Ο Μασούντ Πεζεσκιάν, ένας πρώην καρδιοχειρουργός που είναι τώρα ο μεταρρυθμιστής πρόεδρος του Ιράν, ανέλαβε να μεταδώσει το μήνυμα που αντηχούσε στους δρόμους της Τεχεράνης εδώ και δύο ημέρες.

Το καθεστώς καλά θα κάνει να δώσει προσοχή, είπε ο Πεζεσκιάν, στις διαμαρτυρίες που ξέσπασαν στην πρωτεύουσα για τα βαθύτερα οικονομικά προβλήματα της χώρας.

Θα πρέπει επίσης να λάβει υπόψη του το πού ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις, προσθέτουν Ιρανοί εξόριστοι, καθώς και τις εικόνες ανοιχτής αμφισβήτησης που φαίνεται να έχουν φέρει το καθεστώς σε αμυντική θέση. Σε ένα βίντεο, που συγκρίθηκε ευρέως με εκείνο του «άνδρα με το τανκ» στην πλατεία Τιενανμέν, ένας Ιρανός εμφανίζεται κουλουριασμένος στην άσφαλτο της οδού Τζομχουρί στην πρωτεύουσα να εμποδίζει μια συμμορία μαυροφορεμένων αστυνομικών με μοτοσικλέτες. Σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ξυλοκοπήθηκε από την αστυνομία.


"Μη φοβάστε, είμαστε μαζί"

Οι διαδηλωτές ξεκίνησαν τρίτη ημέρα διαδηλώσεων εχθές (Τρίτη), καθώς το καθεστώς υποφέρει από κρίσεις, μεταξύ των οποίων ελλείψεις νερού και ηλεκτρικού ρεύματος και αυξανόμενος πληθωρισμός. Συνθήματα όπως «αυτή είναι η τελική μάχη, ο Παχλαβί θα επιστρέψει» —αναφορά στον Ρεζά Παχλαβί, τον εξόριστο γιο του τελευταίου σάχη— και «αζαντί», η περσική λέξη για την ελευθερία, ακούγονται στα παζάρια της Τεχεράνης.

Ένας πόλεμος διάρκειας 12 ημερών με το Ισραήλ το καλοκαίρι άφησε πολλούς ανώτερους διοικητές νεκρούς. Το ενδεχόμενο μιας νέας σύγκρουσης, σε συνδυασμό με την εσωτερική αναταραχή, έχει κλονίσει το καθεστώς. «Ζήτησα από τον υπουργό Εσωτερικών να ακούσει τα νόμιμα αιτήματα των διαδηλωτών κάνοντας διάλογο με τους εκπροσώπους τους», δήλωσε ο Πεζεσκιάν, σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Irna.

Συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν στην οδό Σααντί και στη συνοικία Σους στο κέντρο της Τεχεράνης. Σε ένα βίντεο οι διαδηλωτές φωνάζουν: «Μη φοβάστε - είμαστε μαζί». Σε άλλα πάλι: «Οι Ιρανοί θα πεθάνουν, αλλά δεν θα δεχτούν την ταπείνωση».

Το ριάλ έχει χάσει περίπου το 40% της αξίας του από τον πόλεμο με το Ισραήλ, φτάνοντας σε σημείο ιστορικά χαμηλό. Οι επιδοτήσεις ακυρώθηκαν, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι τιμές της βενζίνης.

«Όταν βγαίνουν στους δρόμους οι πολύ φτωχοί από τις επαρχίες [για να διαμαρτυρηθούν], αυτό δεν έχει πραγματικό αντίκτυπο», δήλωσε ο Μπένι Σαμπτί, ειδικός για το Ιράν που μεγάλωσε υπό το καθεστώς. «Όταν όμως πρόκειται για την Τεχεράνη, και όχι μόνο τη χαμηλή αλλά και τη μεσαία τάξη… αυτός είναι ο θανατηφόρος συνδυασμός που φοβάται το καθεστώς. Αυτή η διαμαρτυρία είναι οικονομική, προερχόμενη από την κατάσταση, τις κυρώσεις, την κακοδιαχείριση και τη διαφθορά».

Ένας εξόριστος που παρακολουθεί τις κοινωνικές τάσεις στο Ιράν δήλωσε στους Times: «Μετά την ισραηλινή επίθεση, το καθεστώς άρχισε να δίνει [στους Ιρανούς] κάποιο είδος ελευθερίας, ιδεολογικής ελευθερίας… στις γυναίκες επιτράπηκε να κυκλοφορούν στους δρόμους χωρίς χιτζάμπ. Φαίνεται ότι αυτό δεν βοήθησε». Οι διαμαρτυρίες εξαπλώθηκαν από τους εμπόρους των αγορών σε φοιτητές πανεπιστημίων και γυναίκες. «Αν δείτε εικόνες της σημερινής Τεχεράνης, δεν θα πιστέψετε πόσοι άνθρωποι κυκλοφορούν χωρίς καμία μαντίλα στο κεφάλι».

Ένας κατασταλτικός μηχανισμός προ των πυλών 

Μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 ήταν το 2009, όταν τρία εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους για τις εκλογές που θεωρούσαν νοθευμένες. Το 2019 ακολούθησαν ακόμη μεγαλύτερες κινητοποιήσεις ενάντια στις αυξήσεις των τιμών των καυσίμων. Τρία χρόνια αργότερα ξέσπασαν οι διαδηλώσεις για τη Μάχσα Αμινί, μια νεαρή Κουρδοϊρανή γυναίκα που σκοτώθηκε από την «αστυνομία ηθών» λόγω του χιτζάμπ της, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία του κινήματος «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία».

Για την Έλι Μπόρχαν, Βρετανοϊρανή ακτιβίστρια, της οποίας συγγενείς στο Ιράν συνελήφθησαν εξαιτίας της δράσης της στο Ηνωμένο Βασίλειο, κάθε κύμα διαμαρτυριών γίνεται όλο και ισχυρότερο. «Τελικά, είναι η οικονομία που μπορεί να ανατρέψει αυτό το καθεστώς», είπε. «Την ημέρα που οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να αγοράσουν ψωμί και βασικά αγαθά, αναπόφευκτα θα βγουν στους δρόμους».

Ωστόσο, η διαμαρτυρία παραμένει επικίνδυνη. Το καθεστώς χρησιμοποιεί τεχνολογίες επιτήρησης τελευταίας γενιάς για να παρακολουθεί τους πολίτες. «Οι Ιρανοί προσπαθούν να χρησιμοποιούν VPN, συσκευές μιας χρήσης και άλλες τεχνικές, όμως αυτές είναι επίφοβες και συχνά δεν κρύβουν τίποτα, οδηγώντας σε περισσότερες συλλήψεις και καταστολή», δήλωσε ο Τζόναθαν Χάκετ, πρώην αξιωματικός πληροφοριών του Σώματος Πεζοναυτών των ΗΠΑ, που έχει γράψει για τον μηχανισμό πληροφοριών του Ιράν. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων για τη Μάχσα Αμινί, είπε, «το καθεστώς χρησιμοποίησε εκτεταμένες έρευνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εργαλεία OSINT [open-source intelligence-πληροφορίες ανοιχτών πηγών] και τεχνολογίες συλλογής σημάτων για να εντοπίσει, να συλλάβει και να εξαφανίσει διαδηλωτές».


Αδυναμία ως επακόλουθο του πολέμου 

Ο Σαμπτί, που ίδρυσε το περσόφωνο κανάλι του ισραηλινού στρατού και συμβούλευσε την Apple TV στη σειρά κατασκοπείας Tehran, δήλωσε ότι δεν ήταν ο πόλεμος που αποδυνάμωσε το καθεστώς, αλλά ό,τι ακολούθησε. «Όσοι καταλάβαιναν πραγματικά και βρίσκονταν στα δωμάτια σχεδιασμού δεν πίστεψαν ποτέ ότι το καθεστώς θα έπεφτε στη διάρκεια του πολέμου, γιατί στον πόλεμο οι άνθρωποι είναι απασχολημένοι με το να κρύβονται, να προστατεύονται και να επιβιώνουν», είπε. «Αυτό που έχει σημασία είναι τι συμβαίνει μετά τον πόλεμο». Ο μειωμένος ρόλος του Ιράν στην περιοχή είχε οδηγήσει ορισμένους να πιστεύουν ότι «αυτό το καθεστώς είναι αδύναμο».

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, φαίνεται να συμφωνεί, καθώς αυτή την εβδομάδα προέτρεψε τον πρόεδρο Τραμπ να πλήξει ξανά το Ιράν. Ο Τραμπ εμφανίστηκε ανοιχτός σε περαιτέρω στρατιωτική δράση εάν το Ιράν προσπαθήσει να αυξήσει τα αποθέματα βαλλιστικών όπλων και να επαναφέρει το πυρηνικό του πρόγραμμα. «Ακούω ότι το Ιράν προσπαθεί να αναπτυχθεί και πάλι», είπε. «Και αν είναι έτσι, θα πρέπει να το ανατρέψουμε».


"Eίτε πυριβολούν… Είτε απαγάγουν"

Ο Πεζεσκιάν, ο οποίος χθες (Τρίτη) είχε συνομιλίες με τον πρόεδρο Πούτιν, σύμμαχο του Ιράν, δήλωσε ότι θα συναντηθεί με εκπροσώπους των διαδηλωτών. Η εξουσία του, ωστόσο, είναι περιορισμένη. Ο Πεζεσκιάν είναι ο ανώτατος εκλεγμένος αξιωματούχος στο Ιράν και τυπικά ο δεύτερος ισχυρότερος μετά τον ανώτατο ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ. Είναι υπεύθυνος για την καθημερινή λειτουργία της κυβέρνησης και του υπουργείου Εσωτερικών. Ωστόσο, ο επικεφαλής του εν λόγω υπουργείου λογοδοτεί απευθείας στον Χαμενεΐ, 86 ετών.

Ακόμα και το να συμφωνήσει να συναντηθεί με τους διαδηλωτές «θα μπορούσε κάλλιστα να ενθαρρύνει τους διαδηλωτές να πιέσουν για περισσότερα», δήλωσε ο Αράς Αζίζι, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης και συγγραφέας του βιβλίου What Iranians Want (Τι θέλουν οι Ιρανοί) μετά τις προηγούμενες διαμαρτυρίες. «Αυτό που ταλαιπώρησε και τα προηγούμενα κύματα διαδηλώσεων παραμένει βασικό πρόβλημα: η έλλειψη μιας ξεκάθαρης εναλλακτικής που θα μπορούσε να ηγηθεί και ενός οργανωμένου δικτύου. Χωρίς αυτά, οι διαδηλωτές δεν θα μπορέσουν να επιτύχουν άμεσα τους στόχους τους. Αν όμως συνεχίσουν να ασκούν πίεση, πρόσωπα μέσα από το ίδιο το καθεστώς μπορεί να μηχανευτούν αλλαγές εκ των έσω».

Το Σαββατοκύριακο, ο Πεζεσκιάν αναφέρθηκε στην κρίση στο κοινοβούλιο, σε ομιλία του για τον προτεινόμενο προϋπολογισμό του 2026, ο οποίος απορρίφθηκε. Ο προϋπολογισμός δείχνει απότομη πτώση των εσόδων από το πετρέλαιο και αύξηση της φορολογίας. Τη Δευτέρα έκανε δεκτή την παραίτηση του διοικητή της κεντρικής τράπεζας.

Κάθε υπόνοια ότι το καθεστώς είναι έτοιμο να καταρρεύσει μοιάζει υπερβολική. «Το ιρανικό καθεστώς έχει έναν εξαιρετικά, εξαιρετικά οργανωμένο τρόπο καταστολής των διαδηλώσεων», είπε ανώνυμη εξόριστη ερευνήτρια. Πολλοί από τις δυνάμεις ασφαλείας δεν ήταν Ιρανοί και μιλούσαν αραβικά. «Στην αρχή είναι εκεί απλώς για να τρομοκρατήσουν τον κόσμο», όμως τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν, καθώς έχουν έναν και μοναδικό στόχο: «πάση θυσία να διατηρήσουν το καθεστώς».

«Είτε πυροβολούν είτε αυτοί οι τρομακτικοί άνθρωποι απλώς απαγάγουν κόσμο, τους συλλαμβάνουν», είπε. «Τους παίρνουν… και ο Θεός ξέρει πού τους πηγαίνουν».



ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing