O Στολτενμπεργκ φοβόταν ότι το ΝΑΤΟ θα κατέρρεε υπό την ηγεσία του

Ο πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ περιέγραψε την «οδυνηρή στιγμή» τον Φεβρουάριο του 2022, όταν αρνήθηκε την απελπισμένη έκκληση του προέδρου Ζελένσκι για την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία.

Ο Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι φοβάται ότι η συνομιλία τους μπορεί να ήταν το τελευταίο τηλεφώνημα που θα έκανε ο πρόεδρος.

«Όλοι φοβόμασταν για τη ζωή του Προέδρου Ζελένσκι και της οικογένειάς του», δήλωσε. «Μου τηλεφώνησε από ένα καταφύγιο στο Κίεβο, με ρωσικά άρματα μάχης να βρίσκονται ακριβώς πάνω στον δρόμο. Και είπε: "Δέχομαι την αντίθεσή σου στην αποστολή χερσαίων δυνάμεων του ΝΑΤΟ, αν και διαφωνώ. Όμως, σε παρακαλώ, κλείστε τον εναέριο χώρο. Εμποδίστε τα ρωσικά αεροπλάνα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τα ελικόπτερα να πετάξουν και να μας επιτεθούν.

Γνωρίζω ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να το κάνει, επειδή το έχει κάνει και στο παρελθόν".

«Το ΝΑΤΟ έκλεισε τον εναέριο χώρο πάνω από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τη δεκαετία του 1990 για να αποτρέψει τις φρικαλεότητες. Και οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, έκλεισαν τον εναέριο χώρο πάνω από το βόρειο Ιράκ για να προστατεύσουν τους Κούρδους».

Ο Στόλτενμπεργκ ανέφερε ότι είχε ενημερώσει τον Ζελένσκι: «Καταλαβαίνω γιατί ζητάτε κάτι τέτοιο. Όμως αυτό δεν θα συμβεί, διότι αν το ΝΑΤΟ κλείσει τον εναέριο χώρο της Ουκρανίας, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να εξουδετερώσουμε τα ρωσικά συστήματα αεροπορικής άμυνας στη Λευκορωσία και τη Ρωσία, καθώς δεν μπορούμε να πετάξουμε πάνω από τον ουκρανικό εναέριο χώρο με ρωσικούς πυραύλους αεροπορικής άμυνας να στοχεύουν αεροσκάφη του ΝΑΤΟ.

Και αν υπάρχει ρωσικό αεροπλάνο ή ελικόπτερο στον αέρα, πρέπει να το καταρρίψουμε και τότε θα βρεθούμε σε πλήρη πόλεμο μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Και δεν είμαστε πρόθυμοι να το κάνουμε αυτό».

«Όπως το έθεσε ο Μπάιντεν, ο οποίος ήταν τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, δεν θα διακινδυνεύσουμε έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο για την Ουκρανία».

Επιπλέον, πρόσθεσε: «Θυμάμαι ότι ήταν εξαιρετικά οδυνηρό να τερματίσω εκείνη την τηλεφωνική συνομιλία [με τον Ζελένσκι], γνωρίζοντας ότι η ζωή του βρισκόταν σε κίνδυνο».

Ο 66χρονος Στόλτενμπεργκ ηγήθηκε του ΝΑΤΟ για δέκα χρόνια από το 2014, σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους της ιστορίας του.

Αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη ταπείνωση της συμμαχίας, καθώς ηττήθηκε από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, καθώς και την πρώτη μεγάλη χερσαία σύγκρουση της Ευρώπης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αν το ΝΑΤΟ είχε παράσχει περισσότερη στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία, είπε, η πλήρης εισβολή της Ρωσίας οκτώ χρόνια αργότερα θα μπορούσε να είχε αποτραπεί.

Η άρνηση παροχής αεροπορικής υποστήριξης στον Ζελένσκι ήταν μέρος αυτού που ο Στόλτενμπεργκ περιέγραψε ως «αντιφατική» προσέγγιση του ΝΑΤΟ όσον αφορά τη βοήθεια προς την Ουκρανία.

«Το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, όταν πραγματοποιήθηκε η πλήρης εισβολή στη χώρα, όλες οι χώρες συναντήθηκαν στην έδρα του ΝΑΤΟ και λάβαμε δύο αποφάσεις», είπε. «Το ένα ήταν να εντείνουμε την υποστήριξή μας προς την Ουκρανία, όπως και κάναμε. Το άλλο ήταν να κάνουμε ό,τι μπορούσαμε για να αποτρέψουμε την κλιμάκωση αυτού του πολέμου πέρα από τα όρια της Ουκρανίας και τη μετατροπή του σε έναν πλήρη πόλεμο μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ.

Φυσικά, υπάρχει ένα στοιχείο αντίφασης σε αυτούς τους δύο στόχους, διότι αν ο μόνος στόχος ήταν να εξασφαλιστεί η επικράτηση της Ουκρανίας, τότε θα μπορούσαμε να στείλουμε στρατεύματα και αεροπορικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ και να πολεμήσουμε στο πεδίο της μάχης. Δεν το κάναμε αυτό επειδή δεν θέλαμε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ. Επομένως, στείλαμε όπλα και πυρομαχικά».

Ο Στόλτενμπεργκ, που γεννήθηκε στο Όσλο, έχει διατελέσει δύο φορές πρωθυπουργός της Νορβηγίας και σήμερα είναι υπουργός Οικονομικών της χώρας.

Συγκρίνει την κατάσταση με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών προς το Ηνωμένο Βασίλειο στην αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. «Οι ΗΠΑ δεν ήθελαν να εμπλακούν», τόνισε. «Οπότε παρείχαν όπλα αλλά όχι στρατεύματα. Μόνο μετά το Περλ Χάρμπορ, οι ΗΠΑ εντάχθηκαν ουσιαστικά στον πόλεμο.

Ο στόχος μας είναι να αποφύγουμε ένα Περλ Χάρμπορ και να καταλήξουμε σε μια κατάσταση όπου θα εμπλακεί ολόκληρη η συμμαχία του ΝΑΤΟ. Συνεχίζουμε λοιπόν να υποστηρίζουμε την Ουκρανία και τους έχουμε δώσει τη δυνατότητα να αντισταθούν πραγματικά, αλλά δεν είμαστε διατεθειμένοι να στείλουμε στρατεύματα του ΝΑΤΟ και να εμπλακούμε άμεσα στη στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία. Και συνεχίζω να πιστεύω ότι αυτή είναι η σωστή προσέγγιση».

Ωστόσο, παραδέχτηκε ότι η βοήθεια ήταν «πολύ λίγη και επήλθε με μεγάλη καθυστέρηση». «Η Ουκρανία καταδεικνύει τόσο τη δύναμη όσο και την αδυναμία του ΝΑΤΟ», σημείωσε. «Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, από την αρχή της πλήρους εισβολής, έχουν παράσχει μια άνευ προηγουμένου στρατιωτική υποστήριξη χωρίς την οποία, η Ουκρανία πιθανότατα δεν θα ήταν σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό της όπως συνέβη τώρα.

Από την άλλη, πρέπει να παραδεχτούμε ότι η υποστήριξή μας ήρθε με μεγάλη καθυστέρηση και ήταν ανεπαρκής, διότι από το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε παράνομα την Κριμαία και εισέβαλε στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς, και μέχρι την πλήρη εισβολή το 2022, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν παρείχαν σχεδόν καμία στρατιωτική υποστήριξη, ή παρείχαν πολύ λίγη, και σχεδόν καμία θανατηφόρα βοήθεια, επειδή φοβόμασταν ότι αυτό θα προκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας. Ωστόσο, η Ρωσία τελικά προχώρησε σε εισβολή.

Αν είχαμε παράσχει νωρίτερα περισσότερη στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία, θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε μια πλήρη εισβολή, καθώς ο Πρόεδρος Πούτιν θα είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ήταν αδύνατο να εισβάλει στην Ουκρανία, επειδή οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ την είχαν οπλίσει. Εμείς όμως δεν το κάναμε αυτό και ως εκ τούτου ήταν πολύ πιο εύκολο για τη Ρωσία να προχωρήσει σε εισβολή».

Ο Πούτιν ενδέχεται επίσης να ενθαρρύνθηκε από την πτώση της Καμπούλ στα χέρια των Ταλιμπάν το 2021, την οποία ο Στόλτενμπεργκ χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη ήττα του ΝΑΤΟ». Γράφει για αυτό με συγκίνηση στα καινούργια του απομνημονεύματα με τίτλο «On My Watch», όπου θυμάται τον αντιπρόεδρο του Αφγανιστάν να του λέει: «Μας απογοήτευσες».

Ο Στόλτενμπεργκ πρόσθεσε: «Όλοι θα θέλαμε να δούμε ένα ελεύθερο, δημοκρατικό Αφγανιστάν, αλλά στην πραγματικότητα, δεν ήμασταν διατεθειμένοι να πληρώσουμε το τίμημα προκειμένου οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ να διασφαλίσουν ότι αυτό θα συμβεί. Νομίζω ότι αυτό που μάθαμε σε αυτά τα 20 χρόνια είναι ότι η οικοδόμηση μιας ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας με τη χρήση στρατιωτικής δύναμης, όπως προσπαθήσαμε, ήταν απλώς πολύ δύσκολη και πολύ φιλόδοξη».

Αν και παραδέχτηκε ότι ήταν «οδυνηρό» να βλέπει τα κορίτσια να αποκλείονται από τη φοίτηση στο γυμνάσιο, επέμεινε ότι η απόσυρση των στρατευμάτων ήταν η σωστή απόφαση. «Είναι η μεγαλύτερη ήττα του ΝΑΤΟ. Αλλά συνεχίζω να πιστεύω ότι, παρόλο που ήταν επώδυνο και πολλοί άνθρωποι υποφέρουν, ήταν το σωστό να φύγουμε από το Αφγανιστάν».

Δεν ήταν μόνο οι εξωτερικές απειλές που έπρεπε να αντιμετωπίσει. Όταν ο πρόεδρος Τραμπ ανέλαβε για πρώτη φορά τα καθήκοντά του, ο Στόλτενμπεργκ φοβήθηκε ότι η συμμαχία θα μπορούσε να καταρρεύσει. «Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ το 2018, όπου ο Πρόεδρος Τραμπ δήλωσε ότι σκεφτόταν να αποχωρήσει από τη συμμαχία, ανησύχησα ότι θα ήμουν ο γενικός γραμματέας που θα επέβλεπε το τέλος του ΝΑΤΟ.

Στη συνέχεια καταφέραμε να βρούμε έναν συμβιβασμό - οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι υποσχέθηκαν να κάνουν περισσότερα και πράγματι έκαναν περισσότερα, και αυτό κράτησε τη συμμαχία ενωμένη. Οι περισσότεροι πληρώνουν τώρα πολύ περισσότερα από ό,τι πριν από λίγα χρόνια και υπάρχουν σχέδια για περαιτέρω αύξηση των αμυντικών δαπανών».

Ο Στόλτενμπεργκ πιστεύει ακράδαντα στη σημασία της διπλωματίας πρόσωπο με πρόσωπο, έχοντας μεγαλώσει με τον πατέρα του, επίσης πολιτικό, να φιλοξενεί αγωνιστές της ελευθερίας όπως ο Νέλσον Μαντέλα στο τραπέζι της κουζίνας τους για πρωινό.

Πιστεύει ότι είναι ζωτικής σημασίας να ενταθεί η υποστήριξη προς την Ουκρανία στο πεδίο της μάχης, προκειμένου να αναγκαστεί η Ρωσία να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Δεν νομίζω ότι μπορούμε να αλλάξουμε τη γνώμη του Πούτιν», τόνισε. «Θέλει να ελέγξει την Ουκρανία. Αλλά πιστεύω ότι μπορούμε να αλλάξουμε τους υπολογισμούς του Πούτιν.

Αν το τίμημα που πληρώνει για τον πόλεμο με την Ουκρανία είναι πολύ υψηλό, τότε ενδεχομένως να δεχτεί να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων». «Ο Ζελένσκι πρότεινε συνομιλίες. Δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να δεχτεί κατάπαυση του πυρός». Μέχρι στιγμής ο Πούτιν έχει απορρίψει αυτές τις προτάσεις.

«Συνεχίζει τον πόλεμο επειδή πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει περισσότερα στο πεδίο της μάχης παρά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Πρέπει να αλλάξουμε αυτούς τους υπολογισμούς, και ο μόνος τρόπος για να το κάνουμε αυτό είναι να παρέχουμε στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία και να την κάνουμε πιο ισχυρή στο πεδίο της μάχης».

Ο Στόλτενμπεργκ αρνήθηκε να απαντήσει στο ερώτημα αν το κρατικό ταμείο της Νορβηγίας, το μεγαλύτερο στον κόσμο με αξία ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων, θα λειτουργήσει ως εγγυητής για την ΕΕ ώστε να χορηγήσει δάνειο 100 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία, μια ιδέα που έχει συζητηθεί στο κοινοβούλιο της χώρας και έχει υποστηριχθεί από τέσσερα από τα εννέα πολιτικά κόμματα.

«Αυτό που έχει σημασία για μένα είναι ότι η Νορβηγία παρέχει τώρα περισσότερη υποστήριξη από ό,τι ποτέ στο παρελθόν στην Ουκρανία», δήλωσε. 

Από την ανάληψη των καθηκόντων του ως υπουργός Οικονομικών τον Φεβρουάριο, ο Στόλτενμπεργκ έχει επιμεληθεί τον τριπλασιασμό της στρατιωτικής υποστήριξης της Νορβηγίας.

«Σήμερα παρέχουμε 7 δισεκατομμύρια ευρώ ως άμεση οικονομική ενίσχυση στην Ουκρανία, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας είναι στρατιωτικής φύσεως», δήλωσε. «Καμία άλλη χώρα δεν παρέχει περισσότερα. Με βάση το ΑΕΠ ή το κατά κεφαλήν εισόδημα, ακόμη και σε απόλυτους αριθμούς, η Νορβηγία - με μόλις πέντε εκατομμύρια κατοίκους - συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων παρόχων. Η ευθύνη μου είναι να διασφαλίσω ότι η Νορβηγία θα συνεχίσει να βρίσκεται στην κορυφή όσον αφορά την παροχή στήριξης στην Ουκρανία, με όποιον τρόπο κι αν τα καταφέρουμε».

Αν και επέμεινε ότι «μόνο η Ουκρανία μπορεί να αποφασίσει ποιες παραχωρήσεις είναι διατεθειμένη να κάνει για να επιτύχει την ειρήνη», δήλωσε ότι είχε συζητήσει με τον Ζελένσκι τη λεγόμενη φινλανδική λύση, αναφερόμενος στο γεγονός ότι η Φινλανδία παραχώρησε το 10% του εδάφους της στον Στάλιν για να τερματιστεί ο Χειμερινός Πόλεμος το 1940.

«Στο τέλος της ημέρας, η Ουκρανία πρέπει να αποφασίσει αν θα δεχτεί κάτι παρόμοιο με αυτό που αναγκάστηκε να δεχτεί η Φινλανδία», επεσήμανε. Το καθήκον μας δεν είναι να δώσουμε συμβουλές στην Ουκρανία. Το καθήκον μας είναι να παρέχουμε υποστήριξη στην Ουκρανία».