To μεγάλο στοίχημα του "Μπίμπι" ρίχνει το Ισραήλ σε μια μακρά μάχη

Το 1998 καθόμουν με τον «Μπίμπι» Νετανιάχου σε ένα ξενοδοχείο του Λονδίνου, καθώς μου εξηγούσε τις ανησυχητικές λεπτομέρειες για τους πυραύλους που κατασκεύαζε το Ιράν. Δεν άφησε καμία αμφιβολία, ακόμα και πριν από 27 χρόνια, ότι πίστευε πως τα διπλά πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα του ορκισμένου εχθρού του Ισραήλ θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μόνο με τη βία. Την περασμένη εβδομάδα, ένας συνδυασμός περιστάσεων -η ιρανική ευπάθεια και διπροσωπία, η ισραηλινή στρατιωτική κυριαρχία, οι παραπαίουσες διαπραγματεύσεις- του επέτρεψε τελικά να εξαπολύσει την επίθεση που σχεδίαζε εδώ και καιρό. Η ανάλυση ότι σε ένα θεοκρατικό καθεστώς στην Τεχεράνη, που προωθεί την τρομοκρατία και απειλεί την καταστροφή άλλων εθνών, δεν μπορεί ποτέ να επιτραπεί να κατέχει πυρηνικά όπλα είναι απολύτως λογική.

Ωστόσο, η επιμονή του Νετανιάχου ότι η διπλωματία δεν θα μπορούσε ποτέ να λειτουργήσει με τους Αγιατολάχ υπονόμευσε σοβαρά τις προσπάθειες των ΗΠΑ και άλλων να ελέγξουν το πρόβλημα με ειρηνικά μέσα - συμφωνίες κατόπιν διαπραγματεύσεων που υποστηρίζονται από οικονομική πίεση. Το 2013, ως Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, συμμετείχα στις συνομιλίες «Ε3+3» στη Γενεύη, που οδήγησαν σε μια πυρηνική συμφωνία με τους Ιρανούς. Κάθε μέρα, ένας Ισραηλινός υπουργός μού τηλεφωνούσε για να μου ζητήσει να αρνηθούμε τη συμφωνία. Και κάθε μέρα εξηγούσα γιατί διαφωνούσαμε: περιορίζαμε σοβαρά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν για την επόμενη δεκαετία τουλάχιστον. Η μόνη εναλλακτική λύση ήταν να επιτεθούμε στο Ιράν. Ο κίνδυνος ήταν ότι αρκετά μέλη του καθεστώτος και του έργου του θα επιβίωναν, για να προχωρήσουν κατευθείαν σε μια πυρηνική βόμβα στη συνέχεια, αφήνοντάς μας να διεξάγουμε έναν διαρκή πόλεμο για να το αποτρέψουμε αυτό. Μια διπλωματική λύση ήταν πιο αποτελεσματική και βιώσιμη, αν μπορούσε να επιτευχθεί.

Κάναμε τη συμφωνία, η οποία αποτέλεσε το ΚΟΣΔ, το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης, το 2015. Περιόρισε τους Ιρανούς σε 300 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου στο 3,67%, αφήνοντάς τους πολύ μακριά από την αιφνίδια παραγωγή πυρηνικού όπλου. Υπό αυστηρή διεθνή επιθεώρηση, όλα τα στοιχεία έδειχναν ότι οι Ιρανοί την τήρησαν. Αυτό συνέβαινε μέχρι που ήρθε ο πρόεδρος Τραμπ στην πρώτη του θητεία, με την παρότρυνση του Νετανιάχου, και εγκατέλειψε τη συμφωνία το 2018. Κατά τη δεύτερη θητεία του, ο Τραμπ προσπαθεί να ξαναπετύχει μια συμφωνία τις τελευταίες εβδομάδες, αλλά με το μειονέκτημα ότι το Ιράν, όπως ήταν αναμενόμενο, διαθέτει τώρα πολύ περισσότερο εμπλουτισμένο ουράνιο -εμπλουτισμένο στο 60%- και είναι πολύ πιο κοντά στο να είναι σε θέση να κατασκευάσει πυρηνικές συσκευές απ’ ό,τι αν η συμφωνία που αποκήρυξε ήταν ακόμη σε ισχύ. Την περασμένη εβδομάδα, μια ισραηλινή επίθεση στο Ιράν ήταν ευκολότερο να δικαιολογηθεί από κάθε άλλη φορά.

Οι Ιρανοί εξαπατούσαν τους διεθνείς επιθεωρητές και, κατά πάσα πιθανότητα, προχωρούσαν σε πυρηνικό «ξέσπασμα». Εάν το Ισραήλ επρόκειτο να επιτεθεί, έπρεπε να το κάνει όσο θα ήταν ακόμη αιφνιδιασμός. Τώρα που επιτέθηκε, είναι πολύ προτιμότερο να πετύχει παρά να αποτύχει. Οι περιστάσεις επέβαλαν την ανάληψη δράσης. Αλλά είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε ποτέ ότι η προτίμηση του Νετανιάχου στη βία έναντι της διπλωματίας ανά πάσα στιγμή υπήρξε σημαντικός παράγοντας για τη δημιουργία αυτών των ανησυχητικών περιστάσεων. Εάν το ΚΟΣΔ είχε υποστηριχθεί από τον Νετανιάχου και είχε τη στήριξη του Τραμπ, ο κίνδυνος για το Ισραήλ θα ήταν σήμερα πολύ λιγότερο σοβαρός και ο σημερινός πόλεμος δεν θα συνέβαινε. Δεν πρόκειται για μια περίπτωση «ό,τι έγινε έγινε» και πάμε παρακάτω. Εμπεριέχονται δύο σημαντικά διδάγματα για το μέλλον. Το πρώτο είναι ότι, ακόμα και αν το Ισραήλ μπορεί να καταστρέψει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, εάν δεν μπορέσει τώρα να ρίξει το καθεστώς της Τεχεράνης ή να κάνει οποιονδήποτε Ιρανό ηγέτη να πιστέψει ότι δεν πρέπει πλέον να έχει πυρηνικές φιλοδοξίες, η μόνη μακροπρόθεσμη λύση θα είναι και πάλι η διπλωματία.

Το δεύτερο, ένα μάθημα για τον Λευκό Οίκο του Τραμπ, είναι ότι μια τέτοια διπλωματία θα λειτουργήσει μόνο αν επιδιωχθεί με υπομονή, συνέπεια και αξιοπιστία με την πάροδο των ετών. Δεν μπορείτε να επινοήσετε ξαφνικά μια συμφωνία με το Ιράν, αφού πρώτα αθετήσετε μια προηγούμενη και αφήσετε τη θέση του να επιδεινωθεί, όπως δεν μπορείτε να κάνετε ξαφνικά μια συμφωνία με τη Ρωσία ή τη Βόρεια Κορέα. Η διασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης απαιτεί μακροχρόνια προσοχή. Παρ’ όλα αυτά, θα μπορούσε το Ισραήλ να αψηφήσει τη λογική που υποδεικνύει την αναγκαιότητα των διαπραγματεύσεων, επιτυγχάνοντας μια νίκη με νοκάουτ; Ενα τέτοιο αποτέλεσμα, στο πλαίσιο του οποίου το Ιράν θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι τα πυρηνικά όπλα δεν θα αξίζουν ποτέ την προσπάθεια, είτε μέσω αλλαγής πολιτικής είτε μέσω της απομάκρυνσης των ηγετών του, θα δικαίωνε τον Νετανιάχου. Για πρώτη φορά είναι δυνατόν τουλάχιστον να φανταστούμε τέτοια πράγματα, τα οποία θα αποτελούσαν ένα σημαντικό βήμα προόδου για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Οι Ιρανοί ηγέτες είναι αντιδημοφιλείς στην πατρίδα τους έπειτα από δεκαετίες τυραννίας και ανικανότητας.

Ο βασικός σύμμαχός τους, ο Ασαντ, έχει εγκαταλείψει τη Δαμασκό και οι εκπρόσωποί τους στον Λίβανο και στη Γάζα έχουν χτυπηθεί από τους Ισραηλινούς. Είναι στριμωγμένοι. Το Ισραήλ διαθέτει επίσης ένα δραματικό τεχνολογικό πλεονέκτημα έναντι του Ιράν, που του δίνει τη δυνατότητα να δολοφονεί με ακρίβεια τους ηγέτες του καθεστώτος και να εξαπολύει επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη μέσα από το εχθρικό έδαφος, καθώς και αεροπορικές επιδρομές από απόσταση άνω των 1.000 μιλίων. Εδώ υπάρχει ένα άλλο, τρίτο μάθημα από αυτόν τον πόλεμο, καθώς και από την Ουκρανία: Η επιστήμη του πολέμου εξελίσσεται τόσο γρήγορα, ενσωματώνοντας δεδομένα, Τεχνητή Νοημοσύνη και νοημοσύνη σημάτων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους με τόσο καταστροφικά αποτελέσματα, που κάθε μεγάλη χώρα πρέπει να συμβαδίζει. Χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, που σχεδιάζουν μια αργή ανάπτυξη της άμυνας, πρέπει να δράσουν με μεγαλύτερη ταχύτητα και καινοτομία, εάν θέλουν να αμυνθούν έναντι οποιασδήποτε μελλοντικής επίθεσης. Προς το παρόν, το Ιράν υφίσταται την τεχνολογική κυριαρχία του Ισραήλ. Εχοντας φτάσει έως εδώ, οι Ισραηλινοί είναι βέβαιο ότι θα χρησιμοποιήσουν αυτή την κυριαρχία για να προσπαθήσουν να συντρίψουν οριστικά το καθεστώς και το πυρηνικό του πρόγραμμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στοχεύουν τώρα κυβερνητικά υπουργεία και στρατιωτικές εγκαταστάσεις, καθώς και ο λόγος για τον οποίο θα συνεχίσουν τις επιθέσεις τους για πολλές ακόμα ημέρες.

Μην ξεχνάτε ότι ο Νετανιάχου έχει περάσει ένα τέταρτο του αιώνα ελπίζοντας να αλλάξει ολόκληρη την ισορροπία της Μέσης Ανατολής: αυτό δεν πρόκειται να είναι μια γρήγορη επιχείρηση, που θα ακολουθηθεί από μια συμφωνία για τη διατήρηση του status quo. Οσοι από εμάς ανέκαθεν υποστηρίζαμε ότι δεν υπάρχει στρατιωτική λύση στις φιλοδοξίες του Ιράν πρέπει να αναρωτηθούμε αν μπορεί να κάνουμε λάθος, δηλαδή αν οι στρατιωτικές μέθοδοι έχουν προχωρήσει τόσο γρήγορα και οι Ιρανοί ηγέτες έχουν γίνει τόσο μισητοί, που ολόκληρο το οικοδόμημα του Ιράν μετά το 1979 μπορεί να πέσει. Την επόμενη εβδομάδα θα γίνει πολύ πιο σαφές αν οι Ιρανοί συσπειρώνονται στο πλευρό του καθεστώτος και αν οι IDF (Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις) έχουν κάποιο μέσο για να επιτεθούν στις τεράστιες υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Φορντό, που παραμένουν άθικτες και όπου θα μπορούσε να συναρμολογηθεί μια πυρηνική βόμβα.

Υποψιάζομαι, ωστόσο, ότι τα γνωστά μοτίβα θα διατηρηθούν: ότι ο πόλεμος ενισχύει τους ηγέτες, εκτός από την περίπτωση ολοσχερούς ήττας, ότι ακόμα και όταν τα καθεστώτα πέφτουν οι συνέπειες είναι άγνωστες και συχνά πιο επικίνδυνες και ότι μόνο οι συμφωνίες κάποιου είδους μπορούν να κρατήσουν μια πυρηνική απειλή μόνιμα μακριά. Η πολεμική αεροπορία και οι υπηρεσίες πληροφοριών του Ισραήλ επιδεικνύουν εξαιρετική ευφυΐα και επινοητικότητα, αλλά η μακροχρόνια αντίθεση του Νετανιάχου στην αποτελεσματική διπλωματία είναι πιθανό να αποτελέσει το τέταρτο μάθημα των τελευταίων ημερών. Οι πιθανότητες είναι ότι ο πόλεμος θα λειτουργήσει μόνο αν οι μελλοντικές γενιές των Ισραηλινών είναι σε θέση να κάνουν το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά.