EnΗ Ευρώπη χρειάζεται ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη, όχι εμπορικό πόλεμο
Τα πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη κρατάει σχεδόν καλά στην Ε.Ε
Οι δασμοί 30% του Ντόναλντ Τραμπ είναι πιθανό να προκαλέσουν καταστροφή και οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούν να βασίζονται στην υποχώρηση του προέδρου των ΗΠΑ
Μετά την επίσκεψή μου στο Παρίσι για λίγες ημέρες, σκέφτηκα ότι ήρθε η ώρα να γράψω για την οικονομία της Ευρώπης. Κρίνοντας από τα πλήθη που συρρέουν για να δουν μια εξαιρετική έκθεση ενός από τους πιο επιτυχημένους εξαγωγείς μας, του καλλιτέχνη Ντέιβιντ Χόκνεϊ, η «entente cordiale» (εγκάρδια συνεννόηση) είναι σε αρκετά καλή κατάσταση. Εν πάση περιπτώσει, υπάρχουν δύο λόγοι για να γράψω για την οικονομία της Ευρώπης. Ο πρώτος είναι το ευρώ και η οικονομία της ευρωζώνης, που συνεχίζουν να αψηφούν τις προβλέψεις για επικείμενη καταστροφή.
Ο δεύτερος είναι για να αντικρούσω ορισμένες διάσημες ανοησίες σχετικά με την ευρύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εχουν περάσει λίγο περισσότερα από δέκα χρόνια από τότε που το ευρώ πέρασε τις πιο σκοτεινές ώρες της σύντομης ιστορίας του: την κρίση της ευρωζώνης, που παραλίγο να οδηγήσει στο Grexit, την αποχώρηση της Ελλάδας, με ευρέως διαδεδομένες προβλέψεις ότι σύντομα θα την ακολουθούσε και η Ιταλία. Η Μαρίν Λε Πεν, ηγέτιδα του λαϊκιστικού Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας, που πλέον ονομάζεται Εθνική Συσπείρωση, υποστήριζε τότε το Frexit από το ευρώ και την Ε.Ε., αν και πλέον δεν το υποστηρίζει. Το ευρώ επέζησε, είναι ισχυρό το τελευταίο διάστημα και πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε ότι την 1η Ιανουαρίου θα προστεθεί το 21ο μέλος του, η Βουλγαρία. Η Ευρωπαϊκή Ενωση ιδρύθηκε το 1999 με 11 μέλη -Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία και Ισπανία- και το πιο πρόσφατο νέο μέλος της ήταν η Κροατία, πριν από δύο χρόνια. Στη συνέχεια εντάχθηκαν σε αυτήν και άλλα μέλη, συγκεκριμένα η Ελλάδα, η Σλοβενία, η Κύπρος, η Μάλτα, η Σλοβακία, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία. Πλέον, είναι ρητορικό το ερώτημα, αλλά ήμουν πάντα σθεναρά αντίθετος με την ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στο ευρώ. Ο αείμνηστος Εντι Τζορτζ, λόρδος Τζορτζ, πρώην διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, το έθεσε σωστά όταν είπε ότι θα ήμασταν σαν έναν ελέφαντα σε βάρκα με κουπιά, διατρέχοντας τον κίνδυνο να αναποδογυρίσουμε τόσο αυτήν όσο και εμάς τους ίδιους.
Τα δύο προηγούμενα «φλερτ» μας με τις ευρωπαϊκές νομισματικές ρυθμίσεις, το «φίδι» στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και ο ευρωπαϊκός μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών στις αρχές της δεκαετίας του 1990, κατέληξαν αμφότερα σε καταστροφή. Για τις χώρες που προσχώρησαν στο ευρώ και παρέμειναν σε αυτό η συμμετοχή έφερε ευρύτερα οφέλη αξιοπιστίας, μειώνοντας το κόστος του κρατικού δανεισμού. Σε σύγκριση με τις αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου, που προσεγγίζουν το 4,6%, οι αντίστοιχες αποδόσεις της ευρωζώνης κυμαίνονται μεταξύ 2,69% (Γερμανία) και 3,55% (Ιταλία). Τα νέα μέλη της ευρωζώνης έχουν πιστέψει σε αυτήν την αξιοπιστία. Οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων της Κροατίας κυμαίνονται γύρω στο 3,15%. Η κυβέρνησή μας θα ήθελε πολύ να μπορεί να δανείζεται τόσο φθηνά. Η ευρωζώνη συσχετίζεται πάντα με την αργή ανάπτυξη και πρόσφατα συμπαρασύρθηκε προς τα κάτω από τη Γερμανία, αν και αυτό μπορεί πλέον να αλλάζει.
Παρ’ όλα αυτά, η ευρωζώνη έχει ξεπεράσει με άνεση το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το δημοψήφισμα για την Ε.Ε. το 2016 και το επίσημο Brexit στις 31 Ιανουαρίου 2020. Σε αυτό το σημείο ανάπτυξης πρέπει να γίνει μια διόρθωση. Πριν από λίγες ημέρες, ο Τζέιμι Ντάιμον, διευθύνων σύμβουλος της JP Morgan Chase, το έθεσε ωμά, λέγοντας σε ένα συνέδριο στο Δουβλίνο ότι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Ε.Ε. έχει υποχωρήσει από το 90% του αμερικανικού ΑΕΠ σε μόλις 65% τα τελευταία 10 με 15 χρόνια. «Αυτό δεν είναι καλό σημάδι. Χάνετε», είπε. Παρόλο που ο Ντάιμον έκανε κάποιες εύστοχες παρατηρήσεις στην ομιλία του, τονίζοντας την έλλειψη αρκετών εταιρειών παγκόσμιας κλίμακας στην Ε.Ε. και την ανάγκη ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς υπηρεσιών της Ε.Ε., ιδίως των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, αυτό ήταν ένα βασικό λάθος. Εκείνο που περιέγραφε ήταν μια επίδραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια, κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και έπειτα από αυτήν, το ευρώ ήταν πολύ ισχυρότερο έναντι του δολαρίου, φτάνοντας στο αποκορύφωμα σχεδόν στο 1,60 δολάριο.
Η μετατροπή του ΑΕΠ της Ε.Ε., μετρούμενου σε ευρώ, σε δολάρια έδινε ένα υψηλό νούμερο. Η επακόλουθη πτώση του ευρώ έναντι του δολαρίου -το οποίο έπεσε για λίγο κάτω από την ισοτιμία πέρυσι και σήμερα βρίσκεται γύρω στο 1,17 δολάριο- εξηγεί το μεγαλύτερο μέρος της πτώσης του ΑΕΠ της Ε.Ε. μετρούμενο σε όρους δολαρίου. Ευτυχώς, οι οικονομολόγοι έχουν έναν τρόπο να αντιμετωπίζουν αυτή την προφανή στρέβλωση, προσαρμόζοντας τις συναλλαγματικές ισοτιμίες σύμφωνα με τη λεγόμενη ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, η οποία λαμβάνει υπόψη τα διαφορετικά επίπεδα τιμών. Βάσει αυτού, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το ΑΕΠ της Ε.Ε. ήταν 97% του ΑΕΠ της Αμερικής το 2010 και 96% πέρυσι. Μια καλύτερη μέτρηση, το ΑΕΠ σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, προσαρμοσμένο επίσης σύμφωνα με τον πληθωρισμό, δίνει πιθανώς μια πιο δίκαιη εικόνα.
Με αυτόν τον τρόπο, το ΑΕΠ της Ε.Ε. ήταν ελαφρώς μεγαλύτερο από εκείνο της Αμερικής κατά τη δεκαετία του 2010, αλλά το 2020, όταν αποχώρησε το Ηνωμένο Βασίλειο, σημειώθηκε υπέρβαση. Πέρυσι, το ΑΕΠ της Ε.Ε. ήταν το 95% αυτού των ΗΠΑ. Αν και οι ακριβείς συγκρίσεις δείχνουν την Ε.Ε. σε καλύτερη κατάσταση, αυτό δεν αφήνει περιθώρια για εφησυχασμό. Ο πληθυσμός της Ε.Ε. είναι περίπου 450 εκατομμύρια, έναντι 333 εκατομμυρίων στις ΗΠΑ. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ε.Ε., με σωστή μέτρηση, είναι περίπου το 72% του αμερικανικού, με το Ηνωμένο Βασίλειο να βρίσκεται ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Εντός της Ε.Ε. μόνο το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία υπερβαίνουν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ΗΠΑ, η κάθε χώρα για ειδικούς και κάπως στρεβλούς λόγους, αν και η Δανία και οι Κάτω Χώρες είναι επίσης κοντά. Οσον αφορά την ανάπτυξη, η Αμερική τα πήγε καλά τα τελευταία χρόνια, προχωρώντας μπροστά κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν και της πανδημίας, καθώς και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, αναπτυσσόμενη υπερδιπλάσια από την ευρωζώνη και τριπλάσια από το Ηνωμένο Βασίλειο από τα τέλη του 2019.
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη κρατάει σχεδόν καλά στην Ε.Ε., αλλά αντιμετωπίζει τον πιθανό κίνδυνο καταστροφής από τους δασμούς 30% του Ντόναλντ Τραμπ και απειλεί με αντίποινα, κάτι το οποίο θα έβλαπτε τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία, φυσικά, για τους δασμούς του Τραμπ. Το συνολικό εμπορικό πλεόνασμα της Ε.Ε. με τις ΗΠΑ πέρυσι, λαμβανομένων υπόψη των αγαθών και των υπηρεσιών, ανήλθε στο ταπεινό ποσό των 50 δισ. ευρώ (43 δισ. λίρες), δηλαδή λιγότερο από το 3% του διμερούς εμπορίου. Οι αγορές πιστεύουν ότι τα λόγια του Αμερικανού προέδρου είναι πιο δυνατά από τις πράξεις του και ότι η πρόσφατη εμπειρία δείχνει πως θα κάνει πίσω όσον αφορά τους δασμούς. Ωστόσο, οι πολιτικοί ηγέτες δεν μπορούν να βασίζονται σε αυτό. Η Ευρώπη χρειάζεται ταχύτερη ανάπτυ-ξη, όχι έναν εμπορικό πόλεμο που θα πάει πίσω την ανάπτυξη.
Ο δεύτερος είναι για να αντικρούσω ορισμένες διάσημες ανοησίες σχετικά με την ευρύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εχουν περάσει λίγο περισσότερα από δέκα χρόνια από τότε που το ευρώ πέρασε τις πιο σκοτεινές ώρες της σύντομης ιστορίας του: την κρίση της ευρωζώνης, που παραλίγο να οδηγήσει στο Grexit, την αποχώρηση της Ελλάδας, με ευρέως διαδεδομένες προβλέψεις ότι σύντομα θα την ακολουθούσε και η Ιταλία. Η Μαρίν Λε Πεν, ηγέτιδα του λαϊκιστικού Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας, που πλέον ονομάζεται Εθνική Συσπείρωση, υποστήριζε τότε το Frexit από το ευρώ και την Ε.Ε., αν και πλέον δεν το υποστηρίζει. Το ευρώ επέζησε, είναι ισχυρό το τελευταίο διάστημα και πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε ότι την 1η Ιανουαρίου θα προστεθεί το 21ο μέλος του, η Βουλγαρία. Η Ευρωπαϊκή Ενωση ιδρύθηκε το 1999 με 11 μέλη -Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία και Ισπανία- και το πιο πρόσφατο νέο μέλος της ήταν η Κροατία, πριν από δύο χρόνια. Στη συνέχεια εντάχθηκαν σε αυτήν και άλλα μέλη, συγκεκριμένα η Ελλάδα, η Σλοβενία, η Κύπρος, η Μάλτα, η Σλοβακία, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία. Πλέον, είναι ρητορικό το ερώτημα, αλλά ήμουν πάντα σθεναρά αντίθετος με την ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στο ευρώ. Ο αείμνηστος Εντι Τζορτζ, λόρδος Τζορτζ, πρώην διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, το έθεσε σωστά όταν είπε ότι θα ήμασταν σαν έναν ελέφαντα σε βάρκα με κουπιά, διατρέχοντας τον κίνδυνο να αναποδογυρίσουμε τόσο αυτήν όσο και εμάς τους ίδιους.
Τα δύο προηγούμενα «φλερτ» μας με τις ευρωπαϊκές νομισματικές ρυθμίσεις, το «φίδι» στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και ο ευρωπαϊκός μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών στις αρχές της δεκαετίας του 1990, κατέληξαν αμφότερα σε καταστροφή. Για τις χώρες που προσχώρησαν στο ευρώ και παρέμειναν σε αυτό η συμμετοχή έφερε ευρύτερα οφέλη αξιοπιστίας, μειώνοντας το κόστος του κρατικού δανεισμού. Σε σύγκριση με τις αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου, που προσεγγίζουν το 4,6%, οι αντίστοιχες αποδόσεις της ευρωζώνης κυμαίνονται μεταξύ 2,69% (Γερμανία) και 3,55% (Ιταλία). Τα νέα μέλη της ευρωζώνης έχουν πιστέψει σε αυτήν την αξιοπιστία. Οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων της Κροατίας κυμαίνονται γύρω στο 3,15%. Η κυβέρνησή μας θα ήθελε πολύ να μπορεί να δανείζεται τόσο φθηνά. Η ευρωζώνη συσχετίζεται πάντα με την αργή ανάπτυξη και πρόσφατα συμπαρασύρθηκε προς τα κάτω από τη Γερμανία, αν και αυτό μπορεί πλέον να αλλάζει.
Παρ’ όλα αυτά, η ευρωζώνη έχει ξεπεράσει με άνεση το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το δημοψήφισμα για την Ε.Ε. το 2016 και το επίσημο Brexit στις 31 Ιανουαρίου 2020. Σε αυτό το σημείο ανάπτυξης πρέπει να γίνει μια διόρθωση. Πριν από λίγες ημέρες, ο Τζέιμι Ντάιμον, διευθύνων σύμβουλος της JP Morgan Chase, το έθεσε ωμά, λέγοντας σε ένα συνέδριο στο Δουβλίνο ότι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Ε.Ε. έχει υποχωρήσει από το 90% του αμερικανικού ΑΕΠ σε μόλις 65% τα τελευταία 10 με 15 χρόνια. «Αυτό δεν είναι καλό σημάδι. Χάνετε», είπε. Παρόλο που ο Ντάιμον έκανε κάποιες εύστοχες παρατηρήσεις στην ομιλία του, τονίζοντας την έλλειψη αρκετών εταιρειών παγκόσμιας κλίμακας στην Ε.Ε. και την ανάγκη ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς υπηρεσιών της Ε.Ε., ιδίως των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, αυτό ήταν ένα βασικό λάθος. Εκείνο που περιέγραφε ήταν μια επίδραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια, κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και έπειτα από αυτήν, το ευρώ ήταν πολύ ισχυρότερο έναντι του δολαρίου, φτάνοντας στο αποκορύφωμα σχεδόν στο 1,60 δολάριο.
Η μετατροπή του ΑΕΠ της Ε.Ε., μετρούμενου σε ευρώ, σε δολάρια έδινε ένα υψηλό νούμερο. Η επακόλουθη πτώση του ευρώ έναντι του δολαρίου -το οποίο έπεσε για λίγο κάτω από την ισοτιμία πέρυσι και σήμερα βρίσκεται γύρω στο 1,17 δολάριο- εξηγεί το μεγαλύτερο μέρος της πτώσης του ΑΕΠ της Ε.Ε. μετρούμενο σε όρους δολαρίου. Ευτυχώς, οι οικονομολόγοι έχουν έναν τρόπο να αντιμετωπίζουν αυτή την προφανή στρέβλωση, προσαρμόζοντας τις συναλλαγματικές ισοτιμίες σύμφωνα με τη λεγόμενη ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, η οποία λαμβάνει υπόψη τα διαφορετικά επίπεδα τιμών. Βάσει αυτού, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το ΑΕΠ της Ε.Ε. ήταν 97% του ΑΕΠ της Αμερικής το 2010 και 96% πέρυσι. Μια καλύτερη μέτρηση, το ΑΕΠ σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, προσαρμοσμένο επίσης σύμφωνα με τον πληθωρισμό, δίνει πιθανώς μια πιο δίκαιη εικόνα.
Με αυτόν τον τρόπο, το ΑΕΠ της Ε.Ε. ήταν ελαφρώς μεγαλύτερο από εκείνο της Αμερικής κατά τη δεκαετία του 2010, αλλά το 2020, όταν αποχώρησε το Ηνωμένο Βασίλειο, σημειώθηκε υπέρβαση. Πέρυσι, το ΑΕΠ της Ε.Ε. ήταν το 95% αυτού των ΗΠΑ. Αν και οι ακριβείς συγκρίσεις δείχνουν την Ε.Ε. σε καλύτερη κατάσταση, αυτό δεν αφήνει περιθώρια για εφησυχασμό. Ο πληθυσμός της Ε.Ε. είναι περίπου 450 εκατομμύρια, έναντι 333 εκατομμυρίων στις ΗΠΑ. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ε.Ε., με σωστή μέτρηση, είναι περίπου το 72% του αμερικανικού, με το Ηνωμένο Βασίλειο να βρίσκεται ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Εντός της Ε.Ε. μόνο το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία υπερβαίνουν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ΗΠΑ, η κάθε χώρα για ειδικούς και κάπως στρεβλούς λόγους, αν και η Δανία και οι Κάτω Χώρες είναι επίσης κοντά. Οσον αφορά την ανάπτυξη, η Αμερική τα πήγε καλά τα τελευταία χρόνια, προχωρώντας μπροστά κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν και της πανδημίας, καθώς και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, αναπτυσσόμενη υπερδιπλάσια από την ευρωζώνη και τριπλάσια από το Ηνωμένο Βασίλειο από τα τέλη του 2019.
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη κρατάει σχεδόν καλά στην Ε.Ε., αλλά αντιμετωπίζει τον πιθανό κίνδυνο καταστροφής από τους δασμούς 30% του Ντόναλντ Τραμπ και απειλεί με αντίποινα, κάτι το οποίο θα έβλαπτε τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία, φυσικά, για τους δασμούς του Τραμπ. Το συνολικό εμπορικό πλεόνασμα της Ε.Ε. με τις ΗΠΑ πέρυσι, λαμβανομένων υπόψη των αγαθών και των υπηρεσιών, ανήλθε στο ταπεινό ποσό των 50 δισ. ευρώ (43 δισ. λίρες), δηλαδή λιγότερο από το 3% του διμερούς εμπορίου. Οι αγορές πιστεύουν ότι τα λόγια του Αμερικανού προέδρου είναι πιο δυνατά από τις πράξεις του και ότι η πρόσφατη εμπειρία δείχνει πως θα κάνει πίσω όσον αφορά τους δασμούς. Ωστόσο, οι πολιτικοί ηγέτες δεν μπορούν να βασίζονται σε αυτό. Η Ευρώπη χρειάζεται ταχύτερη ανάπτυ-ξη, όχι έναν εμπορικό πόλεμο που θα πάει πίσω την ανάπτυξη.
ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing
