Πρωτοσυνάντησα τον επιφυλακτικό και χαρισματικό Εκρέμ Ιμάμογλου πριν από έξι χρόνια, όταν ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης βρισκόταν στο Λονδίνο για να προσελκύσει επενδυτές για τα μέσα μαζικής μεταφοράς της πόλης του. Ηταν μόνο μια αθώα συνάντηση γνωριμίας, αλλά εκείνος είχε ήδη μπει στο στόχαστρο του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ως πρώην δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ο ίδιος ο Ερντογάν είχε συνειδητοποιήσει μια απλή αλήθεια της σύγχρονης πολιτικής: η πιο στρατηγική θέση για να αμφισβητήσει κανείς έναν εν ενεργεία εθνικό ηγέτη είναι από την καρέκλα του δημάρχου μιας μεγάλης πόλης.

Τώρα ο Ιμάμογλου βρίσκεται στη φυλακή υψίστης ασφαλείας του Μαρμαρά, στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης, περιμένοντας να δικαστεί για κατηγορίες διαφθοράς. Ο μηχανισμός του Ερντογάν έχει τεθεί σε πλήρη λειτουργία. Από τον δήμαρχο αφαιρέθηκε το πτυχίο του (για να είναι κανείς υποψήφιος για την προεδρία της Τουρκίας, πρέπει να έχει ολοκληρώσει σπουδές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης). Επίσης, εντός Τουρκίας ο λογαριασμός του Ιμάμογλου στα κοινωνικά δίκτυα έχει αποκλειστεί (η τελευταία του ανάρτηση ήταν: «Στέκομαι όρθιος, δεν θα υποκύψω»).

Έχοντας θέσει τον αντίπαλό του εκτός συναγωνισμού, ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να καταστεί απαραίτητος στον Ντόναλντ Τραμπ και να θέσει εαυτόν υπεράνω κάθε κριτικής στο εσωτερικό της χώρας. Eχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή του Μπασάρ αλ Aσαντ, στη γειτονική Συρία, καθώς και στο σχέδιο που υποστηρίζει ο Τραμπ για άρση των κυρώσεων κατά του νέου καθεστώτος. Η τουρκική διπλωματία πίσω από τα παρασκήνια έπεισε την κουρδική μαχητική οργάνωση PKK να διαλυθεί και να τερματίσει την πολυετή ένοπλη πάλη της. Ο Ερντογάν έχει εμπλακεί στην ασταθή ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Και ρίχνει την καινοτόμο τουρκική βιομηχανία όπλων στη μάχη του ευρωπαϊκού επανεξοπλισμού. Θα είχε κάνει το ίδιο ο Ιμάμογλου αν ήταν πρόεδρος; Πιθανότατα. Σε ένα από τα μηνύματά του από τη φυλακή παρακάλεσε τη Γερμανία να μην εμποδίσει την παράδοση των μαχητικών αεροσκαφών Eurofighter στην Τουρκία λόγω της σύλληψής του. «Σας παρακαλώ να ανακαλέσετε αυτή την απόφαση», είπε. «Η Τουρκία δεν είναι μόνο ο Ερντογάν. Η Τουρκία είναι μεγαλύτερη από τον Ερντογάν. Οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται».

Οι προεδρικές εκλογές θα διεξαχθούν το 2028. Ο Ερντογάν θα είναι τότε 74 ετών. Ο Ιμάμογλου θα είναι 56 και υπολογίζει ότι θα πρέπει να περάσει τον χρόνο του στη φυλακή συμπεριφερόμενος «προεδρικότερα του προέδρου». Άλλωστε, όταν ο Ερντογάν καταδικάστηκε σε δεκάμηνη φυλάκιση το 1998 για την απαγγελία ενός ισλαμιστικού ποιήματος σε μια συγκέντρωση («Τα τζαμιά είναι τα στρατόπεδά μας, οι μιναρέδες είναι οι ξιφολόγχες μας και οι πιστοί είναι οι στρατιώτες μας»), το αντιμετώπισε ως ένα μικρό εμπόδιο μεταξύ της δημαρχίας της Κωνσταντινούπολης και της εθνικής ηγεσίας. Οι σύμβουλοι του Ιμάμογλου τού έχουν πει: «Αγνόησε τον Ερντογάν και αγάπα όσους αγαπούν τον Ερντογάν».

Στις δημοκρατίες και στις απολυταρχίες, οι δήμαρχοι έχουν ευρείες εξουσίες διακρίσεων και αυθαιρεσίας και, εφόσον ενεργούν τυπικά εντός των ορίων της πόλης, είναι σχεδόν άτρωτοι. Ο Ζακ Σιράκ, δήμαρχος του Παρισιού από το 1977 έως το 1995, δημιούργησε εικονικές θέσεις εργασίας για τους φίλους του. Ωστόσο, μόνο το 2011, μετά την ολοκλήρωση της θητείας του ως προέδρου, παραπέμφθηκε σε δίκη και καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση, με αναστολή. Στο Λονδίνο, ο Μπόρις Τζόνσον πέρασε τη θητεία του ως δήμαρχος με τον χαρακτηριστικό του τρόπο, σημειώνοντας μερικές αξιοσημείωτες επιτυχίες (τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012 στο Λονδίνο, τα ποδήλατα «Boris bikes») και αφιερώνοντας χρόνο σε προσωπικές δραστηριότητες (μια βιογραφία του Τσώρτσιλ, σεξουαλικές περιπέτειες), αλλά πάντα με σαφή στόχο να ξεφύγει από το περιθώριο και να εισέλθει στην εθνική πολιτική σκηνή. Όπως και άλλοι δήμαρχοι σε όλο τον κόσμο, ευνοήθηκε από την αδύναμη εποπτεία και την πρόχειρη διαχείριση που χαρακτηρίζει τη διακυβέρνηση των πόλεων. Ως αποτέλεσμα, η δημαρχία αποδείχθηκε πιο επιεικής απέναντί του σε σχέση με την πρωθυπουργία.

Οι φιλόδοξοι δήμαρχοι αξιοποιούν τη θητεία τους για να βρουν τον ταχύτερο δρόμο προς τα πάνω, μέσα στη ζούγκλα της πολιτικής. Η Κλαούντια Σέινμπαουμ, νυν πρόεδρος του Μεξικού, που ήδη αναδεικνύεται σε οξυδερκή γείτονα της Αμερικής του Τραμπ, διετέλεσε δήμαρχος της Πόλης του Μεξικού και επικεντρώθηκε σε θέματα που άπτονταν των αρμοδιοτήτων της, όπως οι εγκληματικές συμμορίες και η έμφυλη βία. Ωστόσο, έλαμψε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID, δημιουργώντας ουσιαστικά μια εθνική στρατηγική πρόληψης σε μια εποχή που ο εν ενεργεία πρόεδρος, Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, περιφερόταν χωρίς μάσκα. Η Σέινμπαουμ, ικανή και στοχαστική, ξαφνικά φάνηκε ως η φυσική διάδοχος. Και ως σοβαρή αναβάθμιση.

Δύο δήμαρχοι, της Βαρσοβίας και του Βουκουρεστίου, αγωνίστηκαν τις τελευταίες εβδομάδες για την ηγεσία της Πολωνίας και της Ρουμανίας, αντίστοιχα. Ο Ράφαου Τσασκόφσκι, κοσμοπολίτης και πολύγλωσσος, τερμάτισε μόλις μία μονάδα μπροστά από έναν αδιάφορο συντηρητικό, ο οποίος θα μπορούσε να καταλάβει την προεδρία συγκεντρώνοντας τις ψήφους των ακραίων εθνικιστών στον δεύτερο γύρο των εκλογών, την 1η Ιουνίου. Το ηθικό δίδαγμα; Πολλοί εθνικοί ψηφοφόροι είναι επιφυλακτικοί απέναντι στις αστικές ελίτ, την αίσθηση ότι τους ανήκει η εξουσία και την προθυμία τους για βαθύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ο δήμαρχος μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με μια ακροδεξιά ομάδα ψηφοφόρων τύπου Τραμπ, που θα τον βγάλει νοκ άουτ.

Ο Ρουμάνος Νικούσορ Νταν νίκησε έναν ακροδεξιό υποψήφιο λόγω του ιστορικού του ως ακτιβιστής κατά της διαφθοράς και λόγω της εικόνας του ως αφηρημένος, αλλά ειλικρινής καθηγητής (είναι βραβευμένος μαθηματικός), που προειδοποιεί για δύσκολους καιρούς. Αλλά είναι ακριβώς αυτές οι ιδιότητες που μπορεί να τον καταστρέψουν στην αντιμετώπιση τόσο μιας απαιτητικής Ευρωπαϊκής Ενωσης (που ανησυχεί για το τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα της Ρουμανίας) όσο και μιας ανασυγκροτημένης λαϊκιστικής Δεξιάς, που μπορεί να επιδιώξει να ικανοποιήσει και να συνεργαστεί με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, απομακρύνοντας τα Βαλκάνια από το ΝΑΤΟ.

Στην καλύτερη περίπτωση και με λίγη τύχη, οι ενεργητικοί δήμαρχοι μπορούν να εκθέσουν τους εθνικούς ηγέτες που τείνουν προς την απολυταρχία. Στην Ουγγαρία, η κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπαν αποθαρρύνει τη δημόσια γιορτή του gay pride με το επιχείρημα ότι μπορεί να διαφθείρει τους ευαίσθητους νέους. Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο δήμαρχος της Βουδαπέστης εμφανίστηκε σε τέτοιες εκδηλώσεις χωρίς κανένα εμπόδιο.

Οι διορατικοί δήμαρχοι μπορούν να διασφαλίσουν ότι οι εθνικοί ηγέτες δεν θα μετατραπούν σε δικτάτορες υπενθυμίζοντάς τους τη σκληρή καθημερινότητα. Οι δήμαρχοι ανταλλάσσουν συνεχώς ιδέες για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η ζωή στην πόλη. Ο τίτλος που τους ταιριάζει; Δήμαρχοι, οι μεγαλειώδεις. Αποτελούν μια δεξαμενή ταλέντων για την πολιτική ηγεσία του 21ου αιώνα.

ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing