EnΟ Τραµπ ισχυρίζεται ότι έχει τερµατίσει περισσότερους πολέµους από τον ΟΗΕ, έχει όµως δίκιο;
Τι απάντησε ο Γκουτέρες
Καθώς τα έθνη συγκεντρώνονται για την 80ή Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωµένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, τίθενται ερωτήµατα σχετικά µε τη χρησιµότητα του Οργανισµού, καθώς και µε το µέλλον του
Ο Αντόνιο Γκουτέρες, ο 9ος γενικός γραµµατέας των Ηνωµένων Εθνών, κάθεται σκυµµένος πίσω από ένα γραφείο σε ένα γκρίζο δωµάτιο χωρίς παράθυρα, στην παγκόσµια έδρα του Οργανισµού, απαντώντας σε ερωτήσεις σε αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και πορτογαλικά. «∆ιανύετε τη δεύτερη θητεία σας, κύριε», αναφέρει ένας δηµοσιογράφος. «Σας αποµένει ένας χρόνος και λίγοι µήνες, ενώ ο κόσµος φλέγεται». Βρισκόµαστε στον δεύτερο όροφο του πύργου µε τα µπλε τζάµια, που υψώνεται πάνω από ένα µοντέρνο, θεµατικό πάρκο µε λευκά µαρµάρινα κτίρια, φράχτες, αφηρηµένα αγάλµατα και ένα κοµµάτι του Τείχους του Βερολίνου. Ο πύργος καλύπτει έξι τετράγωνα και βρίσκεται µε την πλάτη προς τον ποταµό Ιστ Ρίβερ, µε θέα προς το Μανχάταν, απέναντι από έναν φράχτη µε σηµαίες. «Ο ΟΗΕ [και] εσείς [στην] ηγεσία του, απογοητεύσατε τους λαούς της Παλαιστίνης και της Γάζας, της Ουκρανίας, του Σουδάν, της Υεµένης, της Μιανµάρ και της Αϊτής», δηλώνει ο δηµοσιογράφος στον Γκουτέρες. Μήπως σκέφτεται να παραιτηθεί ως ένδειξη διαµαρτυρίας; Ο Γκουτέρες είναι µικρόσωµος, µε κυρτούς ώµους, στρογγυλό πρόσωπο και σχεδόν αόρατο λαιµό. Οι συνάδελφοί του υποστηρίζουν ότι η θέση του µοιάζει µε ένα ποτήρι γεµάτο δηλητήριο και συχνά φαίνεται σαν να το έχει ήδη πιει και το µόνο που περιµένει είναι να φτάσουν οι τοξίνες στην καρδιά του.
Οι σακούλες κάτω από τα µάτια του µοιάζουν µε ηπείρους. Χαµογελάει βλοσυρά στον δηµοσιογράφο. «Νοµίζω ότι η παραίτησή µου θα γίνει δεκτή µε µεγάλη χαρά από όλους όσοι συµπεριφέρονται ανάρµοστα», τονίζει. «Συνεπώς, δεν θα τους δώσω αυτή την ευχαρίστηση». Μία άλλη δηµοσιογράφος, βετεράνος σε τέτοιου τύπου συνεντεύξεις Τύπου, ρωτάει ποιος είναι ο ρόλος του ΟΗΕ. «Προφανώς, ο ΟΗΕ αποτελεί ένα Συµβούλιο Ασφαλείας», της απαντά ο Γκουτέρες, «και οι γεωπολιτικές διαιρέσεις έχουν παραλύσει αυτό το Συµβούλιο Ασφαλείας, το οποίο έχει την πρωταρχική ευθύνη να διατηρεί την ειρήνη και την ασφάλεια στον κόσµο. Οµως ο ΟΗΕ είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα Συµβούλιο Ασφαλείας». «Τι είναι;», ρωτά εκείνη. Η ίδια καλύπτει θέµατα που αφορούν τον ΟΗΕ εδώ και 25 χρόνια και γνωρίζει τα πάντα γι’ αυτόν. Ωστόσο, αυτή είναι η ατµόσφαιρα που επικρατεί στην 80ή Σύνοδο του ΟΗΕ. Κάθε τόσο κάποιος αναρωτιέται αν θα υπάρξει 81η. Το Συµβούλιο Ασφαλείας έχει παραλύσει, η εµπιστοσύνη στη δύναµη του ∆ιεθνούς ∆ικαίου µειώνεται και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις του ΟΗΕ αντιµετωπίζουν την απώλεια περίπου του ενός τρίτου της χρηµατοδότησής τους, καθώς οι ΗΠΑ και άλλες χώρες µειώνουν δραστικά τους προϋπολογισµούς για την παροχή βοήθειας. Σε εκτελεστικό διάταγµα τον Αύγουστο, µε το οποίο επιδίωκε να ακυρώσει περίπου 5 δισεκατοµµύρια δολάρια σε βοήθεια, συµπεριλαµβανοµένων 393 εκατοµµυρίων δολαρίων για τις ειρηνευτικές δυνάµεις του ΟΗΕ, ο πρόεδρος Τραµπ ισχυρίστηκε ότι «µέσω της διπλωµατίας America First» έχει «τερµατίσει περισσότερους πολέµους σε οκτώ µήνες απ’ ό,τι ο ΟΗΕ σε 80 χρόνια».
Αναµένεται να επαναλάβει τον ισχυρισµό αυτόν στην οµιλία του προς τον ΟΗΕ την Τρίτη (σ.τ.µ. 23/9) και, αν και δεν είναι απολύτως αληθής, αποτελεί θέµα συζήτησης σε µια χρονιά που µια ερώτηση παρόµοια µε το σκετς των Monty Python για τους Ρωµαίους αιωρείται στον αέρα: Τι έχει προσφέρει ο ΟΗΕ για εµάς όλα αυτά τα χρόνια; «Κοιτάξτε, πρώτον, δεν υπάρχει κάτι παρόµοιο µε τον ΟΗΕ», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Γκόουαν, διευθυντής του ΟΗΕ στο International Crisis Group, το οποίο µελετά τις συγκρούσεις και την πρόληψη των συγκρούσεων. «Το σύστηµα των Ηνωµένων Εθνών περιλαµβάνει έναν τεράστιο αριθµό διαφορετικών οργανισµών. Πολλές από αυτές, όπως η ∆ιεθνής Ενωση Τηλεπικοινωνιών, δεν προβάλλονται στα πρωτοσέλιδα, αλλά στην πραγµατικότητα παρέχουν την υποδοµή για µια παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία». Αν στείλετε ένα δέµα στο εξωτερικό, «δεν σκέφτεστε: “Ευχαριστώ, Παγκόσµια Ενωση Ταχυδροµείων”. [Oµως] είναι ένας οργανισµός του ΟΗΕ και ρυθµίζει τις διεθνείς ταχυδροµικές υπηρεσίες». Στον τοµέα της διατήρησης της ειρήνης, έχουν σηµειωθεί σηµαντικές αποτυχίες: η γενοκτονία στη Ρουάντα, η σφαγή 8.000 µουσουλµάνων ανδρών και αγοριών στην πόλη Σρεµπρένιτσα της Βοσνίας, την οποία ο ΟΗΕ είχε κηρύξει ασφαλή ζώνη. Οι ειρηνοφύλακες στην Αϊτή ξεκίνησαν κατά λάθος µια επιδηµία χολέρας, που σκότωσε περίπου 10.000 ανθρώπους. Μια έρευνα της AP εντόπισε 2.000 καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση εναντίον µελών ειρηνευτικών δυνάµεων σε διάστηµα 12 ετών.
Ωστόσο, µετά τις καταστροφές στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπήρξε µια περίοδος κατά την οποία ο ΟΗΕ κατάφερε να επιτύχει σηµαντικά αποτελέσµατα στην παύση των πολέµων και τη διατήρηση της ειρήνης στη Μοζαµβίκη, τη Λιβερία, την Ανγκόλα, το Ανατολικό Τιµόρ και το Ελ Σαλβαδόρ. Ισως είναι πιο εύκολο να ειπωθεί ότι τερµατίσατε έξι πολέµους σε οκτώ µήνες, παρά να µιλήσετε για δεκαετίες, κατά τις οποίες τα πράγµατα καταρρέουν. «Ο ΟΗΕ συνέβαλε ουσιαστικά στο τέλος του εµφύλιου πολέµου στο Νεπάλ», δήλωσε ο Γκόουαν. «Μέχρι πριν από δύο εβδοµάδες θα το θεωρούσαµε επιτυχία, αλλά τώρα, ξαφνικά, το Νεπάλ βρίσκεται και πάλι στο χείλος του γκρεµού». Υπάρχουν επίσης περιοχές, όπως το Νότιο Σουδάν ή η Κεντροαφρικανική ∆ηµοκρατία, όπου το κράτος είναι αδύναµο και οι ειρηνευτικές δυνάµεις παρέχουν ένα ελάχιστο επίπεδο σταθερότητας, αλλά είναι πιθανό να παραµείνουν εκεί επ' αόριστον. «Η κυβέρνηση Τραµπ έχει δηλώσει ότι κάτι τέτοιο είναι απαράδεκτο», είπε ο Γκόουαν. Ζητούν να δουν µια ολοκληρωµένη στρατηγική εξόδου. «Μπορείτε να το δείτε µε δύο διαφορετικούς τρόπους. Μπορείτε να το δείτε ως απόδειξη ότι η διατήρηση της ειρήνης δεν λειτουργεί ή ότι απλώς φορτώνετε ορισµένες εξαιρετικά δύσκολες υποθέσεις στον ΟΗΕ.
Το γεγονός ότι του ζητούν να εκτελέσει δύσκολες εργασίες δεν αποδεικνύει ότι είναι άχρηστος». Τα δύσκολα πράγµατα γίνονται όλο και πιο δύσκολα. Πέρυσι, 380 εργαζόµενοι της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ σκοτώθηκαν, δηλαδή ο υψηλότερος αριθµός που έχει καταγραφεί ποτέ. Φέτος έχουν ήδη σκοτωθεί 270. Η Κέλι Ραζούκ, αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Επιτροπής ∆ιάσωσης, δήλωσε: «Ο ΟΗΕ δεν είναι σε καµία περίπτωση τέλειος. Οµως, σήµερα είναι πιο απαραίτητος από ποτέ, και ειδικά στις περιοχές που βρίσκονται σε κρίση, χρειάζεται ο ΟΗΕ για τη θεσµική του γνώση, για την ικανότητά του να συνεργάζεται µε ΜΚΟ, για την ανεξαρτησία και την αµεροληψία του». Το ανθρωπιστικό έργο του ΟΗΕ -τροφή, στέγη και εµβόλια, το έργο που οι περισσότεροι παρατηρητές θεωρούν ως το καλύτερο του ΟΗΕ- βρίσκεται επίσης σε δύσκολη θέση λόγω των περικοπών της κυβέρνησης Τραµπ. Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι αξιωµατούχοι του ΟΗΕ τείνουν να τονίζουν ότι δεν αφορά µόνο τις ΗΠΑ. Η Βρετανία, η Γερµανία και ο Καναδάς έκαναν επίσης περικοπές. «Εχουµε λάβει χρηµατοδότηση µόνο για το 19% των αναγκών µας», δήλωσε ο Τοµ Φλέτσερ, Βρετανός διπλωµάτης και συγγραφέας, ο οποίος είναι πλέον αναπληρωτής γενικός γραµµατέας για ανθρωπιστικά θέµατα, σε συνέντευξη Τύπου πριν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Οπως είπε, εκατοντάδες οργανώσεις παροχής βοήθειας έχουν κλείσει. Το Γραφείο Συντονισµού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ χάνει περίπου το ένα τέταρτο του εργατικού δυναµικού του. «Πρόκειται για ανθρώπους που είναι απόλυτα αφοσιωµένοι στην ανθρωπιστική δράση... τους οποίους δεν µπορούµε να διατηρήσουµε υπό το νέο πλαίσιο χρηµατοδότησης».
Ο Φλέτσερ διατυπώνει µια θεωρία για τους λόγους της µείωσης της εµπιστοσύνης προς τον ΟΗΕ και την εκφράζει µε τη µορφή PowerPoint, ενώ χρειάζεται ένα ολόκληρο απόγευµα για να την παρουσιάσει. Πιστεύει ότι ξεκίνησε µε την οικονοµική κρίση του 2008. «Μετά από αυτή την εξέλιξη, ο κόσµος άλλαξε κατεύθυνση προς το χειρότερο», είπε. «Η άνοδος του εθνικισµού, η άνοδος της πόλωσης». Υπήρξαν στιγµές που ο ΟΗΕ θεωρήθηκε ζωτικής σηµασίας για την οµαλή λειτουργία του κόσµου. Ο Χιου Ντούγκαν, Αµερικανός διπλωµάτης που υπηρέτησε υπό την ηγεσία 11 πρεσβευτών των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, έλαβε τα καθήκοντά του το 1989, όταν ο ΟΗΕ βρισκόταν στα πρώτα του σαράντα χρόνια. Ο χώρος που προοριζόταν για τον Τύπο, ο οποίος σήµερα είναι συχνά άδειος, «έµοιαζε µε θάλασσα από γραφοµηχανές, το ένα τραπέζι δίπλα στο άλλο», ανέφερε. «Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης διαδραµατιζόταν σε αυτό το µονόπρακτο έργο, που δεν απέχει πολύ από το Μπρόντγουεϊ, µε ηθοποιούς να υποδύονται αναµενόµενους ρόλους - µερικοί στερεότυποι, άλλοι εκπληκτικοί». Τώρα, που ο Ψυχρός Πόλεµος είχε τελειώσει, «ήταν ώρα να θέσουµε σε λειτουργία τον ΟΗΕ», δήλωσε. Ακόµα και τότε, οι ΗΠΑ διατηρούσαν µια αµφιθυµία απέναντί του, δήλωσε ο Ντούγκαν. «Ο Τζορτζ Ουάσινγκτον, στην οµιλία του κατά την αποχώρησή του από την προεδρία, είπε τη γνωστή φράση, ότι “πρέπει να είµαστε επιφυλακτικοί απέναντι στις ξένες εµπλοκές”. Γιατί µια πολύ ισχυρή χώρα να θέλει να έρχεται αντιµέτωπη, έστω και σε µικρό βαθµό, µε την υποχρέωση να συµµετέχει σε ένα πολυµερές φόρουµ και να αποκαλύπτει τις προτιµήσεις της;». Κάθε τόσο, στις ΗΠΑ, κάποιος προτείνει να διώξουν τους διπλωµάτες και να µετατρέψουν το µέρος σε διαµερίσµατα δίπλα στο ποτάµι.
Τον Φεβρουάριο, οι Ρεπουµπλικανοί στο Κογκρέσο υπέβαλαν νοµοσχέδιο που θα αποσύρει τις ΗΠΑ από τον ΟΗΕ και θα καταργήσει τη συνθήκη που καθιέρωσε την έδρα του στο Μανχάταν, επικαλούµενοι, µεταξύ άλλων, τη µεταχείριση του Ισραήλ στον ΟΗΕ, τη «διάδοση της κλιµατικής υστερίας» από τον Oργανισµό και το γεγονός ότι η Κίνα εξελέγη µέλος του Συµβουλίου Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων του ΟΗΕ. Ορισµένοι επικριτές του ΟΗΕ εξακολουθούν να βλέπουν την αξία της παρουσίας του στη Νέα Υόρκη. Είναι χρήσιµο για τις αµερικανικές υπηρεσίες κατασκοπείας, οι οποίες µπορούν να συγκεντρώνουν κάθε είδους πληροφορίες στο έδαφός τους. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις της πόλης για το 2016, ο ΟΗΕ συνέβαλε µε 3,69 δισεκατοµµύρια δολάρια στην οικονοµία της, ενώ η ιδιότητα του διοργανωτή προσφέρει και άλλα πλεονεκτήµατα. «Πρόκειται για τη δύναµη της σύγκλησης», δήλωσε ο Ντούγκαν. «Η ιδέα ότι, αν απλώς µαζευόµασταν και συζητούσαµε τα πράγµατα, ο κόσµος θα γινόταν καλύτερος. Η αίσθηση αυτή εξακολουθεί να είναι έντονη σε όλους τους κύκλους των ΗΠΑ, ανεξάρτητα από το πολιτικό χρώµα». Ο Ντούγκαν υπηρέτησε στη δεύτερη κυβέρνηση Τραµπ και υποστηρίζει την πιο συναλλακτική προσέγγιση του Τραµπ στον ΟΗΕ. Είναι συν-συγγραφέας του βιβλίου µε τίτλο «The New Multilateralism» («Ο νέος πολυµερισµός») και έχει κατασκευάσει µερικά καπέλα, στα χρώµατα του ΟΗΕ, µε την επιγραφή MUNGA: Κάντε τον ΟΗΕ ξανά µεγάλο. «∆εν είναι θέµα αγάπης ή µίσους», ανέφερε. «Είναι θέµα δέσµευσης υπό όρους».
Ο Τραµπ ασκεί σηµαντική διπλωµατία µπροστά στις κάµερες, στο Οβάλ Γραφείο, αλλά ο ΟΗΕ εξακολουθεί να παρέχει ένα «εργαλείο» για την οικοδόµηση της ειρήνης, την επίλυση συγκρούσεων και την προώθηση των συµφερόντων των ΗΠΑ, δήλωσε ο Ντούγκαν. «Το σήµα είναι αναγνωρίσιµο σε όλο τον κόσµο. Ο ιδεαλισµός. Είναι σχεδόν θαύµα το γεγονός ότι αποτελεί µια βιώσιµη βάση ιδεαλισµού, παρά τις αδυναµίες του, παρά τα θεσµικά του προβλήµατα». Ο Γκουτέρες είχε προφανώς την ελπίδα να παρουσιάσει κάποιες µεγάλες ιδέες για τη θεσµική µεταρρύθµιση στη φετινή συνάντηση. «Ουσιαστικά, ζήτησε από ολόκληρο το σύστηµα να προτείνει µεγάλες ιδέες για πιθανές µεταρρυθµίσεις ή συγχωνεύσεις των οργανισµών του ΟΗΕ», δήλωσε ο Γκόουαν. Οπως είπε, ήταν επόµενο ότι αυτές οι οργανώσεις δεν ήταν και πολύ πρόθυµες να διευκρινίσουν τον τρόπο µε τον οποίο θα µπορούσαν να διασπαστούν. Και ο ΟΗΕ παλεύει µε υπαρξιακά ερωτήµατα σχετικά µε το αν µπορεί να εκπληρώσει τις βασικές του λειτουργίες. «Μπορούµε να κατηγορήσουµε τον Τραµπ και νοµίζω ότι ο Τραµπ είναι η άµεση αιτία. Οµως, στην πραγµατικότητα, η αναπτυξιακή βοήθεια έχει µειωθεί εδώ και καιρό. Πολλοί αξιωµατούχοι του ΟΗΕ θα έλεγαν ιδιωτικά ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αναπόφευκτο. Ο Τραµπ το προώθησε. [Απλώς] συµβαίνει µε τον πιο χαοτικό τρόπο». Πιστεύει ότι ο Οργανισµός θα επιβιώσει, αλλά θα συρρικνωθεί, σύµφωνα µε τις µειωµένες συνθήκες του. Οι υπερασπιστές του συχνά υποστηρίζουν ότι είναι δύσκολο να αποδείξει κανείς το αντίθετο: να δείξει τι θα µπορούσε να είχε συµβεί αν δεν υπήρχε αυτό το συγκρότηµα κτιρίων στην Πρώτη Λεωφόρο, µε τις υπηρεσίες και τις αποστολές του. Για παράδειγµα, δεν έχει ξεσπάσει ακόµη ο Γ’ Παγκόσµιος Πόλεµος.
Ο Γκόουαν δεν είναι σίγουρος αν αυτό αληθεύει. «Είναι αλήθεια ότι ο ΟΗΕ προσέφερε έναν χώρο όπου, σε διάφορες χρονικές στιγµές, οι χώρες µε πυρηνικές δυνάµεις µπόρεσαν να συζητήσουν», τόνισε. Ωστόσο, οι άνθρωποι «το αναφέρουν όλο και πιο συχνά, επειδή ο Γ’ Παγκόσµιος Πόλεµος φαίνεται λίγο πιο πιθανός. Και θα ήταν καλό να διατηρήσουµε αυτό το ρεκόρ».
ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing
Οι σακούλες κάτω από τα µάτια του µοιάζουν µε ηπείρους. Χαµογελάει βλοσυρά στον δηµοσιογράφο. «Νοµίζω ότι η παραίτησή µου θα γίνει δεκτή µε µεγάλη χαρά από όλους όσοι συµπεριφέρονται ανάρµοστα», τονίζει. «Συνεπώς, δεν θα τους δώσω αυτή την ευχαρίστηση». Μία άλλη δηµοσιογράφος, βετεράνος σε τέτοιου τύπου συνεντεύξεις Τύπου, ρωτάει ποιος είναι ο ρόλος του ΟΗΕ. «Προφανώς, ο ΟΗΕ αποτελεί ένα Συµβούλιο Ασφαλείας», της απαντά ο Γκουτέρες, «και οι γεωπολιτικές διαιρέσεις έχουν παραλύσει αυτό το Συµβούλιο Ασφαλείας, το οποίο έχει την πρωταρχική ευθύνη να διατηρεί την ειρήνη και την ασφάλεια στον κόσµο. Οµως ο ΟΗΕ είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα Συµβούλιο Ασφαλείας». «Τι είναι;», ρωτά εκείνη. Η ίδια καλύπτει θέµατα που αφορούν τον ΟΗΕ εδώ και 25 χρόνια και γνωρίζει τα πάντα γι’ αυτόν. Ωστόσο, αυτή είναι η ατµόσφαιρα που επικρατεί στην 80ή Σύνοδο του ΟΗΕ. Κάθε τόσο κάποιος αναρωτιέται αν θα υπάρξει 81η. Το Συµβούλιο Ασφαλείας έχει παραλύσει, η εµπιστοσύνη στη δύναµη του ∆ιεθνούς ∆ικαίου µειώνεται και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις του ΟΗΕ αντιµετωπίζουν την απώλεια περίπου του ενός τρίτου της χρηµατοδότησής τους, καθώς οι ΗΠΑ και άλλες χώρες µειώνουν δραστικά τους προϋπολογισµούς για την παροχή βοήθειας. Σε εκτελεστικό διάταγµα τον Αύγουστο, µε το οποίο επιδίωκε να ακυρώσει περίπου 5 δισεκατοµµύρια δολάρια σε βοήθεια, συµπεριλαµβανοµένων 393 εκατοµµυρίων δολαρίων για τις ειρηνευτικές δυνάµεις του ΟΗΕ, ο πρόεδρος Τραµπ ισχυρίστηκε ότι «µέσω της διπλωµατίας America First» έχει «τερµατίσει περισσότερους πολέµους σε οκτώ µήνες απ’ ό,τι ο ΟΗΕ σε 80 χρόνια».
