Η πολιτική κατάρρευση της Γαλλίας είναι πρόβληµα και της Ευρώπης

Πού είναι ο Σαρλ ντε Γκωλ όταν τον χρειάζεσαι; Θαµµένος, φυσικά, σε έναν ταπεινό τάφο στο νεκροταφείο του Κολοµπέ λε ντεζ Εγκλίζ. Αλλά είναι δύσκολο σε µια εποχή νέας, επικής γαλλικής κρίσης, να ξεχάσουµε πώς, πριν από σχεδόν 70 χρόνια, ο στρατηγός µετέτρεψε µια χώρα που βρισκόταν στα πρόθυρα εµφύλιου πολέµου σε ένα ισχυρό προεδρικό σύστηµα. Και, σε σύζευξη µε τον Κόνραντ Αντενάουερ της ∆υτικής Γερµανίας, στην κινητήρια δύναµη µιας σίγουρης, ανακάµπτουσας ∆υτικής Ευρώπης.

Σήµερα, υπό τον Εµανουέλ Μακρόν, η Γαλλία µπορεί να µη βρίσκεται σε τόσο σοβαρή κατάσταση όπως το 1958, αλλά εµφανίζεται πολιτικά αποδυναµωµένη και ακυβέρνητη, χωρίς να είναι πλέον ο «φάρος» της κεντρώας ανανέωσης. Η προεδρία του ξεκίνησε µε µια σύγκριση µε τον ∆ία, τον θεό-άρχοντα των ουρανών. Σήµερα δεν ρίχνει κεραυνούς, αλλά άσφαιρα.

Η απάντησή του το 2017 στην πρόκληση της Ακροδεξιάς και της Ακροαριστεράς ήταν να σφυρηλατήσει ένα κίνηµα απαλλαγµένο από ιδεολογίες, ανοιχτό στον εκσυγχρονισµό και τις µεταρρυθµίσεις, το οποίο θα είχε ως τοτεµικό ηγέτη του έναν 39χρονο πρωτοεµφανιζόµενο πολιτικό, έτοιµο να χρησιµοποιήσει όλες τις εξουσίες της προεδρίας, µετά τον Ντε Γκωλ, για να κάνει τη Γαλλία ξανά µεγάλη. Ήταν ο νεότερος αρχηγός κράτους της χώρας µετά τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Στη δεύτερη θητεία του, αυτή η αποστολή της δηµιουργίας ενός ισχυρού, ευέλικτου παγκόσµιου παίκτη κατέρρευσε. Μπορεί κατά περίπτωση να λέει τα σωστά λόγια. «∆εν έχουµε δικαίωµα στην κόπωση», δήλωσε στα Ηνωµένα Εθνη τον περασµένο µήνα. «∆εν έχουµε κανένα δικαίωµα στο πνεύµα της ήττας». Οµως, αν και οι υποστηρικτές του το παρουσίασαν αυτό ως µια σθεναρή υπεράσπιση της πολυµερούς δράσης, ήταν κενά λόγια.

Έχει συρρικνωθεί

Η Γαλλία, πολωµένη και παραλυµένη, έχει συρρικνωθεί ως παγκόσµιος παίκτης. Οι παρεµβάσεις του Μακρόν -που ζητούσε ειρήνη από τον Βλαντιµίρ Πούτιν, ευρωπαϊκή δέσµευση από τον Ντόναλντ Τραµπέµοιαζαν υποκριτικές και σαθρές. Οι αγορές οµολόγων βλέπουν µια χώρα µε δηµόσιο χρέος στο 114% του ΑΕΠ, διαδοχικές βραχύβιες κυβερνήσεις, που απέτυχαν να περιορίσουν τις δαπάνες και να µεταρρυθµίσουν τις συντάξεις, ένα Κοινοβούλιο σε αδιέξοδο. Ενας «ξοφληµένος» πρόεδρος, µε τις εκλογές να έχουν οριστεί για το 2027 και µε την αναµέτρηση για τη διαδοχή να ξεκινάει πιθανότατα το επόµενο έτος, δεν εµπνέει ούτε τους επενδυτές ούτε εκείνους στην Ευρώπη που πίστευαν ότι ο Μακρόν ήταν ο άνθρωπος που θα µπορούσε να συσπειρώσει την ήπειρο, καθώς οι Ηνωµένες Πολιτείες στρέφουν το βλέµµα τους προς την πρόκληση της Κίνας.

Οι Γάλλοι πρόεδροι µπορούν να προκηρύξουν πρόωρες βουλευτικές εκλογές µόνο µία φορά κάθε 12 µήνες. Εχει µόνο µία ακόµα ευκαιρία. Αν προκήρυσσε εκλογές και ακολουθούσε τις τρέχουσες δηµοσκοπήσεις (η ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν στο 32%, η ακροαριστερή Ανυπότακτη Γαλλία του Ζαν-Λικ Μελανσόν στο 25%, οι κεντρώοι του Μακρόν στο 15%), αυτό θα αποτελούσε ανατροπή όλων εκείνων για τα οποία έχει αγωνιστεί. Μια κυνική αντίδραση (όχι η πρώτη του) θα ήταν να διορίσει έναν ακόλουθο της Λεπέν ως πρωθυπουργό, να περιµένει από αυτόν ή αυτή να δηµιουργήσει ένα χάος στη διακυβέρνηση και έτσι να αποµακρύνει τους ψηφοφόρους από την Ακροδεξιά στις προεδρικές εκλογές του 2027. Ποιος θα κέρδιζε από αυτό; Αλλοι τρόποι διαχείρισης είναι ακόµα λιγότερο ευχάριστοι. Η παραίτησή του; Η µαταιοδοξία του δεν θα την επέτρεπε. Ενας καταδικασµένος τεχνοκράτης πρωθυπουργός; ∆ηµοψήφισµα - αλλά για ποιο ζήτηµα;

Αποτυχία

Ο γαλλογερµανικός άξονας του παρελθόντος οδήγησε σε απίθανες συνεργασίες: Βαλερί Ζισκάρ ντ’Εσταίν και Χέλµουτ Σµιτ, Ζακ Σιράκ και Γκέρχαρντ Σρέντερ, Φρανσουά Μιτεράν και Χέλµουτ Κολ. Το αξιοσηµείωτο είναι ότι συνήθως προέρχονταν από αντίπαλα πολιτικά στρατόπεδα. Ο Ζισκάρ, ο Σιράκ και ο Κολ ήταν συντηρητικοί, ενώ ο Σµιτ, ο Σρέντερ και ο Μιτεράν ήταν σοσιαλδηµοκράτες. Αυτό ήταν το πνεύµα που ήθελε να «αναστήσει» ο Μακρόν στην εσωτερική πολιτική της Γαλλίας και στην ευρωπαϊκή σκηνή - ένα είδος δηµιουργικού δυναµισµού. Ωστόσο, απέτυχε και στα δύο µέτωπα, καθώς δεν µπόρεσε να βρει κοινή γλώσσα µε τον Γερµανό οµόλογό του, Φρίντριχ Μερτς.

Η αποστασιοποίηση του ∆ία δυσχέραινε τον συµβιβασµό και δηµιουργούσε καχυποψία µεταξύ των συµµάχων. Η πολιτική του παρακµή θα καταστήσει σχεδόν αδύνατη τη διατήρηση ενός «συνασπισµού των προθύµων», έτοιµου να διατηρήσει την ειρήνη σε µια µεταπολεµική ουκρανική συµφωνία. Αντ’ αυτού, ο Μακρόν εκτέθηκε παρακαλώντας τον Πούτιν, ο οποίος στεκόταν αµήχανα στην άκρη ενός µακριού τραπεζιού του Κρεµλίνου, όπως ένας ταπεινός υπήκοος που τρέµει µπροστά σε έναν βασιλιά. Ως η µόνη άλλη ευρωπαϊκή πυρηνική δύναµη, η Βρετανία έχει από καιρό φανταστεί ότι υπάρχει µια φυσική αµυντική γέφυρα µε τη Γαλλία. Ο Μακρόν ήταν ανοιχτός σε κάποια συνεργασία, αλλά δεν ήταν έτοιµος να παραχωρήσει έδαφος σε έναν ανταγωνιστή που παράγει όπλα, είτε πρόκειται για τη Βρετανία είτε για τη Γερµανία. Οσο για τη συµφωνία της Βρετανίας µε τη Γαλλία για τη µετανάστευση µε µικρά σκάφη, το µέλλον της είναι πλέον όµηρος της τύχης ενός µοναχικού ηγέτη.

Συνέπειες

Το τελευταίο θύµα της παρακµής του είναι πιθανό να είναι ένα σχέδιο νέων µαχητικών αεροσκαφών, το FCAS, µια συνεργασία µεταξύ Γερµανίας και Γαλλίας, που θεωρήθηκε απαραίτητο στοιχείο για την άµυνα της Ευρώπης από τον Μακρόν και την Αγκελα Μέρκελ, όταν ξεκίνησαν την ιδέα το 2017. Οµως ο ανταγωνισµός µεταξύ του Γάλλου και του Γερµανού συµπαραγωγού, που αντανακλά την κατάσταση των πραγµάτων µεταξύ των εθνών, έχει γίνει τόσο έντονος, που το σχέδιο µοιάζει να εγκαταλείπεται. Καθώς τα δηµόσια οικονοµικά της Γαλλίας επιδεινώνονταν, στο Βερολίνο φαινόταν ότι ο Μακρόν συνεργαζόταν µόνο επειδή χρειαζόταν τις βαθύτερες τσέπες της Γερµανίας. Τώρα, το Βερολίνο λέγεται ότι πρόκειται να προσκαλέσει τη Βρετανία ή τη Σουηδία να αντικαταστήσουν τη Γαλλία στο σχέδιο.

Η άµυνα της Ευρώπης θα υποστεί τις συνέπειες αν, όπως αναµένεται, το κύκνειο άσµα του Μακρόν παραταθεί. Σε ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη, από την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και τώρα την Τσεχική ∆ηµοκρατία, οι εθνικιστές ηγέτες αµφισβητούν την ανάγκη να στηριχτεί ο αγώνας της Ουκρανίας ενάντια στην αδηφάγο Ρωσία. ∆εν είναι απλώς ότι έχουν δελεαστεί από το Κρεµλίνο - έχουν χάσει την πίστη τους ότι οι Ευρωπαίοι έχουν την επιθυµία να δουν το τέλος του αγώνα για την Ουκρανία. Ο Μακρόν, επιτρέποντας στον εαυτό του να εκτίθεται στο εσωτερικό της χώρας του, απογοητεύει την ήπειρο.