"Ήταν σαν μαφιόζικη ταινία": Η συμφωνία του Κιέβου για τα σπάνια ορυκτά εκ των έσω

Την ώρα που ο πρόεδρος Τραμπ πανηγυρίζει για τη «συμφωνία σπάνιων γαιών» που τίθεται σε ισχύ σήμερα, Παρασκευή, η υπουργός Οικονομίας που την υπέγραψε για την Ουκρανία θα έχει μόνο μια στιγμή ανάπαυλας προτού ξεκινήσει να ασχολείται με την επόμενη πρόκληση: την άντληση των χρημάτων που απαιτούνται για να γίνει πράξη η εν λόγω συμφωνία. «Θα καταστεί υλοποιήσιμη μόνο όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες παράσχουν την πρώτη συνεισφορά», δήλωσε η 39χρονη Γιούλια Σβιριντένκο στους Times, στην πρώτη της συνέντευξη μετά την υπογραφή της συμφωνίας μαζί με τον Σκοτ Μπέσεντ, τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, στην Ουάσιγκτον, στις 30 Απριλίου.

«Χρειαζόμαστε μια επένδυση ύψους 5 έως 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, διότι η υλοποίηση κρίσιμων έργων σχετικά με τις πρώτες ύλες είναι χρονοβόρα και πολύ δαπανηρή. Τα νέα έργα απαιτούν τη διεξαγωγή γεωλογικής έρευνας, προκαταρκτικής μελέτης σκοπιμότητας και μελέτης σκοπιμότητας». Η Ουκρανία πιστεύεται ότι διαθέτει τεράστια αποθέματα ορυκτών πόρων, συμπεριλαμβανομένων 19 εκατομμυρίων τόνων γραφίτη και του ενός τρίτου του λιθίου της Ευρώπης, τα οποία χρησιμοποιούνται σε μπαταρίες, καθώς και μεγάλα κοιτάσματα μετάλλων σπάνιων γαιών, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρονικών ειδών που χρησιμοποιούνται στα πάντα, από τα iPhones μέχρι τα μαχητικά αεροσκάφη. Το Επενδυτικό Ταμείο Ανασυγκρότησης Ηνωμένων Πολιτειών-Ουκρανίας, το οποίο τελικά διευρύνθηκε από την πρόσβαση στα ορυκτά σε μια συμφωνία για τη διανομή κερδών από ένα ευρύτερο φάσμα φυσικών πόρων που περιλαμβάνουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο, αποτελεί ένα νέο είδος εταιρικής σχέσης μεταξύ των χωρών.

Η κυβέρνηση Τραμπ τη θεωρεί πρότυπο για μελλοντικές συμμαχίες, αποκομίζοντας απτά οφέλη σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη που οι ΗΠΑ παρείχαν κάποτε απλόχερα για την ανάπτυξη των δημοκρατιών. Όμως, η επιτυχία της συμφωνίας στην Ουκρανία εξαρτάται από τρεις παράγοντες. Το ταμείο, εκτός του ότι χρειάζεται προκαταβολική επένδυση αμερικανικού κεφαλαίου, μπορεί να λειτουργήσει μόνο αν η Ουκρανία επιβιώσει και μπορεί να αποκομίσει κέρδη μόνο αν οι επιχειρήσεις μπορούν να είναι βέβαιες ότι οι εγκαταστάσεις και το προσωπικό τους δεν θα κινδυνεύουν από ρωσικούς πυραύλους. «Συνεχίζουν να επιτίθενται στα ενεργειακά δίκτυα. Συνεχίζουν να επιτίθενται στις εγκαταστάσεις παραγωγής», δήλωσε η Σβιριντένκο για τη Μόσχα.

«Εάν θέλετε να ιδρύσετε μια μονάδα παραγωγής, είναι προφανές ότι πρέπει να την προστατεύσετε. Γι' αυτό εξακολουθούμε να αναζητούμε αντιπυραυλική άμυνα». Όταν ο πρόεδρος Ζελένσκι έβαλε για πρώτη φορά στο τραπέζι την ιδέα να δώσει στις ΗΠΑ πρόσβαση στα ορυκτά της Ουκρανίας ως μέρος του «σχεδίου νίκης» του, περίμενε να αποσπάσει συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας από την Ουάσινγκτον. Ο Τραμπ αρνήθηκε να τις δώσει. Αντ' αυτού, η συμφωνία επιτρέπει στις ΗΠΑ να παρέχουν στρατιωτική βοήθεια ως συνεισφορά στο ταμείο, επιτρέποντάς τους να ανακτήσουν από τα μελλοντικά κέρδη το κόστος της υποστήριξής τους. Το αν θα το πράξει πράγματι θα εξαρτηθεί από τον Λευκό Οίκο. Ωστόσο, η ουκρανική διαπραγματευτική ομάδα, η οποία περιλαμβάνει τους αναπληρωτές υπουργούς Ολεξί Σόμπολεφ και Ταράς Κάτσκα, βλέπουν τη συμφωνία ως θρίαμβο, δεδομένων των όρων που τους παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο στη διάσκεψη ασφαλείας του Μονάχου. Η πρόταση αυτή απαιτούσε από την Ουκρανία να παραχωρήσει στις ΗΠΑ πρόσβαση στους πόρους της εις το διηνεκές ως ανταπόδοση για μια διογκωμένη εκτίμηση της αμερικανικής στρατιωτικής υποστήριξης. Οι ΗΠΑ θα είχαν τον έλεγχο του ταμείου και τα κέρδη του θα μεταφέρονταν εκτός Ουκρανίας. Όλα αυτά τα αιτήματα έχουν έκτοτε αποσυρθεί.

Το μυστικό της επιτυχίας τους, λέει η ομάδα, ήταν να παραμείνουν ήρεμοι και συγκεντρωμένοι και να εστιάσουν στα πρακτικά ζητήματα και όχι στην πολιτική. «Ήταν μια ήρεμη συζήτηση, όπως σε μια μαφιόζικη ταινία», είπε ο Κάτσκα, παρομοιάζοντας τις διαπραγματεύσεις με ταινίες στις οποίες άνδρες με σκούρα κοστούμια αποφασίζουν αθόρυβα για θέματα ζωής και θανάτου. «Η πρώτη προσφορά ήταν σαν ένα νομικό προσχέδιο με βάση τις ιδέες που εξέφρασε ο πρόεδρος Τραμπ. Είπαμε: «Εντάξει, αλλά δεν μπορείτε να αναμειγνύετε το κρατικό και το ιδιωτικό δίκαιο». Αρχίσαμε να κάνουμε ερωτήσεις, να εκλογικεύουμε όλα αυτά τα πράγματα, και νομίζω ότι πράγματι πήραμε λογικές απαντήσεις». Υπήρξαν, ωστόσο, στιγμές που η συμφωνία παραλίγο να εκτροχιαστεί. Τρεις εβδομάδες μετά την πρώτη αμερικανική πρόταση, η Σβιριντένκο βρισκόταν στο Οβάλ Γραφείο όταν μια καταστροφική συνάντηση με τον Τραμπ και τον Τζέι Ντι Βανς, τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, κατέληξε στο να ζητηθεί από τον Ζελένσκι να φύγει πρόωρα από την Ουάσινγκτον, ενώ μια πρώιμη έκδοση της συμφωνίας δεν είχε υπογραφεί. Αλλά εκεί που ο Ζελένσκι δυσκολευόταν να αντιμετωπίσει τον Βανς και τις συγκρουσιακές τακτικές του Τραμπ, η Σβιριντένκο και οι αναπληρωτές της χρησιμοποίησαν τη γοητεία και τα άπταιστα αγγλικά τους στις συναντήσεις με τους Αμερικανούς ομολόγους τους.

Χρειάστηκε να επιστρατεύσουν τις διπλωματικές τους ικανότητες όταν οι διαρροές αποκάλυψαν σχέδια συμφωνιών και οι δύο πλευρές κατηγόρησαν η μία την άλλη. «Φανταστείτε να πίνετε μια ντουζίνα Red Bull, έτσι ένιωσα», είπε ο Κάτσκα. «Θέλαμε να έχουμε μια σχέση σεβασμού με την αμερικανική πλευρά, να οικοδομήσουμε εμπιστοσύνη και σιγουριά. Όταν η μία πλευρά παρουσιάζει μια συμφωνία που θα έπρεπε να είναι εμπιστευτική, φυσικά και δεν βοηθάει». Υπήρχε τεράστια πίεση από τον Τραμπ να επιτευχθεί γρήγορα μια συμφωνία, δήλωσε ο Κάτσκα. «Φυσικά και είδαμε όλες τις αναρτήσεις του προέδρου Τραμπ στο Truth Social. Αλλά αν δεν λάβουμε υπόψη μας τα συναισθήματα, αυτό απλώς υπέδειξε ένα έντονο ενδιαφέρον για την επίτευξη αυτής της συμφωνίας εδώ και τώρα». Μετά από δύο μήνες εργασιών, η συμφωνία τελικά επιτεύχθηκε. «Θέλαμε αυτή τη συμφωνία και την κάναμε», δήλωσε ο Κάτσκα. «Θέλαμε να δείξουμε στις ΗΠΑ ότι [αυτό] είναι πραγματικά διαφορετικό από την επικοινωνία τους με τους Ρώσους».