Αναµένεται να επαναλάβει τον ισχυρισµό αυτόν στην οµιλία του προς τον ΟΗΕ την Τρίτη (σ.τ.µ. 23/9) και, αν και δεν είναι απολύτως αληθής, αποτελεί θέµα συζήτησης σε µια χρονιά που µια ερώτηση παρόµοια µε το σκετς των Monty Python για τους Ρωµαίους αιωρείται στον αέρα: Τι έχει προσφέρει ο ΟΗΕ για εµάς όλα αυτά τα χρόνια; «Κοιτάξτε, πρώτον, δεν υπάρχει κάτι παρόµοιο µε τον ΟΗΕ», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Γκόουαν, διευθυντής του ΟΗΕ στο International Crisis Group, το οποίο µελετά τις συγκρούσεις και την πρόληψη των συγκρούσεων. «Το σύστηµα των Ηνωµένων Εθνών περιλαµβάνει έναν τεράστιο αριθµό διαφορετικών οργανισµών. Πολλές από αυτές, όπως η ∆ιεθνής Ενωση Τηλεπικοινωνιών, δεν προβάλλονται στα πρωτοσέλιδα, αλλά στην πραγµατικότητα παρέχουν την υποδοµή για µια παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία». Αν στείλετε ένα δέµα στο εξωτερικό, «δεν σκέφτεστε: “Ευχαριστώ, Παγκόσµια Ενωση Ταχυδροµείων”. [Oµως] είναι ένας οργανισµός του ΟΗΕ και ρυθµίζει τις διεθνείς ταχυδροµικές υπηρεσίες». Στον τοµέα της διατήρησης της ειρήνης, έχουν σηµειωθεί σηµαντικές αποτυχίες: η γενοκτονία στη Ρουάντα, η σφαγή 8.000 µουσουλµάνων ανδρών και αγοριών στην πόλη Σρεµπρένιτσα της Βοσνίας, την οποία ο ΟΗΕ είχε κηρύξει ασφαλή ζώνη. Οι ειρηνοφύλακες στην Αϊτή ξεκίνησαν κατά λάθος µια επιδηµία χολέρας, που σκότωσε περίπου 10.000 ανθρώπους. Μια έρευνα της AP εντόπισε 2.000 καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση εναντίον µελών ειρηνευτικών δυνάµεων σε διάστηµα 12 ετών.
Ωστόσο, µετά τις καταστροφές στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπήρξε µια περίοδος κατά την οποία ο ΟΗΕ κατάφερε να επιτύχει σηµαντικά αποτελέσµατα στην παύση των πολέµων και τη διατήρηση της ειρήνης στη Μοζαµβίκη, τη Λιβερία, την Ανγκόλα, το Ανατολικό Τιµόρ και το Ελ Σαλβαδόρ. Ισως είναι πιο εύκολο να ειπωθεί ότι τερµατίσατε έξι πολέµους σε οκτώ µήνες, παρά να µιλήσετε για δεκαετίες, κατά τις οποίες τα πράγµατα καταρρέουν. «Ο ΟΗΕ συνέβαλε ουσιαστικά στο τέλος του εµφύλιου πολέµου στο Νεπάλ», δήλωσε ο Γκόουαν. «Μέχρι πριν από δύο εβδοµάδες θα το θεωρούσαµε επιτυχία, αλλά τώρα, ξαφνικά, το Νεπάλ βρίσκεται και πάλι στο χείλος του γκρεµού». Υπάρχουν επίσης περιοχές, όπως το Νότιο Σουδάν ή η Κεντροαφρικανική ∆ηµοκρατία, όπου το κράτος είναι αδύναµο και οι ειρηνευτικές δυνάµεις παρέχουν ένα ελάχιστο επίπεδο σταθερότητας, αλλά είναι πιθανό να παραµείνουν εκεί επ' αόριστον. «Η κυβέρνηση Τραµπ έχει δηλώσει ότι κάτι τέτοιο είναι απαράδεκτο», είπε ο Γκόουαν. Ζητούν να δουν µια ολοκληρωµένη στρατηγική εξόδου. «Μπορείτε να το δείτε µε δύο διαφορετικούς τρόπους. Μπορείτε να το δείτε ως απόδειξη ότι η διατήρηση της ειρήνης δεν λειτουργεί ή ότι απλώς φορτώνετε ορισµένες εξαιρετικά δύσκολες υποθέσεις στον ΟΗΕ.
Το γεγονός ότι του ζητούν να εκτελέσει δύσκολες εργασίες δεν αποδεικνύει ότι είναι άχρηστος». Τα δύσκολα πράγµατα γίνονται όλο και πιο δύσκολα. Πέρυσι, 380 εργαζόµενοι της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ σκοτώθηκαν, δηλαδή ο υψηλότερος αριθµός που έχει καταγραφεί ποτέ. Φέτος έχουν ήδη σκοτωθεί 270. Η Κέλι Ραζούκ, αντιπρόεδρος της ∆ιεθνούς Επιτροπής ∆ιάσωσης, δήλωσε: «Ο ΟΗΕ δεν είναι σε καµία περίπτωση τέλειος. Οµως, σήµερα είναι πιο απαραίτητος από ποτέ, και ειδικά στις περιοχές που βρίσκονται σε κρίση, χρειάζεται ο ΟΗΕ για τη θεσµική του γνώση, για την ικανότητά του να συνεργάζεται µε ΜΚΟ, για την ανεξαρτησία και την αµεροληψία του». Το ανθρωπιστικό έργο του ΟΗΕ -τροφή, στέγη και εµβόλια, το έργο που οι περισσότεροι παρατηρητές θεωρούν ως το καλύτερο του ΟΗΕ- βρίσκεται επίσης σε δύσκολη θέση λόγω των περικοπών της κυβέρνησης Τραµπ. Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι αξιωµατούχοι του ΟΗΕ τείνουν να τονίζουν ότι δεν αφορά µόνο τις ΗΠΑ. Η Βρετανία, η Γερµανία και ο Καναδάς έκαναν επίσης περικοπές. «Εχουµε λάβει χρηµατοδότηση µόνο για το 19% των αναγκών µας», δήλωσε ο Τοµ Φλέτσερ, Βρετανός διπλωµάτης και συγγραφέας, ο οποίος είναι πλέον αναπληρωτής γενικός γραµµατέας για ανθρωπιστικά θέµατα, σε συνέντευξη Τύπου πριν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Οπως είπε, εκατοντάδες οργανώσεις παροχής βοήθειας έχουν κλείσει. Το Γραφείο Συντονισµού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ χάνει περίπου το ένα τέταρτο του εργατικού δυναµικού του. «Πρόκειται για ανθρώπους που είναι απόλυτα αφοσιωµένοι στην ανθρωπιστική δράση... τους οποίους δεν µπορούµε να διατηρήσουµε υπό το νέο πλαίσιο χρηµατοδότησης».
Ο Φλέτσερ διατυπώνει µια θεωρία για τους λόγους της µείωσης της εµπιστοσύνης προς τον ΟΗΕ και την εκφράζει µε τη µορφή PowerPoint, ενώ χρειάζεται ένα ολόκληρο απόγευµα για να την παρουσιάσει. Πιστεύει ότι ξεκίνησε µε την οικονοµική κρίση του 2008. «Μετά από αυτή την εξέλιξη, ο κόσµος άλλαξε κατεύθυνση προς το χειρότερο», είπε. «Η άνοδος του εθνικισµού, η άνοδος της πόλωσης». Υπήρξαν στιγµές που ο ΟΗΕ θεωρήθηκε ζωτικής σηµασίας για την οµαλή λειτουργία του κόσµου. Ο Χιου Ντούγκαν, Αµερικανός διπλωµάτης που υπηρέτησε υπό την ηγεσία 11 πρεσβευτών των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, έλαβε τα καθήκοντά του το 1989, όταν ο ΟΗΕ βρισκόταν στα πρώτα του σαράντα χρόνια. Ο χώρος που προοριζόταν για τον Τύπο, ο οποίος σήµερα είναι συχνά άδειος, «έµοιαζε µε θάλασσα από γραφοµηχανές, το ένα τραπέζι δίπλα στο άλλο», ανέφερε. «Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης διαδραµατιζόταν σε αυτό το µονόπρακτο έργο, που δεν απέχει πολύ από το Μπρόντγουεϊ, µε ηθοποιούς να υποδύονται αναµενόµενους ρόλους - µερικοί στερεότυποι, άλλοι εκπληκτικοί». Τώρα, που ο Ψυχρός Πόλεµος είχε τελειώσει, «ήταν ώρα να θέσουµε σε λειτουργία τον ΟΗΕ», δήλωσε. Ακόµα και τότε, οι ΗΠΑ διατηρούσαν µια αµφιθυµία απέναντί του, δήλωσε ο Ντούγκαν. «Ο Τζορτζ Ουάσινγκτον, στην οµιλία του κατά την αποχώρησή του από την προεδρία, είπε τη γνωστή φράση, ότι “πρέπει να είµαστε επιφυλακτικοί απέναντι στις ξένες εµπλοκές”. Γιατί µια πολύ ισχυρή χώρα να θέλει να έρχεται αντιµέτωπη, έστω και σε µικρό βαθµό, µε την υποχρέωση να συµµετέχει σε ένα πολυµερές φόρουµ και να αποκαλύπτει τις προτιµήσεις της;». Κάθε τόσο, στις ΗΠΑ, κάποιος προτείνει να διώξουν τους διπλωµάτες και να µετατρέψουν το µέρος σε διαµερίσµατα δίπλα στο ποτάµι.
Τον Φεβρουάριο, οι Ρεπουµπλικανοί στο Κογκρέσο υπέβαλαν νοµοσχέδιο που θα αποσύρει τις ΗΠΑ από τον ΟΗΕ και θα καταργήσει τη συνθήκη που καθιέρωσε την έδρα του στο Μανχάταν, επικαλούµενοι, µεταξύ άλλων, τη µεταχείριση του Ισραήλ στον ΟΗΕ, τη «διάδοση της κλιµατικής υστερίας» από τον Oργανισµό και το γεγονός ότι η Κίνα εξελέγη µέλος του Συµβουλίου Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων του ΟΗΕ. Ορισµένοι επικριτές του ΟΗΕ εξακολουθούν να βλέπουν την αξία της παρουσίας του στη Νέα Υόρκη. Είναι χρήσιµο για τις αµερικανικές υπηρεσίες κατασκοπείας, οι οποίες µπορούν να συγκεντρώνουν κάθε είδους πληροφορίες στο έδαφός τους. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις της πόλης για το 2016, ο ΟΗΕ συνέβαλε µε 3,69 δισεκατοµµύρια δολάρια στην οικονοµία της, ενώ η ιδιότητα του διοργανωτή προσφέρει και άλλα πλεονεκτήµατα. «Πρόκειται για τη δύναµη της σύγκλησης», δήλωσε ο Ντούγκαν. «Η ιδέα ότι, αν απλώς µαζευόµασταν και συζητούσαµε τα πράγµατα, ο κόσµος θα γινόταν καλύτερος. Η αίσθηση αυτή εξακολουθεί να είναι έντονη σε όλους τους κύκλους των ΗΠΑ, ανεξάρτητα από το πολιτικό χρώµα». Ο Ντούγκαν υπηρέτησε στη δεύτερη κυβέρνηση Τραµπ και υποστηρίζει την πιο συναλλακτική προσέγγιση του Τραµπ στον ΟΗΕ. Είναι συν-συγγραφέας του βιβλίου µε τίτλο «The New Multilateralism» («Ο νέος πολυµερισµός») και έχει κατασκευάσει µερικά καπέλα, στα χρώµατα του ΟΗΕ, µε την επιγραφή MUNGA: Κάντε τον ΟΗΕ ξανά µεγάλο. «∆εν είναι θέµα αγάπης ή µίσους», ανέφερε. «Είναι θέµα δέσµευσης υπό όρους».
Ο Τραµπ ασκεί σηµαντική διπλωµατία µπροστά στις κάµερες, στο Οβάλ Γραφείο, αλλά ο ΟΗΕ εξακολουθεί να παρέχει ένα «εργαλείο» για την οικοδόµηση της ειρήνης, την επίλυση συγκρούσεων και την προώθηση των συµφερόντων των ΗΠΑ, δήλωσε ο Ντούγκαν. «Το σήµα είναι αναγνωρίσιµο σε όλο τον κόσµο. Ο ιδεαλισµός. Είναι σχεδόν θαύµα το γεγονός ότι αποτελεί µια βιώσιµη βάση ιδεαλισµού, παρά τις αδυναµίες του, παρά τα θεσµικά του προβλήµατα». Ο Γκουτέρες είχε προφανώς την ελπίδα να παρουσιάσει κάποιες µεγάλες ιδέες για τη θεσµική µεταρρύθµιση στη φετινή συνάντηση. «Ουσιαστικά, ζήτησε από ολόκληρο το σύστηµα να προτείνει µεγάλες ιδέες για πιθανές µεταρρυθµίσεις ή συγχωνεύσεις των οργανισµών του ΟΗΕ», δήλωσε ο Γκόουαν. Οπως είπε, ήταν επόµενο ότι αυτές οι οργανώσεις δεν ήταν και πολύ πρόθυµες να διευκρινίσουν τον τρόπο µε τον οποίο θα µπορούσαν να διασπαστούν. Και ο ΟΗΕ παλεύει µε υπαρξιακά ερωτήµατα σχετικά µε το αν µπορεί να εκπληρώσει τις βασικές του λειτουργίες. «Μπορούµε να κατηγορήσουµε τον Τραµπ και νοµίζω ότι ο Τραµπ είναι η άµεση αιτία. Οµως, στην πραγµατικότητα, η αναπτυξιακή βοήθεια έχει µειωθεί εδώ και καιρό. Πολλοί αξιωµατούχοι του ΟΗΕ θα έλεγαν ιδιωτικά ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αναπόφευκτο. Ο Τραµπ το προώθησε. [Απλώς] συµβαίνει µε τον πιο χαοτικό τρόπο». Πιστεύει ότι ο Οργανισµός θα επιβιώσει, αλλά θα συρρικνωθεί, σύµφωνα µε τις µειωµένες συνθήκες του. Οι υπερασπιστές του συχνά υποστηρίζουν ότι είναι δύσκολο να αποδείξει κανείς το αντίθετο: να δείξει τι θα µπορούσε να είχε συµβεί αν δεν υπήρχε αυτό το συγκρότηµα κτιρίων στην Πρώτη Λεωφόρο, µε τις υπηρεσίες και τις αποστολές του. Για παράδειγµα, δεν έχει ξεσπάσει ακόµη ο Γ’ Παγκόσµιος Πόλεµος.
Ο Γκόουαν δεν είναι σίγουρος αν αυτό αληθεύει. «Είναι αλήθεια ότι ο ΟΗΕ προσέφερε έναν χώρο όπου, σε διάφορες χρονικές στιγµές, οι χώρες µε πυρηνικές δυνάµεις µπόρεσαν να συζητήσουν», τόνισε. Ωστόσο, οι άνθρωποι «το αναφέρουν όλο και πιο συχνά, επειδή ο Γ’ Παγκόσµιος Πόλεµος φαίνεται λίγο πιο πιθανός. Και θα ήταν καλό να διατηρήσουµε αυτό το ρεκόρ».
ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing
