Η Γη θερμαίνεται και η άγρια ζωή μετακινείται προς υψηλότερα, πιο δροσερά εδάφη. Τα ελάφια, τα κουνέλια και οι κάστορες μετακινούνται στην Αρκτική. Πεταλούδες που κάποτε ήταν κοινές στο Μεξικό είναι τώρα πιο πιθανό να εντοπιστούν στον Καναδά. Και οι άνθρωποι, όμως, μετακινούνται επίσης. Η μαζική κλιματική μετανάστευση είναι ο μεγάλος “εφιάλτης” που θα κρατήσει την ασφάλεια των συνόρων στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας για δεκαετίες -και όχι μόνο για τους ακροδεξιούς κινδυνολόγους. Φυσικά, αυτό συμβαίνει ήδη. Τα στοιχεία για την εθνικότητα των προσφύγων που έφτασαν φέτος με μικρές βάρκες δείχνουν ότι στην κορυφή της λίστας βρίσκονται Αφγανοί, Ερυθραίοι, Ιρανοί, Σύροι και Σουδανοί. Όλοι έχουν τους πολιτικούς τους φόβους, όλοι θέλουν να βελτιώσουν τη ζωή τους, αλλά οι περισσότεροι αποτελούν και την εμπροσθοφυλακή της μεγάλης κλιματικής εξόδου.

Οι Αφγανοί τρέπονται σε φυγή από τους Ταλιμπάν φυσικά, αλλά και από τον καυτό καιρό που προκαλεί σοβαρή ξηρασία και πλημμύρες, οι οποίες έχουν εκτοπίσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, έχουν καταστρέψει σπίτια και έχουν αυξήσει τη θνησιμότητα. Διαφεύγουν, όχι μόνο από την καταστολή των Ταλιμπάν, αλλά και από την ανικανότητα των Ταλιμπάν να αντιμετωπίσουν μια εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Στις βάρκες που διασχίζουν τη Μάγχη υπάρχουν επίσης τεχνικοί εμπειρογνώμονες, ηττημένοι στον πόλεμο της Καμπούλ μεταξύ θρησκείας και επιστήμης και η φυγή τους, μέρος της αφγανικής διαρροής επιστημονικού δυναμικού, καθιστά πολύ πιο δύσκολο για τη χώρα να συνδεθεί με τη διεθνή χρηματοδότηση για το κλίμα. Κάτι παρόμοιο ισχύει και για τους Ιρανούς που μετακινούνται, πολλοί από τους οποίους έχουν αποκαρδιωθεί από τη λεγόμενη «μαφία του νερού» στο Ιράν, που συνδέει το υπουργείο Ενέργειας, αξιωματικούς των Φρουρών της Επανάστασης και διεφθαρμένους εργολάβους. Πρόκειται για μια συμμορία που αποφασίζει για την κατασκευή και τη συντήρηση των φραγμάτων και η οποία διαιωνίζει δεκαετίες κακοδιαχείρισης και λειψυδρίας. Όσοι διαφεύγουν από το Ιράν δεν κατηγορούν την ξηρασία και την ερημοποίηση για την εκρηκτική αύξηση των τιμών των τροφίμων, αλλά τη σαπίλα του ίδιου του καθεστώτος.

Η κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα συνδέονται με τον πόλεμο, τη ριζοσπαστικοποίηση και την αναζήτηση ασφάλειας, ωθώντας τους πληθυσμούς να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Το Ινστιτούτο Οικονομίας και Ειρήνης υπολογίζει ότι έως το 2050 θα μπορούσαν να υπάρξουν 1,2 δισεκατομμύρια κλιματικοί πρόσφυγες. Ωστόσο αυτό δεν είναι κάτι παραπάνω από μια τεκμηριωμένη εικασία, βασισμένη στην εκτίμηση της χαμηλής κοινωνικής ανθεκτικότητας χωρών που θεωρείται ότι εκτίθενται περισσότερο σε ακραία καιρικά φαινόμενα.

Ορισμένες έρευνες υποδηλώνουν ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί σαφή «ενισχυτικό παράγοντα απειλών» και ότι υπάρχει σχέση μεταξύ θερμότητας και επιθετικότητας: με κάθε μακροπρόθεσμη αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0,5 °C, ο κίνδυνος ένοπλης σύγκρουσης αυξάνεται κατά 10 έως 20 %. Και αυτό φαίνεται να είναι κάτι περισσότερο από ένα προαίσθημα. Υπάρχουν ακόμη πολλά κενά στα δεδομένα. Είναι όμως σαφές ότι η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, ότι η θερμοκρασία αυξάνεται και ότι κάποιες φορές οι βροχοπτώσεις είναι καταρρακτώδεις. Αυτό που δεν γνωρίζουμε ακριβώς είναι η σχέση μεταξύ της ερημοποίησης στο Σαχέλ, για παράδειγμα, και της μετανάστευσης των νέων και της πιθανότητας στρατολόγησής τους από τρομοκρατικές ομάδες. Η αποτυχία να δεχτούμε νεαρούς άνδρες πρόσφυγες λόγω του κλίματος θα οδηγήσει τελικά σε αύξηση του αριθμού των τζιχαντιστών στην υποσαχάρια Αφρική; Δεν γνωρίζουμε αν οι συγκρούσεις για τη λειψυδρία στη λεκάνη του Νείλου μεταξύ Αιγύπτου, Σουδάν και Αιθιοπίας έχουν τη δυνατότητα να εξαπλωθούν σε έναν πόλεμο που θα μας αγγίξει όλους. Η διπλωματία πρέπει να δείξει μεγαλύτερη προσοχή στη διαχείριση των διασυνοριακών πόρων, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που οι προϋπολογισμοί για τη διεθνή βοήθεια μειώνονται.

Όπως η μετανάστευση παρουσιάζει παράγοντες ώθησης και έλξης, αντίστοιχα, έτσι και η κλιματική αλλαγή εκδηλώνεται τόσο ως ξαφνική καταστροφή, όπως οι πλημμύρες, όσο και ως αργή διαδικασία, όπως η ερημοποίηση (η οποία συχνά επιδεινώνεται από την αποψίλωση των θάμνων και των δέντρων από τον άνθρωπο ή από την αδυναμία του κράτους να διαχειριστεί το νερό και τη γη). Η αργή κλιματική αλλαγή δίνει χρόνο για ανθρώπινη παρέμβαση, την κατασκευή αναχωμάτων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό των περιοχών που πλήττονται από πλημμύρες ότι οι κάτοικοι διαβάζουν τα πρώιμα σημάδια ανόδου των νερών και μετακινούνται σε ψηλότερα εδάφη. Όμως, σπάνια επρόκειτο για μετανάστευση — ήταν προσωρινή εκτόπιση, η συνειδητοποίηση από τους ανθρώπους που μετακινούνταν ότι είχαν εγκατασταθεί στις πεδινές περιοχές λόγω της γονιμότητάς τους και η πίστη ότι η κοινότητά τους θα επιβίωνε όταν τα νερά υποχωρούσαν. Όμως, αν οι κλιματικές αλλαγές γίνουν πιο δραματικές, αυτή η επιστροφή δεν θα είναι πλέον δυνατή. Δεν πρόκειται για ανθρώπους που επιθυμούν να «εισβάλουν» στην Ευρώπη. Η μεταναστευτική πολιτική της Δύσης έχει ως στόχο να αποτρέψει τους οικονομικούς μετανάστες, αλλά δεν θα αποδώσει, όπως έχει σχεδιαστεί σήμερα, έναντι όσων φεύγουν από την κλιματική έκτακτη ανάγκη.

Αντίθετα, η διεθνής βοήθεια θα πρέπει να αποκατασταθεί και να στοχεύεται πιο προσεκτικά, ώστε να διευκολύνει την προσαρμογή σε έναν κόσμο που φαίνεται πως θα βρεθεί όλο και περισσότερο κάτω από το νερό. Η Αυστραλία έκανε μια αξιοσημείωτη προσφορά στον λαό του Τουβαλού, τα νησιά του οποίου, αν οι προβλέψεις επιβεβαιωθούν, μπορεί σύντομα να εξαφανιστούν. Το σχέδιο είναι να μετακινηθούν οι 11.000 κάτοικοι, λίγες εκατοντάδες ανά έτος, και να εγκατασταθούν στην Αυστραλία. Ωστόσο, το ζήτημα με τους μετανάστες που μόλις έχασαν το νησί τους είναι ότι δεν μπορείς να τους στείλεις πίσω στην πατρίδα τους.

Φυσικά, οι 11.000 είναι μόνο ένα μικρό μέρος αυτών που έχουν διασχίσει τη Μάγχη. Η μελλοντική πολιτική θα εξαρτηθεί τελικά από τους αριθμούς. Προς το παρόν, η υπόσχεση του υπουργού Εξωτερικών, Ντέιβιντ Λάμι, να στείλει μια ομάδα ειδικών μετανάστευσης στη Δυτική Αφρική για να εντοπίζουν πλαστά θεωρήσεις εισόδου φαίνεται ανεπαρκής. Για τη δεκαετία του 2060 προβλέπεται παγκόσμια έκρηξη του πληθυσμού. Εάν υπάρξει ταυτόχρονη πορεία προς το βορρά από τα υποσαχάρια κράτη, τότε τα ευρωπαϊκά λιμάνια και αεροδρόμια θα υπερφορτωθούν. Η συριακή μετανάστευση του 2015, μια φυγή ενός εκατομμυρίου ανθρώπων από τον πόλεμο και τη δικτατορία του Άσαντ, ανέτρεψε την ευρωπαϊκή πολιτική. Τώρα φαίνεται πως έρχεται κάτι πολύ μεγαλύτερο και δεν μπορούμε καν να συμφωνήσουμε στο αν υπάρχουν οι λεγόμενοι κλιματικοί πρόσφυγες, πώς μπορούν να βοηθηθούν καλύτερα και πώς η κοινωνία, η δική τους και η δική μας, πρέπει να προετοιμαστεί για τις αναταράξεις.


ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing