Αλβανία: Τα σκίτσα από την ονειροπόληση του πρωθυπουργού εντυπωσιάζουν μία γκαλερί στο Βερολίνο

Ως ο μακροβιότερος πρωθυπουργός της Αλβανίας, ο Έντι Ράμα έχει αποκτήσει παγκόσμια φήμη για τη χαρισματική, αν και αντισυμβατική ηγεσία του. Έχει αναδειχθεί στον πιο ισχυρό πολιτικό της χώρας μετά από μια θητεία ως επαγγελματίας μπασκετμπολίστας και έχει επιδείξει το είδος των κινήσεων υπερβολής που έχουν κάνει ηγέτες όπως η Τζόρτζια Μελόνι, η πρωθυπουργός της Ιταλίας, να κοκκινίσουν. Τώρα, είναι το έργο του Ράμα ως καλλιτέχνη που βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, αφού μια μεγάλη γερμανική γκαλερί υπέγραψε με τον πολιτικό για να προωθήσει την τέχνη του. Η βερολινέζικη γκαλερί «Societe» ανακοίνωσε ότι προσέθεσε τον Ράμα, ο οποίος έχει εκθέσει τρεις φορές στην Μπιενάλε της Βενετίας, στον κατάλογο των δύο δωδεκάδων καλλιτεχνών της. Οι ζωηρές ακουαρέλες και οι κεραμικές βάσεις του 61χρονου σοσιαλιστή ηγέτη, στις οποίες ξεφυτρώνουν μπρούντζινες εκβλαστήσεις που μοιάζουν με κοράλλια, θα παρουσιαστούν στις εκθέσεις Frieze του Λονδίνου και Art Basel του Παρισιού αυτό το φθινόπωρο, ενώ θα ακολουθήσει ατομική έκθεση στο Βερολίνο τον ερχόμενο Απρίλιο.

Για τους υποστηρικτές του, η υπογραφή συμβολαίου είναι η δίκαιη ανταμοιβή για έναν άνθρωπο που έφερε επανάσταση στην αλβανική τέχνη, χαράσσοντας έναν δρόμο πέρα από τον θλιβερό σοσιαλιστικό ρεαλισμό για να αποτυπώσει τη μετακομμουνιστική αναγέννηση. Για τους επικριτές του, πρόκειται για μια διεθνή άσκηση δημοσίων σχέσεων που αποσκοπεί στην απόσπαση της προσοχής από τα σκάνδαλα διαφθοράς που έχουν απασχολήσει το μεγαλύτερο μέρος των 12 χρόνων της εξουσίας του. Ο Ράμα φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στα Τίρανα, όπου αργότερα δίδαξε ως καθηγητής, και πέρασε αρκετά χρόνια στο Παρίσι, όπου εργάστηκε, πριν εκθέσει στο Κέντρο Πομπιντού της πόλης, καθώς και στην Αμερική, συμπεριλαμβανομένης της Νέας Υόρκης. Ο Όλτσεν Γκρίπσι, ένας Αλβανός σύγχρονος καλλιτέχνης και κριτικός που δημοσίευσε πέρυσι ένα βιβλίο που εξέταζε την τέχνη του Ράμα, περιέγραψε το έργο του ως νεο-εξπρεσιονιστικό και εμπνευσμένο από τον Καντίνσκι. «Έφερε επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την πραγματικότητα», δήλωσε ο Γκρίπσι στους Times. «Δεν μπορείτε να τον μπερδέψετε με κανέναν άλλον καλλιτέχνη - θα αναγνωρίζατε το έργο του από χιλιόμετρα μακριά».

Ο Ράμα επέστρεψε στην Αλβανία για να υπηρετήσει ως υπουργός Πολιτισμού το 1998. Δύο χρόνια αργότερα εξελέγη δήμαρχος των Τιράνων, βάφοντας τις μουντές πολυκατοικίες της κομμουνιστικής εποχής με λωρίδες έντονου χρώματος. Ωστόσο, δεν σταμάτησε ποτέ να ζωγραφίζει, κάνοντας σκίτσα κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων και δημιουργώντας κεραμικά στο εργαστήριο ενός φίλου του στα Τίρανα στον ελεύθερο χρόνο του. Ενώ η τέχνη υπήρξε συχνά ενασχόληση για τους παγκόσμιους ηγέτες - ο Τζορτζ Μπους ζωγράφισε βετεράνους του στρατού, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έφτιαχνε τοπία και ο Φρανσίσκο Φράνκο έκανε υπερρεαλιστικά σχέδια - για τον Ράμα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της σκέψης του. «Το κάνει ενώ δουλεύει, και σχεδόν πρέπει να το κάνει για να δουλέψει», δήλωσε η Τζούλια Μπαλαντάιν-Γουέι, ιδιοκτήτρια της γκαλερί «Societe». «Λέει πολύ ανοιχτά ότι είναι πολύ καλύτερος ακροατής και αισθάνεται κάπως νευρικός όταν δεν έχει στυλό στο χέρι του».

Η Μπαλαντάιν-Γουέι δήλωσε ότι ο Ράμα είναι μια μοναδική προσθήκη στον κατάλογο της «Societe», σημειώνοντας ότι «δεν έχουμε άλλους καλλιτέχνες πολιτικούς». Πρόσθεσε ότι «η στιγμή ήταν κατάλληλη» για να υπογράψει συμβόλαιο μαζί του, αφότου εντυπωσιάστηκε από μια έκθεση στο Παρίσι πέρυσι. Η έκθεση στο Βερολίνο θα περιλαμβάνει περίπου επτά αδημοσίευτα έργα, μεταξύ των οποίων και το πρώτο υπαίθριο γλυπτό του Ράμα. Οι καλλιτεχνικές του προσπάθειες μπορεί να προσφέρουν μια ευπρόσδεκτη ανάπαυλα από τον πολιτικό έλεγχο. Τον Φεβρουάριο, το ανώτατο όργανο δικαστικής εποπτείας της Αλβανίας τον κατηγόρησε ότι υπονόμευσε τη δικαστική ανεξαρτησία όταν επέκρινε την αρχή καταπολέμησης της διαφθοράς μετά τη σύλληψη του δημάρχου των Τιράνων, Εριόν Βελιάι, ενός συμμάχου του, ο οποίος κατηγορούνταν για διαφθορά.

Τρεις μήνες αργότερα κέρδισε μια τέταρτη θητεία με την υπόσχεση να εντάξει την Αλβανία στην ΕΕ έως το 2030. Έγινε περισσότερο πρωτοσέλιδο λίγες ημέρες αργότερα, όταν γονάτισε μπροστά στη Μελόνι, η οποία είχε ανοίξει δύο υπεράκτια κέντρα μεταναστών στην Αλβανία το 2023, και της έσφιξε το χέρι στο κόκκινο χαλί της συνόδου κορυφής της ΕΕ στα Τίρανα. Ο Αρμάντο Λουλάι, σύγχρονος καλλιτέχνης και επί μακρόν επικριτής του Ράμα, χαρακτήρισε την τέχνη του πρωθυπουργού «ένα κόλπο δημοσίων σχέσεων για να βελτιώσει την εικόνα του», κατηγορώντας τον ότι καταστέλλει τη διαφωνία στις τέχνες, παρακρατώντας δημόσια κονδύλια από τους κριτικούς. «Χρησιμοποιεί την τέχνη του για να πείσει τον κόσμο ότι είναι ένας εκλεπτυσμένος αριστερός, που αισθάνεται άνετα στα πνευματικά σαλόνια», δήλωσε ο Λουλάι. Ωστόσο, η Μπαλαντάιν-Γουέι απέρριψε τους ισχυρισμούς χαρακτηρίζοντας ως «ανοησίες» τις δηλώσεις ότι η τέχνη του Ράμα εξυπηρετεί τη διαχείριση της εικόνας του. «Είναι πραγματικά ένας καλλιτέχνης που τυχαίνει να συνεχίζει να δημιουργεί τέχνη ενώ παράλληλα ασχολείται με την πολιτική», είπε.