Θέλει κανείς βιταμίνη C; Η αλήθεια για τα "ενισχυτικά του ανοσοποιητικού"

Σίγουρα θα φαινόταν η τέλεια συνεργασία. Ένα από τα μέρη ήταν μια εταιρεία γιαουρτιού που υποσχόταν ότι θα μπορούσε να βελτιώσει το μικροβίωμά σας και, με αυτόν τον τρόπο, να βελτιώσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Το άλλο μέρος ήταν ο Νταν Ντέιβις, καθηγητής ανοσολογίας, εκλαϊκευτής της επιστήμης και άνθρωπος που γνωρίζει πολλά για τα ανοσοποιητικά συστήματα. Θα μπορούσε, τον ρώτησε η ανώνυμη μάρκα, να εξετάσει το ενδεχόμενο να υποστηρίξει το συγκεκριμένο γιαούρτι που βελτιώνει το ανοσοποιητικό τους σύστημα;

Δυστυχώς, δεν θα μπορούσε. Απέρριψε την προσφορά.

Γιατί, ρωτάω. Ένα πρόβλημα, είπε όταν συναντηθήκαμε, είναι ότι, ενώ είναι αρκετά σίγουρος ότι ένα γιαούρτι μπορεί να αλλάξει το μικροβίωμα, δεν είναι σίγουρος αν αυτό σημαίνει ότι το εν λόγω μικροβίωμα «θα βελτιωθεί». «Δεν γνωρίζουμε τον ορισμό ενός υγιούς μικροβιώματος». Ας φανταστούμε, όμως, ότι αγοράζετε το γιαούρτι, τρώτε το γιαούρτι και, σύμφωνα με οποιαδήποτε μέτρηση, το μικροβίωμά σας όντως βελτιώνεται, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Αυτό μας οδηγεί στο επόμενο πρόβλημα: μόνο και μόνο επειδή το μικροβίωμα έχει βελτιωθεί, αυτό σημαίνει ότι θα βελτιωθεί και η υγεία του ανοσοποιητικού σας συστήματος; Και πάλι δεν είναι σίγουρος.

«Υπάρχουν πολλά επιστημονικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το μικροβίωμά σας αλληλεπιδρά άμεσα με το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Αυτό που είναι λιγότερο σαφές είναι πώς θα μεταφραστεί αυτή η επιστήμη σε κάτι ιατρικά χρήσιμο». Με άλλα λόγια, πώς μπορεί κανείς να αποκτήσει ένα «καλό» μικροβίωμα που να ισοδυναμεί με καλή ανοσία; Αλλά το τρίτο, και ίσως το μεγαλύτερο, πρόβλημα με τα είδη των προϊόντων που του ζητείται συχνά-πυκνά να υποστηρίξει, είναι ότι ισχυρίζονται ότι «ενισχύουν» την ανοσία σας. Δεν είναι σίγουρος ότι η «ενίσχυση» είναι κάτι που θα θέλατε να κάνετε στο ανοσοποιητικό σας σύστημα.

«Αν ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σύστημα, αυτό θα αρχίσει να επιτίθεται στους υγιείς ιστούς του σώματός σας». Κατά μία έννοια, τα άτομα με αυτοάνοσες παθήσεις έχουν στην πραγματικότητα υπερ-ενισχυμένη ανοσία. «Δεν θέλετε απλώς να ενισχύσετε τη δύναμη του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμά πράγματα. Χρειάζεστε από αυτό να είναι πολύ ακριβές στην καταπολέμηση των επικίνδυνων πραγμάτων, αφήνοντας παράλληλα στην ησυχία τους τα υγιή κύτταρα και τους υγιείς ιστούς».

Αν το εμπλουτισμένο με κουρκουμά τσάι matcha με jojoba που πίνετε για να ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σας, κάνει όντως αυτό που υπόσχεται, μπορεί επίσης να σας δώσει, ας πούμε, ρευματοειδή αρθρίτιδα. Το οποίο φαίνεται λιγότερο καλό σε μια διαφήμιση. Σε αυτό το στάδιο μπορεί κανείς να φανταστεί την ομάδα μάρκετινγκ του γιαουρτιού να υποχωρεί επιφυλακτικά. Ο Ντέιβις, ωστόσο, είναι αρκετά επιεικής σχετικά με αυτό. «Νομίζω ότι οι περισσότεροι ανοσολόγοι ενοχλούνται πραγματικά με αυτά τα πράγματα. Στην πραγματικότητα, τις περισσότερες φορές, δεν ενοχλούμαι». Έτσι, αντί να γίνει το πρόσωπο ενός γιαουρτιού, ο Ντέιβις έγραψε ένα βιβλίο. Κάθε φορά που δίνει δημόσιες ομιλίες για το ανοσοποιητικό σύστημα, διαπιστώνει ότι του γίνονται πολλές πολύ απλές ερωτήσεις στις οποίες δεν έχει πάντα μια απλή απάντηση.

Ποια είναι η ιδανική ποσότητα ύπνου;

Πρέπει να παίρνουμε βιταμίνη C για να αποτρέψουμε ένα κρυολόγημα; Διογκώνει η παχυσαρκία το ανοσοποιητικό μας σύστημα μαζί με την κοιλιά μας; Οι απαντήσεις, τις οποίες αναλύει στο βιβλίο του «Self Defence» (Αυτοάμυνα), σπάνια είναι τόσο απλές όσο ο κόσμος θα ήθελε. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι απίστευτα πολύπλοκο και αινιγματικό. «Δεν είναι αλήθεια το ότι δεν ξέρουμε τίποτα», λέει ο Ντέιβις. «Γνωρίζουμε αρκετά πράγματα. Ωστόσο είναι επίσης αλήθεια ότι τα απλά σλόγκαν είναι πολύ δύσκολα».

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για να βελτιώσουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα;

Συναντιόμαστε σε ένα καφέ υγιεινής διατροφής στο Κένσινγκτον του Λονδίνου, κοντά στη βάση του Imperial College. Θεωρώ ότι είναι ακριβώς το είδος του χώρου στο οποίο θα έπρεπε να συχνάζει ένας καθηγητής ανοσολογίας. Υπάρχουν πολλά αβοκάντο. Ένα πιάτο επιδεικνύει περήφανα μούρα ακάι. Υπάρχουν υπερβολικά πολλές επιλογές για το γούστο μου που απαιτούν ρευστοποίηση λαχανίδας.

Μας παραγγέλνω δύο χυμούς με φράουλα, τζίντζερ, και μήλο, οι οποίοι έχουν ετικέτες που δίνουν την εντύπωση ότι το ρόφημα μπορεί να έχει αγχολυτικές ιδιότητες. Σκέφτομαι να πληρώσω παραπάνω για το συμπλήρωμα κολλαγόνου, αλλά αποφασίζω να μην το κάνω με το σκεπτικό ότι κανένας από εμάς δεν είναι σίγουρος για το σκοπό ή την προέλευσή του.

Λαμβάνοντας το ρόφημά του, ο Ντέιβις μου λέει ότι εγκρίνει την επιλογή μου. Από όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος, το άγχος είναι από τους καλύτερα τεκμηριωμένους, τόσο πειραματικά όσο και θεωρητικά. «Γνωρίζουμε ότι όταν είμαστε αγχωμένοι, διάφορες ορμόνες αλλάζουν τα επίπεδά τους στο σώμα μας για να μας προετοιμάσουν για την αντίδραση πάλης ή φυγής». Αν το σώμα μας πιστεύει ότι αντιμετωπίζει άμεσο κίνδυνο, τότε δεν πρόκειται να ανησυχήσει για πιο μακροπρόθεσμους κινδύνους, όπως η υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι εργαστηριακές εργασίες το επιβεβαιώνουν αυτό, δείχνοντας ότι, καθώς η κορτιζόλη αυξάνεται, τμήματα του ανοσοποιητικού συστήματος ηρεμούν.

Τώρα, αυτό είναι μια χαρά αν όντως υπάρχει πλάνο για πάλη ή φυγή. Ωστόσο, αν αυτό το εξελιγμένο σύστημα ενεργοποιείται για άλλους λόγους, δηλαδή αν η αιτία του άγχους μας δεν είναι, ας πούμε, η προσέγγιση ενός σμιλόδοντα, αλλά μια παρουσίαση PowerPoint, τότε αυτό το επίμονο άγχος, αυτή η επίμονη εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος, γίνεται πρόβλημα. «Το μακροχρόνιο άγχος είναι ένα πράγμα που θα προσπαθούσα να αποφύγω», λέει. «Τούτου λεχθέντος, δεν είναι πάντα εύκολο να το αποφύγουμε».

Μήπως τώρα θα δράσει ο χυμός μου; Είναι επιφυλακτικός αλλά προσπαθεί να είναι θετικός. «Αν είναι νόστιμος, ίσως αυτό να μειώσει το άγχος σου»; Σε κάθε περίπτωση είναι όντως εξαιρετικά νόστιμος. Στην πραγματικότητα είναι ασυνήθιστο να ζητάμε αυτό το πράγμα από αυτόν τον χυμό. Όταν μιλάμε για το ανοσοποιητικό σύστημα, το πρώτο ρόφημα που έρχεται στο μυαλό είναι ο χυμός πορτοκαλιού. Αν ο κόσμος ξέρει κάτι για τις απλές λύσεις για το ανοσοποιητικό, είναι ότι πρέπει να παίρνει βιταμίνη C. Έχουν δίκιο; Για άλλη μια φορά, η αλήθεια είναι λίγο πιο περίπλοκη, λίγο λιγότερο σίγουρη.

Η ιστορία του χυμού πορτοκαλιού είναι διδακτική, λέει ο Ντέιβις. Μας βοηθάει να κατανοήσουμε όλα όσα ακολούθησαν με τις υπερτροφές, τη γκρανόλα με ακάι και τους ανοσολόγους-γκουρού. Ξεκινά με έναν άνθρωπο αδιαφιλονείκητης αυθεντίας, τον διπλά βραβευμένο με Νόμπελ Λάινους Πόλινγκ. Λίγο μετά τη λήψη του δεύτερου Νόμπελ, ο Πόλινγκ άρχισε να ενδιαφέρεται για την πρόσφατα ανακαλυφθείσα βιταμίνη C. Αποφάσισε ότι δεν είχαμε αρκετή στη διατροφή μας, οπότε ο ίδιος και η σύζυγός του άρχισαν να λαμβάνουν 3.000 mg την ημέρα. Για να καταλάβετε, η συνιστώμενη δόση στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 40 mg.

Ισχυρίστηκε, σε ένα βιβλίο που έγινε μπεστ σέλερ, ότι θεραπεύει το κοινό κρυολόγημα. Ο Ντέιβις λέει ότι το γεγονός ότι αυτή η θεωρία διατηρεί την ισχύ της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό και στον «υπέρμετρο ενθουσιασμό ενός ανθρώπου». Εξάλλου, 50 χρόνια μετά και ύστερα από δεκαετίες συμπληρωμάτων και αμέτρητα «συναχωμένα» ποτήρια χυμού πορτοκαλιού έχουμε μια βάση αποδείξεων γύρω από την αποτελεσματικότητά του. Η αλήθεια ποια είναι όμως; Η βιταμίνη C δεν εμποδίζει το κρυολόγημα. Μπορεί να σας βοηθήσει να ανακάμψετε, αν και όχι ιδιαίτερα. Μεταξύ του κόσμου που λαμβάνει συμπληρώματα, η καλύτερη απόδειξη είναι ότι «μπορεί να ξεπεράσετε ένα κρυολόγημα μερικές ώρες νωρίτερα», σύμφωνα με τον Ντέιβις.

Εν αντιθέσει με τους μεταγενέστερους ισχυρισμούς του Πόλινγκ, σίγουρα δεν θα θεραπεύσετε τον HIV ή τον καρκίνο, δεν θα προλάβετε τις καρδιακές παθήσεις ή δεν θα σταματήσετε τις αρνητικές επιπτώσεις της γήρανσης. Γι' αυτό, λέει ο Ντέιβις, το έπος της βιταμίνης C αποτελεί μάθημα για όποιον εξετάζει την αγορά συμπληρωμάτων. «Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με κάθε άτομο που προβάλλει ισχυρισμούς, ακόμη και αν είναι κάτοχος διπλού βραβείου Νόμπελ». Η ειρωνεία είναι ότι δύο άλλες βιταμίνες, η Α και η D, είναι γνωστό ότι υποστηρίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, αν και οι πιθανότητες είναι, ιδιαίτερα για τη βιταμίνη Α, ότι τις λαμβάνετε ήδη επαρκώς στην καθημερινή σας ζωή.

Όταν συνειδητοποιήσετε τι πρέπει να κάνει στην πραγματικότητα το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορείτε ίσως να καταλάβετε γιατί μια μαγική συνταγή έδειχνε πάντα απίθανη. Οι περισσότεροι από εμάς το αντιλαμβανόμαστε ως το κομμάτι του σώματος που επιτίθεται σε πράγματα που είναι ξένα. Όταν εντοπίζει κάτι ξένο, όπως βακτήρια, ορμάει και το καταβροχθίζει. Αν αυτό ήταν το μόνο που έκανε, το ανοσοποιητικό σύστημα θα ήταν απλό. Θα ήταν επίσης πολύ κακό για εσάς. Θα καθιστούσε τα γιαούρτια με τα καλά βακτήρια σίγουρα άχρηστα, το σώμα σας θα τους επιτίθετο. Στην πραγματικότητα θα καθιστούσε τα τρόφιμα αρκετά άχρηστα, θα ήμασταν αλλεργικοί στα πάντα. Όχι, αυτό που κάνει το ανοσοποιητικό σύστημα πολύπλοκο είναι ότι πρέπει να είναι επιλεκτικό. Πρέπει να εντοπίζει τα βακτήρια που θέλουμε, τα βακτήρια που δεν θέλουμε και τα βακτήρια που θέλουμε και που απλώς τυχαίνει να βρίσκονται σε ένα μέρος που δεν θέλουμε. Πρέπει επίσης να αναγνωρίζει ότι ένα σάντουιτς δεν είναι ένα τεράστιο τρομακτικό παθογόνο.

Η ελπίδα του Ντέιβις, λέει, είναι ότι ο κόσμος θα ανοίξει το βιβλίο του με την ελπίδα να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα της καθημερινής του ζωής και θα το κλείσει θαυμάζοντας την περιπλοκότητα και το θαύμα ενός συστήματος που δεν είχαν σκεφτεί ποτέ πριν. Ελπίζει, ωστόσο, να δώσει κάποιες απαντήσεις για την καθημερινή ζωή και ότι, δυστυχώς, δεν υπάρχουν γρήγορες λύσεις. Η παχυσαρκία, για παράδειγμα, δεν είναι καταπληκτική. Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το να είναι κάποιος παχύς είναι, κατά μία έννοια, ανοσοενισχυτικό. Το λίπος περιέχει ανοσοποιητικά κύτταρα, πράγμα που σημαίνει ότι η φλεγμονή συνδέεται με την παχυσαρκία. Ο καλός ύπνος συνδέεται επίσης με την υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά το τι σημαίνει «καλός» εξαρτάται από το άτομο. Η μέτρια άσκηση είναι ευεργετική. Η έντονη άσκηση δεν είναι ευεργετική βραχυπρόθεσμα. Μπορεί, ωστόσο, να βοηθήσει μακροπρόθεσμα.

Λίγα πράγματα, λοιπόν, είναι απλά. Εκτός από ένα, όπως αποδεικνύεται. Επειδή, λέει ο Ντέιβις, υπάρχει στην πραγματικότητα ένα συμπλήρωμα με αποδεδειγμένες και αρκετά δραματικές επιδράσεις στο μικροβίωμα. Αυτό το συμπλήρωμα λειτουργεί τόσο καλά που για μια συγκεκριμένη θανατηφόρα διαταραχή του εντέρου, τη λοίμωξη από Clostridium difficile, θεωρείται σχεδόν θαυματουργή θεραπεία και τώρα χρησιμοποιείται στο NHS (Εθνικό Σύστημα Υγείας Ηνωμένου Βασιλείου).

Τι είναι λοιπόν αυτό το «συμπλήρωμα»; Πρόκειται για μόσχευμα κοπράνων από κάποιον με υγιές έντερο. Και πώς το λαμβάνεις;

«Το καταπίνεις».

Δεν είναι ευχάριστο αλλά λειτουργεί. Και έτσι, λέει ο Ντέιβις, υπάρχει τελικά ένα προϊόν που θα υποστήριζε. Αν υπάρχουν προμηθευτές ανθρώπινων κοπράνων που αναζητούν βοήθεια στο μάρκετινγκ, αυτός είναι ο άνθρωπός σας. «Θα μπορούσα να είμαι ο Νταν Ντέιβις, ο άνθρωπός σας για το νούμερο 2».