Δέκα χρόνια μετά την άφιξη ενός εκατομμυρίου μεταναστών, που σηματοδότησε την αρχή της εποχής των κλειστών συνόρων και άνοιξε τον δρόμο για την άνοδο της πολιτικής δεξιάς σε όλη την Ευρώπη, οι Σύροι και οι Αφγανοί που άλλαξαν το πρόσωπο της ηπείρου επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Η συνολική τάση της μετανάστευσης προς την Ευρώπη παρουσιάζει πτώση και είναι πιθανό να μειωθεί περαιτέρω το επόμενο έτος, σύμφωνα με δηλώσεις αξιωματούχων των οργανισμών του ΟΗΕ και της Frontex, της υπηρεσίας συνοριακής φύλαξης της ΕΕ, στην εφημερίδα Times. Οι λόγοι; Οι κυβερνήσεις κλείνουν τα σύνορά τους και η δικτατορία του Άσαντ στη Συρία ανατρέπεται.

Η χερσαία διαδρομή μέσω των Βαλκανίων, που χρησιμοποιούνταν συχνά από Σύρους, κατέγραψε μείωση 43% στον αριθμό των μεταναστών τους πρώτους 11 μήνες του 2025, μετά την πτώση κατά 78% που είχε σημειωθεί πέρυσι. Σχεδόν 711.000 Σύροι έχουν επιστρέψει στην πατρίδα τους μετά την πτώση του Άσαντ τον περασμένο Δεκέμβριο, ενώ οι αιτήσεις ασύλου που υποβλήθηκαν από Σύριους στην ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ελβετία μειώθηκαν από 16.000 τον Οκτώβριο του περασμένου έτους σε 3.500 τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους. «Οι αφίξεις μειώθηκαν κατά δύο τρίτα φέτος χάρη στο γεγονός ότι οι Σύριοι δεν έρχονται πλέον προς τα εδώ», δήλωσε πηγή του Frontex.

Η αναμενόμενη πτώση του επόμενου έτους θα ακολουθήσει μια μείωση κατά 25% σε 167.000 παράνομες αφίξεις μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου του τρέχοντος έτους, η οποία ακολουθεί μια πτώση κατά 38% το 2024, σύμφωνα με την Frontex. «Η τάση είναι πτωτική – είναι διαχειρίσιμη, αλλά δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να χαλαρώσουμε την προσοχή μας», δήλωσε ο Μάθιου Σάλτμαρς, εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Προσφύγων του ΟΗΕ.

Οι ειδικοί σε θέματα μετανάστευσης εκτιμούν ότι το επόμενο κύμα μετανάστευσης προς την Ευρώπη δεν θα προέλθει από τη Μέση Ανατολή, αλλά από τη Δυτική Αφρική, όπου στο Μάλι και σε άλλες χώρες οι τζιχαντιστές αντάρτες απειλούν να αναλάβουν την εξουσία. Στο Μάλι, όπου ο πληθυσμός έχει διπλασιαστεί σε 24 εκατομμύρια από το 1990, οι αντάρτες έκαψαν βυτιοφόρα που κατευθύνονταν προς την πρωτεύουσα Μπαμάκο, προκαλώντας παράλυση της κυκλοφορίας, των σχολείων και των νοσοκομείων. Με τη στρατολόγηση μαχητών από φτωχές οικογένειες που εκδιώχθηκαν από τη γη τους λόγω της ξηρασίας πουπροκάλεσε η κλιματική αλλαγή, οι μαχητές έχουν αποκτήσει μεγάλη δύναμη, έναντι των Ρώσων μισθοφόρων που έφεραν οι στρατιωτικοί ηγέτες του Μάλι για να τους πολεμήσουν.

«Ενδέχεται να υπάρχει περισσότερη μετανάστευση από το Μάλι και τη γειτονική Μπουρκίνα Φάσο το επόμενο έτος, ενώ υπάρχει κίνδυνος να εξαπλωθεί η βία στη Σενεγάλη και την Ακτή του Ελεφαντοστού. Οι περιοχές αυτές είναι οι πιο σημαντικές», δήλωσε ένας εμπειρογνώμονας σε θέματα μετανάστευσης, ο οποίος δεν θέλησε να αναφερθεί το όνομά του.

Στο Αφγανιστάν, ωστόσο, η σκληρή διακυβέρνηση των Ταλιμπάν δεν προκάλεσε την αναμενόμενη μαζική έξοδο. Το Ιράν και το Πακιστάν έχουν επαναπατρίσει 2,2 εκατομμύρια Αφγανούς πρόσφυγες φέτος και «ακόμη και η ΕΕ συζητά το ενδεχόμενο να διαπραγματευτεί με τους Ταλιμπάν και να οργανώσει επαναπατρισμούς από την Ευρώπη», παρά την καταπίεση των γυναικών και των κοριτσιών, ανέφερε ο εμπειρογνώμονας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κλιματική αλλαγή θα συνεχίσει να προκαλεί μετανάστευση. Η υπηρεσία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ανέφερε ότι 250 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους την τελευταία δεκαετία λόγω πλημμυρών, ξηρασίας και ακραίας ζέστης.

Ωστόσο, οι συμφωνίες και οι πληρωμές που έχει συνάψει η ΕΕ με χώρες που βρίσκονται κοντά στην Ένωση αποδεικνύονται επιτυχείς στην αποτροπή της εισροής μεταναστών. Το Μαρόκο, η Αίγυπτος, η Τυνησία και η Τουρκία έχουν υπογράψει το λεγόμενο «εξωτερικό σύστημα διαχείρισης των συνόρων» της Frontex και εμποδίζουν τους μετανάστες να αναχωρήσουν για την Ευρώπη. Ο αριθμός των μεταναστών που ταξίδεψαν από την Αφρική στα Κανάρια Νησιά αυξάνθηκε σε 47.000 πέρυσι, ωστόσο μειώθηκε κατά 60% φέτος, μετά την παροχή 210 εκατομμυρίων ευρώ από την ΕΕ στη Μαυριτανία για την καταπολέμηση της μετανάστευσης.Τα κράτη μέλη της ΕΕ αναμένεται επίσης να συμφωνήσουν σε τρόπους επιτάχυνσης των επαναπατρισμών το 2026 σε «ασφαλείς» χώρες προέλευσης, όπως το Μπαγκλαντές, η Κολομβία, η Αίγυπτος, η Ινδία, το Κόσοβο, το Μαρόκο και η Τυνησία.

Ένα αδύναμο σημείο αποτελεί η Λιβύη, από όπου αναχωρεί το 90% των 63.000 μεταναστών που φτάνουν στην Ευρώπη μέσω της κεντρικής Μεσογείου φέτος, παρόλο που η ΕΕ χρηματοδοτεί εδώ και χρόνια την ακτοφυλακή που δραστηριοποιείται στο δυτικό μισό της διαιρεμένης χώρας. Οι 22.000 πολίτες του Μπαγκλαντές που εισήλθαν στην ΕΕ φέτος αποτελούν τη μεγαλύτερη εθνική ομάδα μεταξύ των αφιχθέντων, και οι περισσότεροι από αυτούς αναχώρησαν από τη Λιβύη. «Αγοράζουν ένα πακέτο που περιλαμβάνει πτήσεις προς την Αίγυπτο ή τη Βεγγάζη στη Λιβύη, συχνά με ανταπόκριση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή σε άλλα κέντρα της Μέσης Ανατολής, και μπορούν να φτάσουν στην Ευρώπη σε λίγες μέρες», ανέφερε η πηγή της Frontex. «Οι πτήσεις μεταξύ Ντουμπάι και Βεγγάζης φαίνεται να αυξάνονται, επομένως η γραμμή αυτή αναμένεται να αναπτυχθεί».

Η Λιβύη φιλοξενεί επίσης περίπου 311.000 Σουδανούς πρόσφυγες που έχουν διαφύγει από τον εμφύλιο πόλεμό της, όπου η πολιτοφυλακή των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF) έχει κατηγορηθεί για μαζικές δολοφονίες. Αν οι πρόσφυγες από το Σουδάν επιλέξουν έναν ευρωπαϊκό προορισμό για να μεταναστεύσουν, αυτός είναι συνήθως το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά σύμφωνα με πηγή του ΟΗΕ, πολλοί από τους Σουδανούς της Λιβύης παρέμεναν στη χώρα.

«Οι τρέχουσες εκτιμήσεις δείχνουν ότι πολλοί Σουδανοί υπήκοοι στη Λιβύη παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στη χώρα τους και ενδέχεται να εξετάσουν το ενδεχόμενο επιστροφής όταν βελτιωθούν οι συνθήκες», ανέφερε η πηγή του ΟΗΕ. «Τα σημερινά δεδομένα δείχνουν ότι οι διαβάσεις από τη Λιβύη προς την Ευρώπη παραμένουν πολύ περιορισμένες». Η πηγή της Frontex δεν φαίνεται να πείστηκε. «Οι αναλυτές πιστεύουν ότι η σύγκρουση δεν θα τελειώσει σύντομα, και εσείς θα θέλατε να επιστρέψετε στην πατρίδα σας μετά από όσα έχει κάνει η RSF; Η συντριπτική πλειοψηφία των Σουδανών στη Λιβύη δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψει στην Ευρώπη – τουλάχιστον προς το παρόν. Ωστόσο, θα μπορούσαν να βρίσκονται στις τρεις πρώτες θέσεις των αφίξεων έως το 2027», ανέφεραν.

Ενώ τα σκάφη με μετανάστες συνεχίζουν να αναχωρούν από τη δυτική Λιβύη με προορισμό την Ιταλία, τα δρομολόγια προς την Κρήτη από την ανατολική Λιβύη αυξήθηκαν κατά 260% κατά τους πρώτους 11 μήνες του έτους. Αναλυτές ισχυρίζονται ότι ο Χαλίφα Χάφταρ, ο πολέμαρχος που κυβερνά την ανατολική Λιβύη, δεν έχει φροντίσει να σταματήσει αυτό το φαινόμενο, προκειμένου να πιέσει την ΕΕ να παράσχει χρηματοδότηση και περιπολικά σκάφη. Είναι η ίδια τακτική που χρησιμοποίησε ο αυταρχικός πρόεδρος της Τυνησίας, Σαϊέντ, ο οποίος επέτρεψε μαζικές μετακινήσεις προς την Ιταλία και στη συνέχεια μπλόκαρε τη ροή μετά την προσφορά εκατομμυρίων σε βοήθεια από την ΕΕ το 2023.

Η επόμενη πρόκληση για τους Ευρωπαίους διπλωμάτες είναι η Αλγερία, η οποία φέτος έγινε νέος σταθμός για τους μετανάστες στην Αφρική, καθώς χιλιάδες από αυτούς έπλευσαν προς τις Βαλεαρίδες Νήσους όταν διαπίστωσαν ότι οι άλλες διαδρομές ήταν κλειστές. Αυτό που καθιστά την Αλγερία σημαντική είναι τα νότια σύνορά της με το Μάλι. Εάν οι μεταναστευτικές ροές από το Μάλι αυξηθούν, η Αλγερία προσφέρει μια απευθείας χερσαία διαδρομή προς τη Μεσόγειο.

Θα συνεργαστεί η Αλγερία με την Ευρώπη και θα εμποδίσει τα ταξίδια, όπως έκανε η Τυνησία; Όπως σημείωσε ένας ειδικός, όλα θα κριθούν από το αν θα εξασφαλίσει διεθνή υποστήριξη στις διαπραγματεύσεις με το Μαρόκο για τις αξιώσεις στην αμφισβητούμενη Δυτική Σαχάρα. «Ο τρόπος με τον οποίο η Αλγερία αισθάνεται ότι αντιμετωπίζεται διεθνώς το 2026 θα μπορούσε να καθορίσει το πόσο σοβαρά θα αντιμετωπίσει τους συνοριακούς ελέγχους στα σύνορά της με το Μάλι», ανέφερε.


ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing