Η Κίνα αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση από ότι ο Τραμπ

Η πρώτη συνάντηση του προέδρου Τραμπ και του Σι Τζινπίνγκ μετά από έξι και πλέον χρόνια αυτήν την εβδομάδα θα έχει επιπτώσεις στον κόσμο. Ένα μέρος που δεν θα βρίσκεται στο τραπέζι, αλλά του οποίου η μοίρα θα διαμορφωθεί από τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας, είναι η Ευρώπη. Δεν είναι αλήθεια ότι επειδή δεν θα παραβρίσκονται στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής, οι Ευρωπαίοι δεν θα έχουν συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Αλλά η οικονομική μοίρα και οι πολιτικές επιλογές του μπλοκ καθορίζονται περισσότερο από τον Τραμπ και τον Σι παρά από τους ηγέτες στις Βρυξέλλες, το Βερολίνο ή το Παρίσι.

Πριν από τρεις μήνες, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγκάστηκε να αποδεχτεί μια μονόπλευρη συμφωνία δασμών 15% με τις ΗΠΑ, με την ελπίδα να κρατήσει τον Λευκό Οίκο ενεργό και συνεργάσιμο στο θέμα της Ουκρανίας. Το μπλοκ επέλεξε να κατευνάσει τον Τραμπ - τον οποίο ο Μαρκ Ρούτε, επικεφαλής του ΝΑΤΟ και πρώην πρωθυπουργός της Ολλανδίας, αποκάλεσε «μπαμπά» - και άφησε τα εργαλεία αντιποίνων του στο γήπεδο γκολφ Turnberry. Ο Τζορτζ Ρίκελες, πρώην διαπραγματευτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Brexit, δήλωσε ότι η συμφωνία «δικαίως αποκαλείται συνθηκολόγηση και ταπείνωση».

Αφού υποχώρησε στον Τραμπ, η ΕΕ αντιμετωπίζει τώρα το πρόβλημα της Κίνας. Τον τελευταίο μήνα το Πεκίνο έχει αυξήσει την εμπορική του επιθετικότητα σε επίπεδα που λίγοι περίμεναν όταν ο Τραμπ εξαπέλυσε τους δασμούς «ημέρας απελευθέρωσης» τον Απρίλιο. Η συνάντηση αυτής της εβδομάδας μεταξύ του Τραμπ και του Σι είναι μια σοβαρότατη διπλωματική προσπάθεια με σκοπό να κάνει τους Κινέζους να υποχωρήσουν από την πρωτοφανή απόφαση να αναλάβουν τον απόλυτο έλεγχο της εφοδιαστικής αλυσίδας σπάνιων γαιών στην οποία κυριαρχεί η Κίνα.

Το Πεκίνο θέλει να αναγκάσει όλες τις εταιρείες που χρησιμοποιούν έστω και την ελάχιστη περιεκτικότητα σε σπάνιες γαίες οι οποίες έχουν υποστεί επεξεργασία στην Κίνα, να λαμβάνουν άδεια εξαγωγής από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Αυτό σημαίνει ότι τα τσιπ που κατασκευάζονται στην Αριζόνα από την TSMC της Ταϊβάν για ηλεκτρικά αυτοκίνητα που θα συναρμολογούνται στο Μεξικό θα απαιτούν άδεια εξαγωγής από το Πεκίνο. Το αντίστοιχο θα ισχύει και στην Ευρώπη, π.χ η παραγωγή κορεατικών αυτοκινήτων σε ευρωπαϊκό εργοστάσιο θα επιβλέπεται από το Πεκίνο, για λόγους εθνικής ασφάλειας.

Η Ευρώπη δεν βρίσκεται απλώς στο στόχαστρο του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, αλλά κινδυνεύει να είναι ο μεγαλύτερος χαμένος από την υιοθέτηση των εξωεδαφικών οικονομικών όπλων από το Πεκίνο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Κίνα είναι η πηγή σχεδόν των τριών τετάρτων όλων των εισαγωγών σπάνιων γαιών της ευρωζώνης, ενώ πάνω από το 80% των μεγάλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων δεν απέχουν περισσότερο από τρεις ενδιάμεσους σταθμούς από έναν κινεζικό παραγωγό σπάνιων γαιών. Εάν εφαρμοστούν οι έλεγχοι εξαγωγών του Πεκίνου, θα παρεμποδίσουν την πληγείσα ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία και τον αναπτυσσόμενο αμυντικό τομέα.

Από τον Απρίλιο, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είχε υποτεθεί ότι ο Τραμπ θα υπαγόρευε στους συμμάχους των ΗΠΑ τους όρους του εμπορίου, με δασμούς και απαιτήσεις για επενδύσεις. Τον τελευταίο μήνα έχει γίνει όλο και πιο πιθανό ότι μια φιλοπόλεμη Κίνα θα διαμορφώνει τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος, υπαγορεύοντας όρους στις αμερικανικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Η οπλοποίηση των σπάνιων γαιών από το Πεκίνο θα εδραιώσει τον ασφυκτικό έλεγχό του στην εφοδιαστική αλυσίδα υλικών και μαγνητών που χρησιμοποιούνται για την τεχνολογία, τα βιομηχανικά μηχανήματα, τον αμυντικό εξοπλισμό και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Θα υπονομεύσει τις προσπάθειες των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, των Ευρωπαίων, των Αυστραλών και των Καναδών να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα με την εξόρυξη και την επεξεργασία των δικών τους σπάνιων γαιών.

Πώς πρέπει να απαντήσουν οι Ευρωπαίοι; Μετά την παράδοση του Turnberry, υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν ότι οι Βρυξέλλες πρέπει να αποφύγουν τα ίδια λάθη και να περάσουν στην επίθεση. Ο κύριος υποψήφιος για αντίποινα είναι το μέσο κατά του καταναγκασμού της ΕΕ - ένα ισχυρό όπλο που δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί εναντίον οποιουδήποτε εμπορικού εταίρου, αλλά που θα επέτρεπε στις Βρυξέλλες να πλήξουν έναν αντίπαλο με απαγορεύσεις εξαγωγών, περιορισμούς πρόσβασης στην αγορά, περιορισμούς στις προμήθειες και τη δυνατότητα να επιβάλει κυρώσεις στις εισαγωγές υπηρεσιών, καθώς και αγαθών. Οι επιλογές για ευρωπαϊκά αντίποινα, ή τουλάχιστον απειλές για αυτά, περιλαμβάνουν την παρεμπόδιση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να βοηθήσουν στη συντήρηση βασικών μηχανημάτων κατασκευής τσιπ στην Κίνα ή τον περιορισμό των εξαγωγών ιταλικών και γερμανικών αεροσκαφών και εξαρτημάτων κινητήρων, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. Το μέσο κατά του καταναγκασμού αποκαλείται «ένα από τα πιο ισχυρά γεωοικονομικά εργαλεία» που διαθέτει κάθε δικαιοδοσία.

Αλλά οι πιθανότητες να χρησιμοποιηθεί εναντίον της Κίνας είναι ελάχιστες έως μηδαμινές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρειάζεται την υποστήριξη της ειδικής πλειοψηφίας των 27 κρατών μελών του μπλοκ για να αντεπιτεθεί στην Κίνα. Δεν υπάρχει πλειοψηφία, καθώς χώρες όπως η Ισπανία, η οποία είναι σημαντικός αποδέκτης των επενδύσεων της Κίνας σε ηλεκτρικό ρεύμα στην ήπειρο, δεν επιθυμούν ρήξη των σχέσεων με έναν σημαντικό εμπορικό εταίρο. Προϋπόθεση για τη λήψη αντιμέτρων κατά της Κίνας είναι η συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με το τι θέλουν από το Πεκίνο. Δεν υπάρχει τέτοια συμφωνία. Η Γερμανία, η βιομηχανία της οποίας έχει να χάσει τα περισσότερα, βρέθηκε σε δύσκολη θέση όταν ο υπουργός Εξωτερικών της αναγκάστηκε να ακυρώσει το ταξίδι του στο Πεκίνο αυτήν την εβδομάδα, αφού δεν κατάφερε να εξασφαλίσει συναντήσεις με αξιωματούχους.

Οι αποσπασματικές, ad hoc απαντήσεις στις κινεζικές και αμερικανικές απειλές είναι πιο πιθανές από μια συντονισμένη επίδειξη δύναμης. Τον περασμένο μήνα η ολλανδική κυβέρνηση αναγκάστηκε να αναλάβει εκτάκτως την κυριότητα της Nexperia, μιας κινεζικής εταιρείας κατασκευής τσιπ και να απομακρύνει τον Κινέζο διευθύνοντα σύμβουλό της, λόγω φόβων ότι η μητρική εταιρεία Wingtech θα είναι στόχος νέων κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Καθώς οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να δουν τι μοχλό πίεσης έχουν και αν θέλουν να τον χρησιμοποιήσουν, περιμένουν και ελπίζουν ότι ο Τραμπ και ο Σι θα μπορέσουν να αποκλιμακώσουν τις εντάσεις και να τους γλιτώσουν αυτήν την εβδομάδα στη Σεούλ.

Η άλλη επιλογή είναι η ενδοστρέφεια. Εάν δεν μπορούν να αναπτυχθούν εμπορικά εργαλεία εκτός του μπλοκ, η Ευρώπη μπορεί να χρησιμοποιήσει καλύτερα τις εξουσίες που διαθέτει για την προστασία των εγχώριων βιομηχανιών. Μια τέτοια πρόταση, από το Κέντρο Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης, είναι να χρησιμοποιήσουν οι κυβερνήσεις της ΕΕ τις υφιστάμενες επιδοτήσεις για να αυξήσουν τη ζήτηση για ευρωπαϊκά ηλεκτρικά αυτοκίνητα, χρησιμοποιώντας κανόνες που εισάγουν διακρίσεις εις βάρος των κινεζικών αυτοκινήτων. Η νέα επιδότηση του Ηνωμένου Βασιλείου για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα αξίας έως και 3.750 λιρών και παρόμοια μέτρα στη Γαλλία στηρίζουν τις πωλήσεις οχημάτων εγχώριας παραγωγής μπροστά στον κινεζικό ανταγωνισμό. Αυτό δεν ισοδυναμεί με εμπορική στρατηγική, αλλά είναι το καλύτερο που μπορούν να κάνουν οι Ευρωπαίοι προς το παρόν.