικία».

Γιατί αποφάσισαν οι γονείς του, ένας οικοδόμος και μια νοσοκόμα, να αποσύρουν τα παιδιά τους από το σχολείο; «Στην Αμερική, είχαν πάει σε μια συνάντηση γονέων για την αδελφή μου και ο δάσκαλος είπε: “Έχω πολλούς μαθητές, δεν μπορώ να δώσω ιδιαίτερη προσοχή στην κόρη σας”. Η μητέρα μου σκέφτηκε ότι “αυτά είναι ανοησίες. Θα μπορούσα να κάνω καλύτερη δουλειά μόνη μου”». «Δεν είχε να κάνει με κάποια ιδεολογία», δήλωσε. «Ηταν πολύ ευσυνείδητοι. Εκαναν οικονομίες για να μας πάνε στο θέατρο και σε συναυλίες, καθώς και στη βιβλιοθήκη». Στη συνέχεια, πήγε σε ένα σχολείο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στο Χάντερσφιλντ, όπου έδωσε τις εξετάσεις Alevels. Μετά τις εξετάσεις, πήγε τις πρώτες διακοπές του στο εξωτερικό με τους γονείς του, ένα ταξίδι στη Βενετία. «Ημουν 18 ετών και εργαζόμουν στα οπτικά καταστήματα Boots. Στην Πινακοθήκη της Ακαδημίας της Βενετίας είχα μια στιγμή διαύγειας και συνειδητοποίησα ότι ήθελα να σπουδάσω Τέχνη». Εκανε αίτηση στο Ινστιτούτο Courtauld του Λονδίνου, παίρνοντας το νυχτερινό λεωφορείο από το Γιόρκσαϊρ για τη συνέντευξη, και έλαβε πτυχία bachelor, master και ένα διδακτορικό, προτού ανελιχθεί σε έφορο στις πιο διάσημες γκαλερί του κόσμου, από το Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο μέχρι την γκαλερί Tate Modern. Δεν υπήρξαν πολλές αναποδιές γι’ αυτόν τον διδάκτορα Τέχνης, υποθέτω. Η ζωή του φαίνεται ευλογημένη. Υποψιάζομαι ότι τον βοηθάει το γεγονός πως είναι τόσο αισιόδοξος και εξωστρεφής, ώστε του είναι εύκολο να ταιριάξει οπουδήποτε, είτε ξεναγεί την πριγκίπισσα της Ουαλίας στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτραίτων είτε μια ομάδα Γερμανών, την οποία συνοδεύει ευγενικά στις αιγυπτιακές αίθουσες. Δεν πέρασε ιδιαίτερες δυσκολίες ως ομοφυλόφιλος που μεγάλωσε στην επαρχία τη δεκαετία του ’80. «Ηταν μια τρομακτική περίοδος με το AIDS, αλλά δεν με επηρέασε, καθώς ήμουν τόσο νέος. Αισθάνομαι τυχερός που ήμουν πάντα σε θέση να είμαι ανοιχτός και ειλικρινής». Ο Κάλιναν δεν αισθάνθηκε ποτέ την ανάγκη να δηλώσει τις σεξουαλικές του προτιμήσεις. «Μέχρι να γίνω φοιτητής, ήμουν αρκετά ξεκάθαρος και χαλαρός ως προς αυτό. Δεν θεωρώ ότι το ταξικό σύστημα ήταν πρόβλημα. Πρέπει να αντιμετώπισα λίγη ομοφοβία. Πιθανότατα είχα περισσότερα πειράγματα για το γεγονός ότι είμαι κοκκινομάλλης». Υπήρχε ίσως πίεση να κάνει κάτι πιο επικερδές, παραδέχεται ο Κάλιναν. «Μία από τις αδελφές μου μού πρότεινε να διαλέξω μια “κανονική” καριέρα, αλλά, αν κάνεις κάτι που αγαπάς, πιθανότατα θα γίνεις αρκετά καλός σε αυτό και θα το πετύχεις».

Παραδόξως, η σχεδιάστρια μόδας Μιούτσια Πράντα είναι αυτή που του έδωσε τις καλύτερες συμβουλές: «Να κάνουμε τα έξυπνα πράγματα ελκυστικά». Φαίνεται να αναμιγνύει αβίαστα την υψηλή και τη λαϊκή κουλτούρα. «Δεν νομίζω ότι είμαι σνομπ. Είμαι λίγο μεγάλος για το TikTok, αλλά λατρεύω το “The White Lotus”, το “Mean girls” και κάθε είδους μουσική, από κλασική μέχρι τζαζ. Βρίσκομαι στο καλύτερο μέρος του κόσμου και περνάω χρόνο με τους πιο απίστευτους ανθρώπους. Πιστεύω επίσης ότι το Βρετανικό Μουσείο θα ήταν το ιδανικό μέρος για ένα πρώτο ραντεβού». Ολοι πρέπει να αισθάνονται σαν στο σπίτι τους στο Βρετανικό Μουσείο, τονίζει. «Αγαπώ αυτή τη χώρα. Είναι πολιτισμένη, συμπονετική και έχει αίσθηση του χιούμορ. Αυτή είναι η χώρα που υποστηρίζω και υπερασπίζομαι και αυτό είναι το μουσείο που σημαίνει τα περισσότερα για μένα». Κατά κάποιον τρόπο, μοιάζει με μια πιο ακαδημαϊκή, σύγχρονη, καλοήθη εκδοχή του πρίγκιπα του Γατόπαρδου, που επιθεωρεί την περιουσία του, αναβαθμίζοντας τη μεγαλοπρέπεια που έχει ξεθωριάσει, εξασφαλίζοντας ότι αυτός ο θησαυρός θα διαρκέσει για πολλούς αιώνες ακόμη. Αλλά είναι επίσης ο δραστήριος νεόπλουτος, ο αουτσάιντερ που είναι έτοιμος να έρθει και να συγκεντρώσει 1 δισεκατομμύριο λίρες για να γκρεμίσει τους τοίχους και να αφήσει το φως να μπει, που δεν τον πειράζει όταν ένα παιδί κάνει «ρόδα» στο Great Court. Φαίνεται να είναι μια έξυπνη επιλογή για τα επόμενα χρόνια. Η 300ή επέτειος του μουσείου είναι το 2053. «Απέχει πολύ ακόμη, αλλά ελπίζω να είμαι μέχρι τότε εδώ», δηλώνει. Τον ρωτάω αν μιλάει σοβαρά. «Δεν υπάρχει πουθενά αλλού που θα ήθελα να είμαι», απαντά ο Κάλιναν. «Αυτή είναι η σπουδαιότερη δουλειά στο σπουδαιότερο μουσείο του κόσμου. Μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να είναι ακόμη εδώ, εκτός αν με πατήσει λεωφορείο».